Του Aπόστολου Τ. Σδρόλια
Το όνομα «Σαρατόγκα» φέρουν δυο αμερικανικά αεροπλανοφόρα, ένα παλαιότερο και ένα σύγχρονο. Το σύγχρονο αεροπλανοφόρο USS Saratoga (CV-60) είναι το δεύτερο που ναυπηγήθηκε αμέσως μετά τον Β’ Π.Π για λογαριασμό του αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού και ανήκει στη κλάση «Forrestal».
Η ναυπήγησή του ξεκίνησε το 1952, καθελκύσθηκε το 1955 και εντάχθηκε στη δύναμη του αμερικανικού ναυτικού το 1956.
Τεχνικά χαρακτηριστικά. Εκτόπισμα: 80.380 τόνοι με πλήρες φόρτο. Μήκος (ολικό): 324 μέτρα. Πλάτος (μέγιστο): 39,5 μέτρα. Βύθισμα: 11,3 μέτρα. Καταπέλτες: 4, αεροσκάφη περίπου 70.
Οπλισμός: 3 πυροβόλα των 20 mm συνδεδεμένα με το σύστημα «Φάλαγξ» και 4 πυροβόλα των 40 mm. Έφερε επίσης 2 εκτοξευτήρες πυραύλων τύπου «Sea Sparrow». Πρόωση: 4 τουρμπίνες, συνδεδεμένες σε 4 άξονες που κατέληγαν σε 4 έλικες. Ταχύτητα (επιχειρησιακή): 34 κόμβοι. Πλήρωμα: 2.790, εκ των οποίων, 145 αξιωματικοί και περίπου 2.645 υπαξιωματικοί και ναύτες, καθώς και 3.390 επιπρόσθετο προσωπικό, (ιπτάμενο, τεχνικό, διοικητικής μέριμνας), συνολικά 6.180 άτομα. Στις 20 Αυγούστου 1994 αποσύρθηκε από την ενεργό υπηρεσία και έκτοτε παραμένει παροπλισμένο, στη Φλόριντα, απογυμνωμένο οπλισμού και υπερκατασκευών σε αναμονή διάθεσης. Τι συνέβη, όμως, στις 2 Οκτωβρίου του 1992 στο Αιγαίο πέλαγος; Το 1992 και ενώ ο Ψυχρός Πόλεμος αποτελούσε παρελθόν, στα τέλη Σεπτεμβρίου ξεκίνησε στο Αιγαίο πέλαγος η καθιερωμένη νατοϊκή άσκηση «Display Determination», με τη συμμετοχή ναυτικών δυνάμεων από τέσσερις χώρες της Συμμαχίας (ΗΠΑ, Γαλλία, Ιταλία και Τουρκία). Το γενικό πρόσταγμα της νατοϊκής άσκησης είχε ο ναύαρχος Τζέρεμι Μπόορντα, μετέπειτα αρχηγός του αμερικανικού ΓΕΝ. Το σενάριο της άσκησης προέβλεπε, αμφίβιες επιχειρήσεις στον κόλπο του Σάρου ή αλλιώς κόλπο του Ξηρού, βόρεια των Δαρδανελίων, με επιτιθέμενους και αμυνόμενους. Ο κόλπος του Σάρου βρίσκεται στην Τουρκία, 30 περίπου ναυτικά μίλια νοτιοανατολικά της Αλεξανδρούπολης και βόρεια της χερσονήσου της Καλλίπολης. Τις επιθετικές ενέργειες θα πραγματοποιούσε η λεγόμενη «Φαιά Δύναμη» υπό τον Αμερικανό αντιναύαρχο Τζόζεφ Λόπεζ. Τον ρόλο του αμυνομένου θα εκτελούσε η λεγόμενη «Πράσινη Δύναμη» υπό την ηγεσία του Ολλανδού ναυάρχου Κρουν.
Την 1η Οκτωβρίου, οι επιτελείς του αεροπλανοφόρου USS Saratoga, που ηγείτο της Φαιάς Δύναμης, αποφάσισαν στο πλαίσιο της άσκησης, να χρησιμοποιήσουν το πυραυλικό σύστημα «Sea Sparrow» εναντίον του τουρκικού αντιτορπιλικού TCG Muavenet (πρώην USS Gwin), που συμμετείχε στην Πράσινη Δύναμη. Το πυραυλικό σύστημα αφού κλείδωσε στον στόχο, οπλίστηκε και οι χειριστές του περίμεναν την εντολή για την εικονική εκτόξευση και προσβολή του «εχθρικού σκάφους». Λίγα λεπτά μετά τα μεσάνυχτα της 1 – 2 Οκτωβρίου και κατά την εξέλιξη της άσκησης, συνέβη το μοιραίο. Είτε από μηχανική – ηλεκτρονική βλάβη είτε λόγω παρανόησης στην εκτέλεση των διαταγών, αντί για εικονική προσβολή, δύο «ολοζώντανοι» πύραυλοι εκτοξεύθηκαν από το USS Saratoga και έπληξαν το TCG Muavenet στη γέφυρα, προκαλώντας θύματα και ανεπανόρθωτες ζημιές, σε βαθμό που το πλοίο αργότερα πουλήθηκε για παλιοσίδερα! 5 μέλη του πληρώματος μεταξύ των οποίων και ο κυβερνήτης, σκοτώθηκαν ακαριαία και άλλα 19 τραυματίστηκαν σοβαρά. Τα δύο πλοία κατά την διάρκεια της άσκησης, έπλεαν σε απόσταση περίπου 3 ναυτικών μιλίων, με αποτέλεσμα οι πύραυλοι να χρειαστούν μόλις δέκα δευτερόλεπτα μέχρι να πλήξουν το τουρκικό σκάφος. Για την ακρίβεια, ο δεύτερος πύραυλος εξερράγη πριν χτυπήσει το πλοίο, λόγω της έκρηξης του πρώτου πυραύλου, με αποτέλεσμα τα θραύσματά του να πλήξουν μεγάλο μέρος του σκάφους. Επλήγησαν η κεραία, τα μπροστινά πυροβόλα, και το ανθυποβρυχιακό του σύστημα. Κομμάτια δε του πυραύλου, πέρασαν μέσα από τις καμπίνες του πληρώματος, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει φωτιά, με κίνδυνο να εκραγούν τα πυρομαχικά του πλοίου.
Το περιστατικό προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση στους κόλπους της Συμμαχίας και ειδικότερα στην Ουάσιγκτον, δεδομένου ότι την εποχή εκείνη, οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις περνούσαν κρίση, εξαιτίας των υποψιών της Τουρκίας για πιθανή εμπλοκή των Αμερικανών υπέρ των Κούρδων στο Ιράκ. Ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους (ο πρεσβύτερος), όταν ενημερώθηκε για το παραπάνω συμβάν, ζήτησε συγγνώμη από τον Τούρκο ομόλογό του Τουργκούτ Οζάλ. Ο ανώτατος στρατιωτικός διοικητής του NATO στρατηγός Σαλικασβίλι, μετέβη εσπευσμένα στην Άγκυρα προκειμένου να εκφράσει τα συλλυπητήριά του στις οικογένειες των θυμάτων και να διαβεβαιώσει την τουρκική κυβέρνηση ότι θα πράξει τα δέοντα προκειμένου να διευκρινιστούν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες συνέβη το τραγικό αυτό περιστατικό. Η Τουρκία δέχθηκε τις εξηγήσεις των ΗΠΑ με καχυποψία, ενώ ανώτεροι στρατιωτικοί κύκλοι, προσπάθησαν να εμπλέξουν Eλληνοαμερικανούς στρατιωτικούς, μέλη του πληρώματος του αεροπλανοφόρου, θεωρώντας τους άμεσα υπεύθυνους για εσκεμμένη καταστροφή του πλοίου τους! Μετά το πέρας της άσκησης και τη διενέργεια έρευνας, το αμερικανικό ναυτικό έθεσε σε διαθεσιμότητα τον κυβερνήτη του αεροπλανοφόρου, καθώς και τέσσερις ακόμη ανώτερους αξιωματικούς, τους οποίους θεώρησε υπευθύνους για το συμβάν. Όλοι τους πέρασαν ναυτοδικείο και αποστρατεύτηκαν. Το 1994, οι οικογένειες των θυμάτων, υπέβαλαν αγωγή κατά των ΗΠΑ σε αμερικανικό πολιτικό δικαστήριο, η οποία όμως απορρίφθηκε. Οι ΗΠΑ, ως πολεμική αποζημίωση, διέθεσαν στην Τουρκία την φρεγάτα, «USS Capodanno» η οποία ονομάσθηκε και πάλι «TCG-Muavenet».