Από τις αρχαίες ρίζες τους μέχρι τη σύγχρονη πρακτική τους…
της Αναστασίας Βελέντζα
Οι Δημόσιες Σχέσεις έχουν αποδειχθεί, σε πάρα πολλές περιπτώσεις, ως ο ακρογωνιαίος λίθος για φορείς και οργανισμούς, καθώς αντιμετωπίζουν το παρόν και χτίζουν το μέλλον.
Οι Δημόσιες Σχέσεις είναι, ειδικά στη χώρα μας, ένας παρεξηγημένος τομέας με ασαφή εικόνα. Πολλές είναι οι φορές που παρερμηνεύονται οι Δημόσιες Σχέσεις με τις γνωριμίες, τους καλούς τρόπος, την ευγενική συμπεριφορά, τη διαφήμιση, το μάρκετινγκ, τα οποία δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα των Δημοσίων Σχέσεων. Η κακή εικόνα των Δημοσίων Σχέσεων οφείλεται κυρίως στην ελάχιστη γνώση που υπάρχει για την επιστήμη αυτή, αλλά και για τις αρνητικές κριτικές που έχει δεχτεί στο παρελθόν.
Τι είναι οι δημόσιες σχέσεις;
Οι Δημόσιες Σχέσεις είναι εφαρμοσμένη επιστήμη της Κοινωνιολογίας, της Ψυχολογίας και των Ανθρωπιστικών Επιστημών. Η ιστορία της επαγγελματικής της εφαρμογής ανάγεται στις αρχές του 1900. Ως επιστήμη υπακούει σε επιστημονικούς κανόνες, αρχές και μεθόδους, και επομένως είναι αντικείμενο επιστημονικής έρευνας και μελέτης.
Οι Δημόσιες Σχέσεις είναι η επιστήμη η οποία «γέννησε» όλο το σύγχρονο management. Πρωταρχικός στόχος των δημοσίων σχέσεων είναι η δημιουργία και η καλυτέρευση των ανθρωπίνων σχέσεων με τις διάφορες ομάδες ενδιαφερομένων μερών με τις οποίες ένας οργανισμός συναλλάσσεται σε τακτική βάση. Οι καταναλωτές, οι εργαζόμενοι, οι συνεργάτες, οι επενδυτές, η τοπική κοινότητα, οι κρατικές υπηρεσίες, οι ρυθμιστές αρχές, οι δημοσιογράφοι και τα ΜΜΕ είναι παραδείγματα ομάδων ενδιαφερομένων μερών.
Οι Δημόσιες Σχέσεις δημιουργούν Ανθρώπινες Σχέσεις εμπιστοσύνης και βασίζονται σε πέντε βασικές αξίες το Ήθος, την Αξιοπιστία, την Ειλικρίνεια, τη Συνέπεια και τη Διαφάνεια. Αυτό πραγματοποιείται μέσα από την εφαρμογή των Προγραμμάτων Δημοσίων Σχέσεων. Οι στρατηγικές και τακτικές που χρησιμοποιούνται στα προγράμματα είναι: ενέργειες εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, σχεδιασμός εκδηλώσεων, η διαχείριση κρίσεων, εφαρμογές και διαχείριση της εικόνας, εκστρατείες ενημέρωσης, εκθέσεις, εταιρικές χορηγίες, σχέσεις με τα μέσα ενημέρωσης.
Η έννοια των δημοσίων σχέσεων έχει εξελιχθεί με την πάροδο του χρόνου, αντανακλώντας τις αλλαγές στην κοινωνία, την τεχνολογία και την επικοινωνία.
Οι δημόσιες σχέσεις έχουν
μακρά και πλούσια ιστορία
Οι Δημόσιες Σχέσεις, είναι μια σύγχρονη επιστήμη με βαθιές όμως ρίζες στο παρελθόν. Πιο συγκεκριμένα, εντοπίζονται στην ιστορία των Αρχαίων Αιγυπτίων, στην Αρχαία Ελλάδα, στη Ρώμη, στη Μεσαιωνική Δύση, στο Βυζάντιο, στην Αναγέννηση τον 17ο, τον 18ο και τον 19ο αιώνα µ.Χ.
Ορισμένοι ειδικοί εκφράζουν την άποψη ότι Δημόσιες Σχέσεις και Πολιτισμός είναι έννοιες ταυτόσημες γιατί τα κύρια στοιχεία των Δημοσίων Σχέσεων, όπως η πληροφόρηση του λαού, η άσκηση της πειθούς στον λαό σε θέματα θρησκευτικά ή πολιτικά, η επικοινωνία και οι σχέσεις με το κοινό είναι τόσο παλιά όσο και η ίδια η κοινωνία.
Η συμβολή των αρχαίων Ελλήνων στην ανάπτυξη των Δημοσίων Σχέσεων είναι μεγάλη. Πρώτος ο Αριστοτέλης εξέφρασε την πεποίθησή του ότι ο άνθρωπος, ως όν πολιτικό, αισθάνθηκε την ανάγκη της επικοινωνίας και της δημιουργίας φιλικών σχέσεων που τον βοήθησαν να συνεργαστεί και να συνοδοιπορήσει με άλλους ανθρώπους. Ακολούθησαν ο Πλάτων, ο Ξενοφών και ο Θουκυδίδης που ασχολήθηκαν με ειδικότερες πτυχές των σχέσεων μεταξύ των ομάδων.
Πιο συγκεκριμένα, πρακτικές και τεχνικές που χρησιμοποιούσαν στην αρχαία Ελλάδα θεωρούνται ως πρώιμες μορφές δημοσίων σχέσεων. Η πραγματοποίηση δημόσιων ομιλιών, η συγγραφή και διανομή επιστολών, η δημιουργία μνημείων ή η αφιέρωση κτηρίων στον σκοπό τους, χρησιμοποιούνται και στις σύγχρονες δημόσιες σχέσεις.
Μια άλλη σημαντική πτυχή των δημόσιων σχέσεων στην αρχαία Ελλάδα ήταν η χρήση των γιορτών και των αγώνων. Τα Συμπόσια, τα Παναθήναια, τα Ίσθμια, οι Ολυμπιακοί Αγώνες, οι διάφοροι πανελλήνιοι αγώνες και οι θρησκευτικές εορτές αποτελούν κρίκους επικοινωνίας μεταξύ όλων των Ελλήνων, με σκοπό να συμβάλλουν στην καλλιέργεια πνεύματος αλληλεγγύης και εθνικής ενότητας.
Άλλες εκδηλώσεις που φέρουν τη σφραγίδα των Δημοσίων Σχέσεων είναι οι χορηγίες, οι οποίες είχαν ως στόχο την προσωπική προβολή και επιζούν μέχρι σήμερα στο πρόσωπο του χρηματοδότη-σπόνσορα.
Θεσμοί, όπως η Αγορά στην πόλη των Αθηνών, γίνονται χώροι συζήτησης και ενημέρωσης των πολιτών και μαζί με τις Αμφικτιονίες και τα Μαντεία αποτελούν φορείς μεταστροφής της κοινής γνώμης. Το θέατρο, με τις τραγωδίες και τις κωμωδίες, θεωρείται ως ένα εκπαιδευτήριο που διαμόρφωνε και μετέτρεπε την κοινή γνώμη.
Οι δημόσιες σχέσεις έχουν μακρά και πλούσια ιστορία, η οποία χρονολογείται από την αρχαιότητα. Σημαντικό είναι επίσης να αναφερθεί πως ο Κώδικας Δεοντολογίας των Δημοσίων Σχέσεων παγκοσμίως, συγγράφηκε στην Αθήνα το 1965, στο Παγκόσμιο συνέδριο της IPRA και είναι γνωστός ως Κώδικας των Αθηνών.
Όπως γίνεται κατανοητό οι Δημόσιες Σχέσεις έχουν διαδραματίσει και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της κοινωνίας, γιατί επηρεάζουν τον πυρήνα της ανθρώπινης δραστηριότητας, την οικονομική ζωή.
Οι απαρχές των σύγχρονων δημόσιων σχέσεων
εντοπίζονται στις αρχές του 20ού αιώνα
Πατέρας των Δημοσίων Σχέσεων και ο άνθρωπος που καθιέρωσε το επάγγελμα θεωρείται ο Ivy Ledbetter Lee, Αμερικανός δημοσιογράφος, ο οποίος οργάνωσε και ίδρυσε το 1904 το πρώτο Γραφείο-Επιχείρηση Δημοσίων Σχέσεων στη Νέα Υόρκη, προσφέροντας υπηρεσίες για την ανάπτυξη κλίματος αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ επιχειρήσεων, εργαζομένων και καταναλωτών.
Η εμφάνιση των δημοσίων σχέσεων εκείνης της περιόδου, υπήρξε εξαιρετικής σημασίας, δεδομένου ότι έλαβε χώρα στο «μεταίχμιο δύο εποχών». Δηλαδή, μεταξύ της εποχής που κυριαρχούσε το «ποιος λαμβάνει υπόψη του το κοινό!» (the public be damned) και της εποχής που άρχισε να εμφανίζεται η τάση ότι «το κοινό πρέπει να πληροφορείται και να συμμετέχει».
Η πρώτη ολοκληρωμένη εκστρατεία Δημοσίων Σχέσεων στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε το 1951 από την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία με τη συνεργασία του Κράτους και του Πανεπιστημίου Αθηνών και αφορούσε στην οργάνωση του εορτασμού της 1900ής επετείου από την έλευση του Αποστόλου Παύλου στην Ελλάδα. Παράλληλα την ίδια χρονιά, ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού, ανέθεσε σε Αμερικανούς επαγγελματίες και οργάνωσε γραφείο Δημοσίων Σχέσεων για την προβολή του ελληνικού τουρισμού και του φυσικού περιβάλλοντος σε Ευρώπη και Αμερική, χρηματοδοτούμενο από το σχέδιο Marshall.
Οι Δημόσιες Σχέσεις, ως επιστήμη και ως πρακτική, αποτελούν αναγκαιότητα στον 21ο αιώνα, αιώνα της κοινωνικής επικοινωνίας.
Ξεπερνώντας αρνητικές αντιλήψεις
Ένα από τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετώπιζε, κυρίως στο παρελθόν, το επάγγελμα των Δημοσίων Σχέσεων, είναι η λανθασμένη εικόνα που έχει διαμορφωθεί όχι μόνο μεταξύ των απλών πολιτών οι οποίοι δεν εργάζονται στον τομέα αυτόν, αλλά και σε στελέχη επιχειρήσεων και οργανισμών, για το τι είναι στην πραγματικότητα οι Δημόσιες Σχέσεις και τι πρέπει να περιμένει κάποιος απ’ αυτές. Αποτέλεσμα της άγνοιας αυτής ήταν η μη ικανοποιητική εικόνα που έχουν οι περισσότεροι για τις Δημόσιες Σχέσεις, καθώς και οι κακές εφαρμογές που δυστυχώς τις συναντούμε όχι σπάνια.
Όμως, η εικόνα σήμερα είναι σαφώς καλύτερη σε σχέση με το παρελθόν, καθώς οι Δημόσιες Σχέσεις είναι σημαντικό κομμάτι της λειτουργίας ενός οργανισμού και σχετίζονται με τις επικοινωνιακές δραστηριότητες ολόκληρου του οργανισμού. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας (2018), φαίνεται πως έχουν ξεπεραστεί παλαιότερες αντιλήψεις που ήθελαν τις Δημόσιες Σχέσεις να χρησιμοποιούν «αρνητικές μεθόδους».
Το μέλλον των δημοσίων σχέσεων
Οι δημόσιες σχέσεις είναι ένα ευέλικτο εργαλείο επίτευξης πολλαπλών επικοινωνιακών στόχων µε αυξανόμενη ισχύ στη σύγχρονη ηλεκτρονική εποχή. Η άνοδος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει φέρει επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο οι επαγγελματίες δημοσίων σχέσεων στην Ελλάδα επικοινωνούν με τους ενδιαφερόμενους.
Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν δώσει στους οργανισμούς τη δυνατότητα να προσεγγίζουν ευρύτερα ακροατήρια και να επικοινωνούν σε πραγματικό χρόνο. Ωστόσο, ο γρήγορος ρυθμός και η ανεξέλεγκτη φύση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί επίσης να δημιουργήσει προκλήσεις, καθώς η παραπληροφόρηση και οι ψευδείς ειδήσεις μπορούν να εξαπλωθούν γρήγορα και να βλάψουν τη φήμη ενός οργανισμού. Έτσι, η διοίκηση των κρίσεων έχει γίνει στις μέρες µας από τις σημαντικότερες συμβολές των δημοσίων σχέσεων, διότι ένας οργανισμός, αργά ή γρήγορα, θα έρθει αντιμέτωπος µε ορισμένη κρίση.