Μυστικά των άγνωστων ναυαγίων του Ανατολικού Πηλίου φέρνει στην επιφάνεια η εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 22 Ιουλίου (8 μ.μ.) στη Ζαγορά και συνδιοργανώνεται από τη Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη Ζαγοράς και την Ομάδα Εναλίων Αποτυπώσεων.
Η πρώτη ενότητα περιλαμβάνει παρουσίαση έρευνας επί του πεδίου και ιστορικών ντοκουμέντων από ξένες και ελληνικές πηγές σχετική με ναυάγια της παραλίας Οβριού στο Πουρί έως την παραλία Μπάνικα στο Ανήλιο. Ομιλητές στην εκδήλωση θα είναι ο δύτης – ιστορικός ερευνητής, Νικόλας Σιδηρόπουλος και ο συγγραφέας – ερευνητής Άρης Μπιλάλης σε συνεργασία με τον εκπαιδευτικό, Βασίλη Αγιοπετρίτη.
Ο κ. Νικόλας Σιδηρόπουλος μιλά σήμερα στη «Θ» για τα ναυάγια που τα μέλη της ομάδας εναλίων αποτυπώσεων έχουν εντοπίσει στην ακτογραμμή του Ανατολικού Πηλίου.
Τι περιλαμβάνει η παρουσίασή σας για τα ναυάγια στη Ζαγορά;
Μαζί με τον Άρη Μπιλάλη θα κάνουμε μία ανασκόπηση των ευρισκόμενων στη γενική περιοχή ναυαγίων και θα επικεντρωθούμε στα τρία ναυάγια που με τη βοήθεια των κατοίκων της περιοχής εντοπίσαμε ως μέλη της ομάδας εναλίων αποτυπώσεων, τα οποία ασχολούνται με την ιστορική έρευνα και καταγραφή. Τα ναυάγια που εντοπίστηκαν είναι τα ΒΥΡΩΝ, ΤΕΤΗ και SOLFERINO, ενώ πιο νότια υπάρχει και το PLM 24.
Ποια ιστορία κουβαλούν τα συγκεκριμένα ναυάγια;
Τα δύο πρώτα ήταν μέρος γερμανικής νηοπομπής, το ΤΕΤΗ μεγάλο φορτηγό ατμόπλοιο και το ΒΥΡΩΝ πρώην αλιευτικό που εκτελούσε χρέη περιπολικού, που ξεκίνησε από τη Θεσσαλονίκη για τους Ωρεούς. Το βράδυ, όμως, εκείνο επικρατούσαν άνεμοι ισχύος 10 μποφόρ με αποτέλεσμα τα δύο αυτά πλοία να τα «πετάξει» ο καιρός στην παραλία.
Το SOLFERINO ήταν πρώην ιταλικό αντιτορπιλικό, το οποίο οι Γερμανοί επιτάξαν στην Κρήτη, το άφησαν για κάποιο διάστημα ακινητοποιημένο λόγω δυσκολιών συντήρησης και, όταν πια είχαν ξεμείνει στο Αιγαίο από αξιόπλοα πλοία, λόγω των επιθέσεων των συμμάχων στα πλωτά τους μέσα, το επανέφεραν σε υπηρεσία, αν και με μόνο τη μία μηχανή σε λειτουργία. Το SOLFERINO διατάχθηκε να κατέβει στην Αργυρόνησο από τη Θεσσαλονίκη για να παραλάβει 80 Γερμανούς ναυαγούς που βρίσκονταν επ’ αυτής.
Μέσα στη νύχτα εντοπίστηκε από τα ραντάρ βρετανικών αντιτορπιλικών, τα οποία περιπολούσαν στον δίαυλο Πηλίου – Σκιάθου και μετά από μάχη τελικά προσάραξε στις ακτές του Πηλίου, το πλήρωμά του μετά από σφοδρή μάχη παραδόθηκε.
Το PLM 24 ήταν ένα γαλλικό πλοίο επιταγμένο από τους Γερμανούς. Προσέκρουσε σε νάρκη που άφησε βρετανικό υποβρύχιο στο στενό Σκιάθου – Πηλίου. Ο καπετάνιος του PLM 24 κατάφερε να το ρίξει στους βράχους της παραλίας στην Πάλτση εν μέσω σφοδρής θαλασσοταραχής.
Ποιες δυσκολίες συναντήσατε στην προσπάθεια εντοπισμού τους; Πόσος χρόνος έρευνας προηγήθηκε; Πόσο σας βοήθησαν οι γραπτές πηγές και ποιες ήταν αυτές;
Για να βρεις ένα ναυάγιο υπάρχει η διαδικασία της συλλογής των πληροφοριών. Αυτές μπορείς να τις συλλέξεις από τρεις πηγές, τις γραπτές, τις προφορικές και την έρευνα πεδίου. Η κάθε μία πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν χωρίς να θεωρείται δεδομένη. Θα πρέπει η πληροφορία αυτή να διασταυρωθεί, εφόσον αυτό είναι δυνατό και να αφαιρέσουμε οποιαδήποτε «κρούστα» μύθου ή τοπικών και ιδεολογικών ιδεοληψιών ώστε να πάρουμε την καθαρή πληροφορία η οποία θα μας οδηγήσει στον στόχο, τον εντοπισμό του ναυαγίου η στην αφήγηση της ιστορίας όπως έγινε και όχι όπως θέλει να την παρουσιάσει η κάθε πλευρά. Στις συγκεκριμένες περιπτώσεις πλην του SOFLERINO, για το οποίο οι πηγές και οι φωτογραφίες ήταν σαφέστατες, μας βοήθησαν κάποιοι φίλοι από τη Ζαγορά και την Πάλτση, οι οποίοι μας υπέδειξαν το σημείο που βρίσκονται τα ναυάγια.
Η έρευνα κράτησε περίπου τρία χρόνια, ξεκινώντας και ξετυλίγοντας την ιστορία ποτέ δεν γνωρίζεις πού θα σε οδηγήσει αυτό το ταξίδι, άλλες φορές οι πληροφορίες έρχονται με ευκολία στο φως, και άλλες όσο και αν το ψάχνεις το ναυάγιο κρατάει καλά κρυμμένα τα μυστικά του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το PLM 24 το οποίο αν και είχαμε αρκετή ιστορία για την υπηρεσία του σαν φορτηγό, δεν υπήρχαν πληροφορίες καθόλου για το πώς ναυάγησε και τι επακολούθησε, όλα αυτά μας αποκαλύφτηκαν από το βιβλίο της Νίτσας Κολιού στην οποία περιγράφεται όλη η ιστορία και η κατάληξη των ναυαγών μετά τη μάχη που έδωσαν με τους αντάρτες.
Ποια είναι τα ιστορικά συμπεράσματα που έχετε εξάγει;
Το κάθε ένα από αυτά μετά τη ναυάγησή τους έχουν αφήσει το στίγμα τους στις τοπικές κοινότητες. Η ναυάγηση ενός πλοίου στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής αποτελούσε μάννα εξ ουρανού για τους κατοίκους, πάνω τους έφεραν αγαθά τα οποία μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν άμεσα από τους ντόπιους σε πρώτη φάση και σε δεύτερη άρχισε η αποψίλωση των ναυαγίων από τα μέταλλα, τα οποία πουλήθηκαν και απέφεραν κάποιο εισόδημα. Στα χωριά αυτά τα αντικείμενα από τα ναυάγια είναι διάσπαρτα παντού. Συνήθως περνάνε απαρατήρητα, μία προσεκτικότερη ματιά όμως αποκαλύπτει «θησαυρούς». Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες είναι και οι ιστορίες από τη ναυάγηση των πλοίων και μετά, στην οποία εμπλέκονται και οι κάτοικοι της περιοχής, πως π.χ. έκλεβαν από το ΤΕΤΗ βαρέλια γεμάτα βενζίνη, ένα υπερπολύτιμο φορτίο τόσο για τους Γερμανούς όσο και για τους ντόπιους ή για το πώς γέμισε ένα χωριό με μεταξωτά εσωρούχα, από τα αλεξίπτωτα που μετέφερε το ΤΕΤΗ και από τα οποία ράφτηκαν τα εσώρουχα.
Φωτογραφίες του Βύρωνα και του λέβητά του, του SOLFERINO,
φωτομωσαϊκό του ναυαγίου του PLM 24 και του ΤΕΤΗ κάτω από το νερό