Της Μαρίας Αλμπανίδου, νομικού MSc, ποιήτριας
Καλημέρα, καλημέρα αγαπημένες φίλες και αγαπημένοι φίλοι! Μιας και είναι καλοκαίρι και όλοι ενδιαφερόμαστε να έχουμε ένα όμορφο σώμα στην παραλία και πολλοί από μας θέλουμε να κάνουμε κάποια δίαιτα ή γενικά να προσέξουμε τη διατροφή μας, σας έχω ένα εξαιρετικό βιβλίο για τη διατροφή και το σώμα το «Γυρίζω σελίδα… στη διατροφή» της Καλλιόπης Εμμανουηλίδου, εκδόσεις Μεταίχμιο, που είναι πολύ διαφορετικό απ’ ό,τι έχετε διαβάσει ώς τώρα γύρω απ’ αυτά τα θέματα.
Η Καλλιόπη Εμμανουηλίδου είναι απόφοιτος Ψυχολογίας (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), με μεταπτυχιακά στην Εκπαιδευτική Ψυχολογία (MEd, Πανεπιστήμιο Bristol), στη Συμβουλευτική στην Εκπαίδευση (MEd, Πανεπιστήμιο Bristol) και στην Εκπαιδευτική Έρευνα (MSc, Πανεπιστήμιο Exeter). Είναι κάτοχος διδακτορικού στην Εκπαιδευτική Ψυχολογία (PhD, Πανεπιστήμιο Exeter). Στη διατριβή της ασχολήθηκε με τα είδη νοημοσύνης, τη χαρισματικότητα και το ταλέντο και τη συναισθηματική νοημοσύνη των χαρισματικών και ταλαντούχων παιδιών. Είναι επίσης κάτοχος διπλώματος γενικής συμβουλευτικής, καθώς και εξειδικευμένου διπλώματος συμβουλευτικής για διαταραχές πρόσληψης τροφής (Iron Mill Institute) και πιστοποιητικού Practitioner in Eating Disorders and Obesity από το National Centre for Eating Disorders (Κέντρο Εκπαίδευσης και Αντιμετώπισης Διατροφικών Διαταραχών). Έχει παρακολουθήσει εντατικά σεμινάρια σε: Συμβουλευτική παιδιών, Ψυχολογία της υγείας, διαχείριση άγχους, ομαδική θεραπεία, θεραπεία μέσω τέχνης, συμβουλευτική εξαρτήσεων, συνέντευξη κινητοποίησης, βραχεία ψυχοθεραπεία κ.τ.λ. Έχει εργαστεί ως επιμορφώτρια εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, πρόγραμμα Διαχείρισης Σχολικής Τάξης) και έχει διδάξει ένα μεγάλο εύρος μαθημάτων ψυχολογίας και παιδαγωγικής. Αρθρογραφεί τακτικά στο blog της «Θέματα εκπαίδευσης-ψυχολογίας» και έχει συνεργαστεί με ιστοσελίδες όπως: «The Sensory Explorer», «Μπορώ», «Παιδεία-εργασία», Flow Magazine. Από τις εκδόσεις Μεταίχμιο κυκλοφορούν τα βιβλία της «Ψυχολογία της διατροφής», «Γυρίζω σελίδα… στο άγχος», «Το ξωτικό που ήθελε να ψηλώσει». Σήμερα διδάσκει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και εργάζεται ως ψυχολόγος, συγγραφέας, μεταφράστρια και επιμορφώτρια στη Θεσσαλονίκη.
Στη σύγχρονη εποχή έχουμε αναπτύξει με το φαγητό μας μία σχέση, στην οποία συνυπάρχει η αγάπη και το μίσος, γιατί τα μηνύματα που έχουμε εσωτερικεύσει σχετικά με τη διατροφή μας είναι πολλά και συχνά αντιφατικά. Δηλαδή από τη μια μεριά έχουμε δεχθεί πιέσεις να τρώμε – έστω και με το ζόρι – πολύ φαγητό και από την άλλη μεριά έχουμε δεχθεί μηνύματα, τα οποία μας λένε ότι δεν είναι σωστό να έχει κανείς παραπανίσια κιλά και ότι πρέπει να είμαστε εγκρατείς. Μερικά παραδείγματα τέτοιων μηνυμάτων είναι τα εξής:
-Τα καλά παιδιά τρώνε όλο το φαΐ τους!
-Υπάρχουν παιδιά στην Αφρική που πεινάνε!
-Έλα να σε κεράσω!
-Μην τρως γλυκά!
-Μην τρως τόσο πολύ!
Ένα σημαντικό στοιχείο της κουλτούρας των λαών και ιδιαίτερα των Ελλήνων είναι το φαγητό. Έτσι οι άνθρωποι πολύ συχνά εκφράζουν την αγάπη τους προσφέροντας φαγώσιμα, προσφέρουν κεράσματα για να συμμετάσχουμε σε μια χαρά τους, δείχνουν τις φιλικές τους διαθέσεις ετοιμάζοντας για μας φαγητά και γλυκά. Ωστόσο πέρα από την απλή προσφορά φαγητού, μπορεί ν’ ασκηθούν και πιέσεις:
-Δεν τρώτε, πάρτε κι άλλα!
-Έλα πάρε κι άλλο, για σένα το έφτιαξα!
-Γιατί δεν τρως, με προσβάλλεις!
-Φάε, μη μείνει, είναι κρίμα!
Όλα αυτά τα μηνύματα είναι πολύ λογικό να μας μπερδεύουν. Από τη μία μάθαμε ότι το «καλό παιδί τρώει όλο το φαγητό του» και από την άλλη ότι δεν πρέπει να τρώμε όλο το φαγητό μας γιατί θα παχύνουμε! Από τη μία μας κερνάνε φαγητό και από την άλλη ξέρουμε ότι θα μας σχολιάσουν επικριτικά αν βάλουμε κανένα κιλό παραπάνω. Από τη μία η βιομηχανία του φαγητού κάνει το παν για να φάμε όσο γίνεται πιο πολύ και από την άλλη η βιομηχανία της μόδας και του αδυνατίσματος μας κάνει υπερβολικά αυστηρούς με τη διατροφή και το σώμα μας. Φάε-Μην τρως!
Κι εδώ έρχεται αυτό που η συγγραφέας ονομάζει τροφή και συναίσθημα ή αλλιώς ότι το πιάτο δεν περιέχει μόνο φαγητό, αλλά περιέχει και συναισθήματα, καθώς η πρόσληψη τροφής από πολύ νωρίς στη ζωή μας συνδέεται με πολύ ισχυρά συναισθήματα και αυτό δημιουργεί συνήθειες που είναι δύσκολο να χαλιναγωγήσει κανείς. Κι αυτή η σύνδεση (διατροφή-συναίσθημα) είναι ο πιο ισχυρός «ενισχυτής» με αποτέλεσμα το φαγητό στο μυαλό μας να είναι πολύ περισσότερο από ένα καύσιμο που μας δίνει ενέργεια.
Γι’ αυτό και όταν τρώμε και μάλιστα υπερβολικές ποσότητες ή μετά από μια στρεσογόνα μέρα, το βράδυ, για παράδειγμα, μπροστά στην τηλεόραση, τρώμε και δεν καταλαβαίνουμε τι τρώμε, το αποκαλούμε συναισθηματικό φαγητό ή συναισθηματική πείνα. Και τι σημαίνει αυτό; Η πραγματική πείνα είναι μία φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού μας, που μας ειδοποιεί να λάβουμε ενέργεια, Είναι σημαντικό να μάθουμε να αξιολογούμε αν και πόσο πεινάμε πραγματικά. Διάφορες συνήθειες ή συναισθήματα μας εμποδίζουν μερικές φορές να αξιολογήσουμε σωστά την πείνα μας. Για πολλούς ανθρώπους η αίσθηση της πείνας είναι παρεξηγημένη και μπορεί να συνδέεται ακόμα και με φόβο.
Η συναισθηματική πείνα έχει κάποιες διαφορές από την πραγματική πείνα. Καταρχάς έρχεται ξαφνικά, ενώ η πραγματική πείνα έρχεται σταδιακά. Επίσης, έρχεται ανεξάρτητα του πότε φάγαμε την τελευταία φορά. Επίσης είναι πολύ επιλεκτική, ενώ η φυσιολογική πείνα αφορά όλα τα φαγητά. Ακόμη οδηγεί σε συναισθήματα ενοχών, προκαλεί σωματικά δυσφορία και δεν έχει σχέση με το αν νιώθουμε χορτάτοι, ενώ η φυσιολογική πείνα οδηγεί σε συναισθήματα ικανοποίησης, σε μία αίσθηση πληρότητας και σταματάει όταν χορτάσουμε.
Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με μία τροφή, στην πραγματικότητα έχουμε μεγάλη ελευθερία επιλογής και απόφασης. Αυτή την ελευθερία μπορούμε να την αγνοήσουμε και ν’ αφήσουμε το συναισθηματικό κομμάτι του εγκεφάλου μας να καθορίσει από συνήθεια και με πρωτόγονα ένστικτα τη συμπεριφορά μας. Μπορούμε όμως να τη συνειδητοποιήσουμε, να της δώσουμε σημασία και να την εκμεταλλευτούμε.
Ας δούμε ένα παράδειγμα. Ας υποθέσουμε ότι ένας συνάδελφος στο γραφείο μάς κερνάει ένα γλυκό, γιατί το παιδί του πέτυχε κάποιες εξετάσεις. Εμείς όμως μόλις έχουμε φάει. Ερχόμαστε, λοιπόν, αντιμέτωποι με το δίλημμα αν θα φάμε το γλυκό ή όχι. Τι δυνατότητες έχουμε;
-Ας συγχωρέσουμε τον εγκέφαλό μας.
Εκείνη τη στιγμή του διλήμματος δεν χρειάζεται να κατηγορούμε τον εαυτό μας που λαχτάρησε κάτι περιττό. Ο εγκέφαλός μας είναι προγραμματισμένος να τον έλκουν τέτοιες τροφές. Ας τον συγχωρέσουμε για την έλξη που δημιουργεί και που προσπαθεί να καθοδηγήσει το χέρι μας ώστε να φάμε το γλυκό.
-Ας μειώσουμε την έκθεσή μας στο ερέθισμα.
Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι θα πρέπει να περιεργαζόμαστε το γλυκό, να το κοιτάμε ή να το μυρίζουμε, για να δοκιμάζουμε μαζοχιστικά τις αντοχές μας. Ας φροντίσουμε να απομακρυνθούμε με ηρεμία από το ερέθισμα. Ας το βάλουμε στο ψυγείο, σ’ ένα συρτάρι, ας το δώσουμε σε κάποιον και αν πραγματικά νιώθουμε άβολα μ’ αυτό ας το τυλίξουμε σε μια χαρτοπετσέτα και ας το πετάξουμε. Ας αγνοήσουμε τις φωνές στο μυαλό μας που μας λένε ότι είναι αμαρτία να πετάμε φαγητό. Αυτή η στιγμή είναι ιδιαίτερα σημαντική για μας. Πρέπει να κάνουμε μια καλή πράξη για τον εαυτό μας. Αμαρτία είναι μάλλον να κακοποιούμε το σώμα μας.
-Ας παίξουμε την «κασέτα» μέχρι τέλους.
Μ’ αυτό εννοούμε το εξής: Όταν δεν πεινάμε ιδιαίτερα και βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μία λιχουδιά, συνήθως επικρατεί στο μυαλό μας η θετική ανάμνηση της τελευταίας φοράς που φάγαμε κάτι παρόμοιο. Θυμόμαστε την όμορφη εμφάνιση της λιχουδιάς και την πρώτη μπουκιά που παίρνουμε κόβοντας το γλυκό με τα δόντια μας. Όμως με κάποιον «μαγικό» τρόπο η ανάμνηση σταματά εκεί. Ας προσπαθήσουμε να συνεχίσουμε νοερά την ανάμνηση της «κασέτας» μέχρι το τέλος. Η σωματική αίσθηση που μένει προς το τέλος της «κασέτας» οπωσδήποτε δεν είναι ευχάριστη: Φούσκωμα, ανακατωσούρα, βάρος στο στομάχι. Αλλά και συναισθηματικά η «κασέτα» αυτή έχει άσχημο τέλος: Τύψεις, ενοχές, θυμός με τον εαυτός μας, απογοήτευση. Τι νόημα έχει να ξετυλίξουμε ολόκληρη την ανάμνηση στο μυαλό μας; Θα χρησιμοποιήσουμε περισσότερο το λογικό κομμάτι του νου μας, θα το δυναμώσουμε και θα το βοηθήσουμε να επικρατήσει ενάντια στη συναισθηματική ορμή που πήγε αρχικά να μας μπερδέψει. Έτσι, θα μας είναι ευκολότερο να κάνουμε μια πιο συνετή επιλογή.
-Τι άλλο μπορεί να χρειαζόμαστε τη στιγμή της συναισθηματικής πείνας;
Τη στιγμή της συναισθηματικής πείνας ο εαυτός μας προσπαθεί να μας δώσει ένα μήνυμα, εκφράζοντας μία ανάγκη, ακόμα και με μία κραυγή απόγνωσης. Το επόμενο βήμα είναι να μάθουμε να ερμηνεύουμε αυτό το μήνυμα που μας στέλνει ο εαυτός μας και να φροντίσουμε να ικανοποιήσουμε τις πραγματικές του ανάγκες. Για τι άλλο «πεινάμε»; Αν για παράδειγμα έχουν περάσει 3-4 ώρες από το προηγούμενο γεύμα και αν πεινάμε γενικά για οτιδήποτε, μπορεί να είναι φυσιολογική πείνα. Επίσης αν ρωτήσουμε τον εαυτό μας «τι με τραβάει να φάω» και δούμε ότι μας τραβάνε τα ζουμερά τρόφιμα, ίσως είναι δίψα. Αν δεν είναι ούτε πείνα ούτε δίψα, τι άλλο μας φταίει; Ας πάρουμε βαθιές αναπνοές, εισπνέοντας από τη μύτη και εκπνέοντας από το στόμα. Ας προσπαθήσουμε να συγκεντρωθούμε και ας αναρωτηθούμε: «Τι άλλο μου συμβαίνει; Τι άλλο νιώθω; Ποιος με αναστάτωσε; Από πού έρχεται η ανησυχία; Τι έκανα πριν με πιάσει η ανησυχία;». Και ένα σημαντικό tip: Σε στιγμές συναισθηματικής πείνας, πριν σκεφτούμε τι να φάμε, ας αναρωτηθούμε: «Τι με τρώει;».
-Τι να κάνουμε για να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε το φαγητό.
Μπορούμε να ψάξουμε εκείνη τη στιγμή να κάνουμε κάτι άλλο για να αποσπάσουμε την προσοχή μας από το φαγητό: Ας κάνουμε ένα ζεστό μπάνιο, ας πάρουμε μερικές βαθιές αναπνοές, ας κάνουμε έναν περίπατο, ας πάρουμε τηλέφωνο έναν φίλο, ας παίξουμε με τον σκύλο, ας ελέγξουμε τα email μας κ.ά.
Το εξαιρετικό αυτό βιβλίο «Γυρίζω σελίδα… στη διατροφή» όχι μόνο μας μαθαίνει πολλά πράγματα για το σώμα μας και τη διατροφή μας, αλλά μας μυεί παράλληλα σε τεχνικές για να διαχειριστούμε δύσκολα και επίπονα συναισθήματα, αρνητικά θα μπορούσαμε να τα πούμε ή καλύτερα μ’ ένα πιο σωστό ορισμό δυσάρεστα. Παράλληλα έχει πάρα πολλές ασκήσεις που μας βοηθούν να δούμε στην πράξη, να αποκτήσουμε επίγνωση και να κατανοήσουμε καλύτερα τη θεωρία του βιβλίου. Είναι μία διαφορετική ματιά στα θέματα διατροφής και σώματος με πολλά-πολλά tips και εφαρμογές που βοηθούν πολύ!
Σας το συνιστώ ανεπιφύλακτα!