Του Κυριάκου Παπαγεωργίου
Φίλοι και συνταξιδιώτες,
Μαζί πορευόμαστε τον δρόμο της ανάγκης.
Τον δρόμο της μνήμης
Τον δρόμο της ποίησης…
Γι’ αυτό και σήμερα θ’ ακολουθήσουμε άλλα μονοπάτια, εκείνα κοντολογίς που οδηγούν στην τραγική μοίρα του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα.
Διασχίζουμε το πάρκο του Σαν Βιθέντε και φτάνουμε έξω από το μοναχικό δίπατο πατρικό σπίτι του Φεντερίκο, στον υπέροχο και πανέμορφο κήπο με τις τρυφερές και χλωρές αναμνήσεις του ποιητή.
Πνιγμένο στον κισσό καλοστέκεται δίπλα από ευκάλυπτους και φοινικιές. Στο διπλανό παράσπιτο, που λειτουργεί ως χώρος υποδοχής, οι τοίχοι είναι γεμάτοι από φωτογραφικές μνήμες. Των Ανδαλουσιάνων καλλιτεχνών του περασμένου αιώνα.
Το σπίτι που γεννήθηκε, που μεγάλωσε, που έμαθε τα πρώτα γράμματα της φύσης, τα πρώτα στοιχεία απ’ τα οποία είναι φτιαγμένη η ερωτευμένη ψυχή του ανθρώπου.
Το σπίτι της Huerta de San Vicente.
Εδώ έμαθε ν’ ακούει τον άνεμο που μιλούσε μιαν αυθεντική μουσική γλώσσα, στα κλαδιά από τις λεύκες, και γραφόταν η πρώτη παρτιτούρα των στίχων του.
Ο αέρας εδώ ήταν η ίδια η μουσική, τα κλαδιά ήσανε οι νότες και τα πλήκτρα του μουσικού του πιάνο, κι έτσι έμαθε ν’ αφηγείται μέσα σε ένα κλίμα τρυφερής κι ανάερης θλίψης.
Η υποβολή της μουσικής του αέρα του «έκθαμβου άνεμου», τον ταξίδευε από νωρίς – εδώ στην αυλή του σπιτιού του – «ως τη μαστρωπό μαγεία» της φύσης, όπως την αποκαλούσε ο ίδιος…
Στην αυλή του σπιτιού του λοιπόν, με τα πουλιά, τις λεύκες, τα φεγγάρια, τον άνεμο και τη μουσική τους…
Ήρθε όμως η ώρα να μπούμε στο σπίτι του. Και να περάσουμε στον προθάλαμο, στο σαλόνι με το πιάνο (καθότι πλούσια οικογένεια), στο καθιστικό με το τζάκι τις κουνιστές πολυθρόνες, τους ωραίους καθρέφτες και τα περίτεχνα φωτιστικά, στο μαγερειό…
Ν’ ανέβουμε ύστερα τη σκάλα τη στριφτή με το γοτθικό παράθυρο στο πλατύσκαλο, να μπούμε στον μικρό του κοιτώνα, με το σιδερένιο απλό κρεβάτι και το γραφειάκι του, τα πολύχρωμα πλακάκια και τις θαλασσιές κουρτίνες, στο εκθετήριο των έργων του και στο μεγάλο εργαστήριο της οικογενειακής παστάδας.
Εικόνες, φωτογραφίες, πίνακες. Λιτές μα πλούσιες αναμνήσεις. Κειμήλια δυο ωραίων δεκαετιών (του είκοσι και του τριάντα), με τον Σαλβατόρ Νταλί, τον φίλο του, πάντα στο πλάι του.
Να μας ταξιδέψουν οι δυο τους στην ποίηση των τεχνών και στα εικαστικά του λόγου τους…
Ο ένας από τη Γρανάδα κι ο άλλος από τη Μάλαγα. Βέροι Ανδαλουσιάνοι.
*
Ώσπου… μέριασε ο τρυφηλός βίος, ήρθαν οι σπουδές, οι μεταναστεύσεις, η Αμερική, η Μαδρίτη, οι αλλαγές στη ζωή και στη δράση του και μπήκε στο αίμα του η συνείδηση της ποιητικής και συνάμα της κοινωνικής του αποστολής.
Ο Φεντερίκο άρχισε τους αγώνες. Με μπροστάρισα την ποίηση των στίχων του.
Αλλά κάποτε – πολύ νωρίς – ήρθε η μοιραία νύχτα της 26ης Ιουλίου του 1936, μέρα που ο Φράνκο ανέτρεψε τον σοσιαλιστή πρωθυπουργό Καμπαλέρο κι εγκατέστησε στην Ισπανία τη δικτατορία του φασισμού.
Κι ο Φεντερίκο; Ο Λόρκα μπήκε στο μάτι των φαλαγγιτών και μέσα σε έναν μόλις μήνα κατέρρευσε κάτω από τα πυρά τους.
Αλλά πεθαίνουν οι ποιητές;
*
Αυτό το μήνυμα σας στέλνω αγαπητοί μου φίλοι, από τη Γρανάδα. Σε μορφή οργισμένης επιστολής. Για κάθε είδους δικτάτορες:
«Οι ποιητές δεν πεθαίνουν ποτέ από σφαίρες, αντίθετα ζουν πάντα στο απυρόβλητο…».
*
«Μέρα γεμάτη θλίψη στη Γρανάδα – κλαίνε κι οι πέτρες της ακόμα»…
Δεκαεννιά του Αυγούστου. Στο μισητό τριάντα έξι. Ο τριανταοχτάρης θεατρικός ποιητής Φεντερίκο, πέφτει νεκρός από τις σφαίρες δώδεκα οπλιτών εκτελεστικού αποσπάσματος με την πλάτη σ’ έναν τοίχο του Φουέντε Βακέρος, έξω από τη Γρανάδα.
Ποιητής, συγγραφέας, ηθοποιός, ταξιδευτής – κι ομοφυλόφιλος νέος – δεν αντέχει τη δικτατορία του φασισμού και των πληρωμάτων του και την πολεμά με όπλα την πένα, το στίχο και τα τραγούδια του.
Κι εκείνα (τραγούδια και στίχοι) παίρνουν φωτιά και κατακαίνε τα δάση της φαλαγγίτικης τυραννίας.
Με τον τρόπο όμως αυτό πέφτει στη δυσμένεια των φραγκικών αρχών.
Κι ενώ έχει εγκατασταθεί στη Μαδρίτη οικογενειακώς, θα την εγκαταλείψει, για να γυρίσει στην πατρίδα του, τη Γρανάδα.
Κάτι του λέει ότι εκεί που γεννήθηκε εκεί θε να πεθάνει…
Εκεί λοιπόν τον περιμένει η προδοσία και ο γρήγορος θάνατος, πάνω στην άνθιση των στίχων του, πάνω στη φωτισμένη (και φορτισμένη) στροφή της ποιητικής του παραγωγής.
Ο θάνατος έρχεται με τη μορφή προμελετημένου εγκλήματος και παθιασμένης καλλιέργειας μίσους για κάθε τι που αφορά στην ελεύθερη έκφραση της γνώμης και στην τροφοδοσία του δημοκρατικού του ήθους.
Ο θάνατος έρχεται από αδέσποτους φαλαγγίτες με δεσποζόμενες σφαίρες που βγάζουν καυτό θανατερό μολύβι, καθόλου όμοιο με το δικό του, το σκούρο φιλόδροσο μολύβι της γραφής του, που είναι γεμάτο φλογερά μηνύματα:
«Μέρα γεμάτη θλίψη στη Γρανάδα»…
*
Ο ποιητής θα στηθεί πλάτη με όψη του τοίχου, έξω από της Γρανάδα και θα τον θερίσουν οι σφαίρες δώδεκα νέων που δεν ήξεραν – ούτε έμαθαν ποτέ – ποιον είχαν απέναντί τους…
Έτσι το σώμα του ποιητή θα πέσει σαν ένα άδειο σακί στο χώμα.
Κι ενώ το σώμα του θα σακιαστεί σ’ έναν ομαδικό τάφο, το πνεύμα του θα αναλάβει να το σηκώσει ο Άτλας της παγκόσμιας φήμης και να το σαβανώσει η παγκόσμια κατακραυγή…
Έτσι ο Φεντερίκο ανελήφθη στους δημόσιους ουρανούς…
*
Αυτή είναι άλλωστε η μοίρα των ποιητών. Να πεθαίνει το σώμα τους, αλλά το πνεύμα τους ποτέ. Γιατί κανένας πυροβολισμός δεν έχει μέσα του αληθινό πυρ. Ο κάθε πυροβολισμός που κατευθύνεται από μια κάννη σε κάποιο ποιητή, μένει στο απυρόβλητο…
*
Διαβάζοντας και ξαναδιαβάζοντας τους στίχους του ποιητή, ψάχνω κι αναζητώ τον ανώνυμο τοίχο που δέχτηκε μαζί με το σώμα του τα καυτά πυρά των φανατισμένων φαλαγγιτών, τα γομωμένα από μίσος, υπεροψία και περιφρόνηση, αλλά δεν βρίσκω τίποτα. Στο ίδιο σημείο ξεφύτρωσαν πολυκατοικίες και πολυκαταστήματα.
Η Γρανάδα άλλαξε προσωπείο. Ο Φεντερίκο με τίποτα.
*
Το σώμα του μπορεί να σκότωσαν οι φαλαγγίτες. Τους στίχους του όμως δεν μπόρεσε κανένας Φρανσίσκο, Ιωσήφ ή Αδόλφος, στον αιώνα του μίσους κατά των ιδεών, να τους σκοτώσει.
Γιατί οι ποιητές δεν πέφτουν ποτέ κάτω από τις σφαίρες. Πέφτουν μονάχα από τη λήθη των επιζώντων…
Κι οι ποιητές, όπως ο Φεντερίκο επιζεί ογδόντα εφτά χρόνους τώρα…
Και θα επιζεί όσο θα παλεύει από τον τάφο του με τους στίχους για την παγκόσμια κάθαρση από τις βλέννες και τα μολύσματα του κάθε δικτάτορα…
Του κάθε δικτάτορα…
Αυτό το μήνυμα σας στέλνω αγαπητοί μου φίλοι, από τη Γρανάδα. Σε μορφή οργισμένης επιστολής. Για κάθε είδους δικτάτορες:
*
Εκείνο ωστόσο το μήνυμα που μένει στους αιώνες είναι το παρακάτω:
Το πνεύμα των ποιητών μένει αθάνατο…
Άσφαιρο μεν, πυροβόλο δε…
Πυροβόλο, σε στίχους και ιδέες…
*
Εδώ τελειώνει ο δικός μου ο λόγος. Κι είναι η σειρά του δικού σας λόγου. Που έχει μεγαλύτερη αξία. Και προοπτική…
Γι’ αυτό σας λέω αγαπητοί μου φίλοι:
Vicite la casa del poeta
exposiciones
conciertos
libros
titeres
recouerdos…
Επισκεφτείτε το σπίτι του ποιητή: Έχει απ’ όλα: Εκθέσεις, κοντσέρτα, βιβλία, κουκλοθέατρο, αναμνήσεις…
(Και …πολλά άλλα ακόμη)
*
Το φως του ποιητή ας σας δείξει τον δρόμο…
Οι ποιητές δεν πεθαίνουν. Ενώ οι δικτάτορες…
19-8-2023