Του Βασίλη Καλλία,
παιδαγωγού κυκλοφορίας – εκπαιδευτή οδηγών
Σε όλη την Ευρώπη, ζούμε σε πόλεις που ο στόλος των αυτοκινήτων αυξάνεται ταχύτερα από τον πληθυσμό, ενώ το οδικό δίκτυο δεν επεκτείνεται. Εκτός από την ταχύτητα και την απερισκεψία και άλλοι παράγοντες εξηγούν αυτή την κακή απόδοση. Η γήρανση του πληθυσμού τονίζει την παρουσία εύθραυστων και ευάλωτων πεζών στους δρόμους, όπου κυριαρχεί η βιασύνη και η ανυπομονησία. Από την άλλη, η αντίληψη και η προσοχή των οδηγών και των πεζών έχει εδώ και καιρό έναν αποτυχημένο γάμο με την τεχνολογία (smartphones, οθόνες αφής). Οι εγκαταστάσεις (προβολές πεζοδρομίων, διαβάσεις πεζών, επιτρεπόμενος χρόνος διέλευσης σε φωτεινούς σηματοδότες κ.λπ.) δεν είναι πάντα σχεδιασμένες για πεζούς, ειδικά στα προάστια και την ύπαιθρο. Οι δρόμοι και τα έργα εξακολουθούν να σχεδιάζονται από μηχανικούς με λογική ενός άλλου αιώνα, για τους οποίους το φάσμα των παρεμβάσεων ξεκινά και σταματά στη ρευστότητα της κυκλοφορίας αυτοκινήτων. Η χλιαρή αστυνομική επιτήρηση δεν ενθαρρύνει την ευαισθητοποίηση των οδηγών. Όσο η χρήση του αυτοκίνητου παραμένει τόσο ελκυστική, όσο το μερίδιο των μέσων μαζικής μεταφοράς ως ενναλακτικός τρόπος μετακίνησης συνεχίζει να παραμένει στάσιμο, αυτά τα προβλήματα συμβίωσης που επηρεάζουν πρωτίστως τους ποδηλάτες και τους πεζούς θα αυξάνονται.
Κατά την προσωπική μου γνώμη, όλα αυτά τα χρόνια, σε παγκόσμιο επίπεδο, οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης και οι καμπάνιες οδικής ασφάλειας στήνονται με ψυχρές στατιστικές, με χορηγούς ασφαλιστικές εταιρείες που επιλέγουν σε κάθε χρονική στιγμή ποιοι αρνητικοί δείκτες ατυχημάτων τούς καίνε και θέλουν να μειώσουν. Μπαίνουμε δυστυχώς σε μια λογική του… «έρευνες έδειξαν» με εμάς τους ίδιους ως «πειραματόζωα», καθιστώντας τα προηγούμενα δεδομένα όχι απλά παρωχημένα, αλλά και επικίνδυνα. Γιάπικα φιλοκυβερνητικά λόμπι σπαταλούν εθνικό χρήμα σε κωδικούς κρατικού ετήσιου προϋπολογισμού που αφορούν οδική ασφάλεια, γεννώντας ιδέες και ακριβοπληρωμένες μελέτες που πολλές από αυτές μένουν στα χαρτιά.
Υπάρχουν όμως και επιτυχημένες καμπάνιες κυρίως ενημέρωσης και λιγότερο ευαισθητοποίησης. Οι τελευταίες έχει διαπιστωθεί ότι ναι μεν προβληματίζουν και συνετίζουν την κατηγορία χρηστών του δρόμου στην οποία αναφέρονται, αλλά όλο αυτό έχει μια ημερομηνία λήξης, καθώς ο άνθρωπος αποβάλει με τον καιρό το δυσάρεστο και λυπηρό που έστω και οπτικοακουστικά βίωσε και περιμένει κάτι περισσότερο «άγριο» και δυσάρεστο να τον συνετίσει ξανά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αδικαιολόγητη απόφαση χώρας της Ευρώπης να προβάλει ρεαλιστικά βίντεο τροχαίων ατυχημάτων με απερίγραπτο περιεχόμενο, σε σχολικές αίθουσες παιδιών δημοτικού(!), που είχα την ατυχία να τα δω και εγώ. Τα παιδιά, στην αρχή, αντιμετώπιζαν την εικόνα και τον ήχο με κλείσιμο ματιών και αυτιών. Μετά από μερικές μέρες και ύστερα από συνεχή έκθεση σε παρόμοια τηλεοπτικά περιστατικά, τα παιδιά απομυθοποίησαν το υλικό, άρχισαν να γελάνε, να μιμούνται με θεατρικό – κωμικό τρόπο τα θύματα, κάνοντας τους υπεύθυνους αυτού του ανόητου εγχειρήματος να προσπαθούν να μαζέψουν τα ασυμμάζευτά.
Επιτέλους ας κάνουν χωριό οι τεχνοκράτες με τους ακαδημαϊκούς, με μοναδικό στόχο (άντε, εντάξει… όχι μοναδικό, αλλά κύριο στόχο. Ας μη χαθεί εντελώς η «μπάζα») το κοινό συμφέρον για την οδική ασφάλεια. Μέχρι τότε ας αναμασήσουμε τα κλασσικά και ανεξίτηλα δικά μας δεδομένα.
Ο πεζός πρέπει να λαμβάνει υπόψη την ταχύτητα με την οποία πλησιάζει ένα όχημα πριν διασχίσει τον δρόμο, γιατί είναι προφανές ότι όταν το αυτοκίνητο είναι πολύ κοντά, ο οδηγός του δεν θα έχει την ευκαιρία να σταματήσει εγκαίρως. Έστω αν προλάβει να σταματήσει, αυτός που τον ακολουθεί δεν θα προλάβει, καθώς σπάνια τηρούνται στη χώρα μας οι προβλεπόμενες τεχνικά αποστάσεις ασφαλείας. Πράγματι, κάθε οδηγός που αντιληπτικά ενεργοποιείται από ένα εμπόδιο, χρειάζεται συγκεκριμένο χρόνο πριν αντιδράσει. Στην καλύτερη των περιπτώσεων αυτός ο χρόνος είναι ένα δευτερόλεπτο. Κατά τη διάρκεια αυτού του δευτερολέπτου, το όχημα συνεχίζει να κινείται προς την ίδια κατεύθυνση και με την ίδια ταχύτητα. Υπολογίζοντας την απόσταση που έχει διανύσει ένα όχημα με ταχύτητα 50 χλμ./ώρα, αυτό θα διανύσει 13,80 μέτρα σε αυτό το δευτερόλεπτο. Αν κάποιος πεζός βρίσκεται στον δρόμο σε απόσταση μικρότερη των 13,80 μέτρων, ο οδηγός του οχήματος δεν θα μπορεί να τον αποφύγει!
Σε αυτόν τον χρόνο αντίδρασης προστίθεται η απόσταση φρεναρίσματος του οχήματος που θα ποικίλλει ανάλογα με τον τύπο του οχήματος, τον καιρό, την κατάσταση του οχήματος, υπολογίζεται ότι ένα όχημα που ταξιδεύει με 50 χλμ./ώρα θα χρειαστεί συνολικά περίπου 25 μέτρα πριν σταματήσει. Εάν ένας πεζός απέχει λιγότερο από 25 μέτρα, κινδυνεύει και κινδυνεύει με ατύχημα. Αυτή η έννοια της απόστασης είναι πολύ σημαντική, αλλά παραμελείται συχνά από τους πεζούς. Από αυτούς τους λίγους, που γνωρίζουν έστω τα στοιχειώδη.
Κάθε οδηγός υποχρεούται να δώσει προτεραιότητα, εάν είναι απαραίτητο, σταματώντας σε πεζό που διασχίζει διάβαση πεζών. Η υποχρέωση αυτή του οδηγού ισχύει και στην περίπτωση που ο πεζός αποφασίσει να διασχίσει κάθετα έναν δρόμο χωρίς διάβαση πεζών είτε επειδή ανέλυσε εσφαλμένα τα δεδομένα (απόσταση και ταχύτητα οχημάτων), είτε θεώρησε ανόητα ότι ως πεζός έχει πάντα και παντού προτεραιότητα. Παραχωρούμε λοιπόν προτεραιότητα ως οδηγοί εφαρμόζοντας αμυντική οδήγηση, απέναντι στην παράνομη ενέργεια του πεζού, αποτρέποντας το πιθανό ατύχημα. Ανατροφοδοτούμαστε συνεχώς με δόσεις λογικής για να έχουμε ανεξάντλητη οδική ενσυναίσθηση απέναντι σε ηλικιωμένους, των οποίων τα αντανακλαστικά και η ποιότητα της ακοής μειώνονται, το οπτικό πεδίο συρρικνώνεται και η οπτική οξύτητα εξασθενεί. Οι πεζοί κάθε ηλικίας είναι ελάχιστα ή ακόμα και κακώς ενημερωμένοι για το πώς πρέπει να συμπεριφερθούν από τη στιγμή που θα περάσουν το κατώφλι του σπιτιού τους, για να χρησιμοποιήσουν το οδικό δίκτυο. Πολλές φορές όχι μόνο απληροφόρητοι, αλλά επιθετικοί και διεκδικητικοί. Εκδικητικοί απέναντί τους, είναι επικίνδυνο να γινόμαστε εμείς οι οδηγοί. Ας τους αντιμετωπίζουμε με συμπάθεια. Δεν φταίνε αυτοί. Ναι, αλλά ούτε και εμείς. Άραγε… ποιος φταίει;