Έθιμα ριζωμένα αιώνες τώρα στις καρδιές των Σκιαθιτών περιγράφτηκαν εξαίσια στα διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη. Στις περίτεχνες αναφορές των δύο διηγηματογράφων συχνά γίνεται λόγος και για το χαμαλί, ένα γλυκό που φτιάχνεται στη Σκιάθο και αντιπροσωπεύει την τοπική κουζίνα του νησιού. Στο περίφημο σκιαθίτικο χαμαλί αναφέρθηκε η αντιπρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών Σκιάθου, Ζωή Προύσαλη, η οποία πριν από λίγες ημέρες βρέθηκε στον Βόλο και μίλησε στην ημερίδα που διοργάνωσε το Λύκειο Ελληνίδων Βόλου, αναλύοντας αυτή τη γλυκιά διαχρονική ιστορία…
«Δεν είναι ένα απλό γλυκό. Είναι συνυφασμένο με την παράδοση του νησιού μας.
Στις παλιότερες εποχές το χαμαλί υπήρχε σε κάθε σπίτι. Η συνταγή του χάνεται στο πέρας των αιώνων. Στις γιορτές και στις χαρές πάντα προσφερόταν αυτό το γλυκό. Ακόμη και από τα συστατικά του, μπορούμε σήμερα να μάθουμε λεπτομέρειες για το πώς ήταν παλιότερα η Σκιάθος. Όπως για παράδειγμα με το καρύδι που χρησιμοποιούμε στη γέμιση. Παλιά στο νησί υπήρχαν πολλές καρυδιές. Στις Κεχριές, στον Αη-Λια και αλλού υπήρχαν τέτοιες καλλιέργειες», σημείωσε χαρακτηριστικά η κ. Προύσαλη, η οποία στη συνέχεια επισήμανε τις λογοτεχνικές αναφορές που έχουν γίνει στο παρελθόν για το συγκεκριμένο γλυκό: «Ο Παπαδιαμάντης σε πολλά διηγήματά του έγραψε για το χαμαλί, όπως είναι η «Αλαφροϊσκιωτη», η «Τύχη από την Αμέρικα», η «Πιτρόπισσα» και τα «Συχαρίκια». Σ’ όλα αυτά υπάρχουν αναφορές. Όμως και ο Μωραϊτίδης έχει μία εξαιρετική περιγραφή στο διήγημά του «Ο Καλικάντζαρος». Με τα σκιαθίτικα γλυκά ασχολήθηκε εκτεταμένα και ο λαογράφος του νησιού μας, ο παπα-Γιώργης Ρήγας. Στο τετράτομο έργο που εξέδωσε με τίτλο «Σκιάθου λαϊκός πολιτισμός» έχει αναφερθεί λεπτομερώς».
Το χαμαλί είναι η ευρύτερα διαδομένη συνταγή σ’ ετούτη τη γωνιά των Βορείων Σποράδων. Όμως ο κατάλογος με τα παραδοσιακά γλυκά είναι μεγάλος, με την κ. Προύσαλη να λέει σχετικά: «Όλα τα γλυκά είναι από την εποχή που οι Σκιαθίτες ζούσαν στην περιοχή του Κάστρου, όταν πήγαν εκεί στον Μεσαίωνα, για προστασία από τους πειρατές και τους Τούρκους. Το χαμαλί είναι παραφθορά της λέξης χαϊμαλί, που σημαίνει φυλακτό. Στην ουσία πρόκειται για το γλυκό που κερνάμε στον γάμο και προσφέρεται για την ευγονία του ζευγαριού. Να φτιάχνουν οι νιόπαντροι γερά και υγιή παιδιά. Το χαμαλί είναι γεμιστό με καρύδι, μέλι, ψίχα ψωμιού ή φρυγανιά και μυρωδικά τριμμένα όπως κανέλα και μοσχοκάρφια,. Το φύλλο είναι ανοιγμένο στο χέρι και τηγανισμένο σε ελαιόλαδο. Απαιτεί τέχνη να το τηγανίσεις σωστά, ώστε να μένει ωραίο το σχήμα του, ενώ στο τέλος ρίχνουμε από πάνω ζάχαρη άχνη. Θέλει δουλειά το φύλλο και η γέμιση πρέπει να είναι σωστή. Υπάρχουν γυναίκες μαστόρισσες που φτιάχνουν τα χαμαλιά. Έχουμε επίσης τον μπακλαβά, αλλά και τα αμυγδαλωτά. Τα λέμε και ζαχαροχαμαλιά. Αυτό το γλυκό αποτελείται από αμύγδαλο σκόνη που ζυμώνεται με ανθόνερο και στη συνέχεια ψήνεται. Σε άλλα μέρη έχουν διαφορετικές συνταγές. Για παράδειγμα αλλού βάζουν μαστίχα. Εμείς τα πασπαλίζουμε με ζάχαρη άχνη. Τέλος, έχουμε και το «άσπρο», ένα γλυκό του κουταλιού με πάστα από ασπρισμένα αμύγδαλα. Το δίνουμε στους αρραβώνες.. Υπάρχει σε όλα τα σπίτια που έχουν αρραβωνιασμένα παιδιά. Όταν δέχεσαι επισκέπτες για να σε συγχαρούν, το πρώτο που κερνάς είναι αυτή η αμυγδαλόπαστα. Πιο παλιά πήγαιναν πεσκέσι βαθιές σουπιέρες με το γλυκό, για να «δέσει» η παντρειά. Αυτό το έθιμο το κρατάμε μέχρι και σήμερα».
Τα χαμαλιά της Σκιάθου «ταξιδεύουν» σε όλο τον κόσμο, με την Ζωή Προύσαλη να σημειώνει ότι πρόκειται για ένα προϊόν με μεγάλη ζήτηση από τους τουρίστες που επισκέπτονται κάθε χρόνο το νησί: «Τα πιο μακρινά μέρη που στείλαμε γλυκά, είναι η Αυστραλία και η Αμερική. Για Ευρώπη δεν το συζητάμε. Έρχονται πολλοί τουρίστες κάθε χρόνο, συστημένοι από άλλους που το δοκίμασαν. Ορισμένες φορές απορώ πώς το περνάνε από τον έλεγχο στο αεροδρόμιο. Αυτό αποδεικνύει έμπρακτα ότι τα γλυκίσματα που παρασκευάζονται εδώ, μπορούν να εξελιχθούν σε μέσο ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας. Αυτό το έθεσα και στην ημερίδα που μίλησα πριν από λίγες ημέρες. Καταβάλλουμε προσπάθειες για να εντάξουμε αυτά τα γλυκά στα προϊόντα με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ) και στα Προϊόντα Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ). Μας δυσκολεύει η γραφειοκρατία, αλλά και οικονομικά πρόκειται για μία δυσβάσταχτη διαδικασία. Δεν είναι εύκολη υπόθεση, αλλά δεν εγκαταλείπουμε τον αγώνα».