ΤΗΣ ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΘΑΝΟΥ,
δρ Παιδαγωγικών και συγγραφέως
Ελευθερία (Ρίτα) Τσιτσέ – Μπάρδη. Μια ενενηντάχρονη γυναίκα, συνταξιούχος δασκάλα, αρχόντισσα, με καταγωγή από το Κατηχώρι Πηλίου με καλοδέχτηκε στο σπίτι της και μοιράστηκε μαζί μου με ευγένεια και αγάπη τις μνήμες της από τη διετή θητεία της στο Δημοτικό Σχολείο Καναλίων, σ’ εκείνα τα χρόνια τα δύσκολα που η πολιτεία αποφάσισε να διώξει τη λίμνη Κάρλα – Βοιβηίδα από την πανάρχαιη κοιτίδα της. Η θητεία της αφορά τις δυο σχολικές χρονιές 1960 – 61 και 1961 – 62. Απόφοιτη της διετούς Ράλλειου Παιδαγωγικής Ακαδημίας του Πειραιά το έτος 1953, αποδέχτηκε τον διορισμό της από το υπουργείο Παιδείας με ενθουσιασμό, το έτος 1957. Εκείνη την εποχή καθυστέρησαν οι διορισμοί τέσσερα χρόνια. Πρώτος διορισμός της στον Νομό των Τρικάλων στο εξατάξιο, πλην δωδεκαθέσιο, Δημοτικό Σχολείο του Νεοχωρίου Τρικάλων. Υπήρξε τυχερή, καθώς βίωσε τη λειτουργία μιας πρότυπης τάξης την οποία κάθε Σαββατοκύριακο παρακολουθούσαν και οι συνάδερφοι της εκπαιδευτικής περιφέρειας Τρικάλων. Πλούσια εμπειρία για μια νεοδιόριστη δασκάλα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της συνέντευξης ο εξαίρετος σύζυγός της κύριος Γεώργιος Μπάρδης, 97χρονος, της υπενθύμιζε σε τακτά διαστήματα με νοιάξιμο στιγμές αυτής της διετίας. Δεν παρέλειψε να μοιραστεί μαζί μου τη λατρεία της για το κέντημα. Έχει δημιουργήσει αμέτρητα εργόχειρα για κάποια από τα οποία έχει αποσπάσει Α΄και Β΄ βραβείο (βλέπε φωτογραφίες). Στη συνέντευξη που ακολουθεί μέσα απ’ τις απαντήσεις της έχω θαυμάσει το θάρρος και τη δυναμικότητά της. Να τονίσουμε ότι μιλάμε για ένα άλλο εργασιακό πλαίσιο με σχολικό πρόγραμμα πρωί και απόγευμα, με εργασία το Σάββατο, με υποχρεωτικό έλεγχο του εκκλησιασμού των μαθητών από τους εκπαιδευτικούς εκ περιτροπής, με δυσκολίες στις μετακινήσεις. Απολαύστε την.
Τι υπάρχει στη μνήμη σας από τη θητεία σας Κανάλια;
Πήγα στα Κανάλια με μωρό παιδί. Ήταν 4 μηνών ο Σπύρος μου. Πρώτη φορά έφευγα από το σπίτι μου μαζί του. Πριν από τα Κανάλια είχα διοριστεί στα Τρίκαλα, στο Νεοχώρι, αλλά εκεί δεν είχα γίνει ακόμη μητέρα. Για να πάω σε κάθε σχολείο να εργαστώ αυτό ήταν λίγο σαν άθλος για μένα εκείνη την εποχή. Επειδή είχα μαζί μου το μωρό χρειάστηκα βοηθό για τις ώρες που δούλευα. Βρήκα μια εξαίρετη κοπέλα την κ. Καλλιόπη Ευαγγελούση, ο Θεός να αναπαύσει την ψυχή της, η οποία φρόντιζε τον γιο μου με τον καλύτερο τρόπο. Οι Καναλιώτες και οι Καναλιώτισσες ήταν άνθρωποι ευγενικοί και πολύ υποστηρικτικοί.
Πώς ήταν το εργασιακό περιβάλλον;
Στα Κανάλια το σχολείο λειτουργούσε ως πεντατάξιο, αλλά είχε περισσότερες θέσεις. Διευθυντής ήταν ο κύριος Ιωάννης Σπύρου, οργανωτικός, δραστήριος, αλλά πολύ αυστηρός και με τους μαθητές και με εμάς τους συναδέλφους του. Άλλοι δάσκαλοι ήταν η σύζυγός του η κυρία Ευσταθία (Έφη) Φωτοπούλου, ο κύριος Κωνσταντίνος Μαλακατσόπουλος, ο κύριος Απόστολος Λεμονής από τη Σκιάθο, ο κύριος Νίκος Δεληγιάννης και η σύζυγός του κυρία Θάλεια Τσικρίκη. Όταν πήγα ανέλαβα την Α΄ τάξη και κατόπιν τη Β΄. Εργάστηκα δυο σχολικές χρονιές. Κάθε τμήμα είχε γύρω στα τριάντα παιδιά.
Θυμάστε ονόματα μαθητών και μαθητριών σας;
Βεβαίως. Πολλούς τους συναντούσα και κατόπιν στην πόλη του Βόλου καθώς έγιναν κάποιοι από αυτούς εκπαιδευτικοί. Αναφέρω ονόματα που θυμάμαι και ζητώ συγγνώμη αν παραλείπω κάποια: Ξενοφών Πλατανιώτης, Βασιλική Φάκκα, Γιώργος Ράμπος, Ελένη Χατζηκυριαζή, Μαρία Γκούντα, Μαίρη Ράμπου, κ.ά..
Πόσο εύκολο ήταν να βρείτε σπίτι να μείνετε σε ένα χωριό;
Έμενα στο σπίτι του κυρίου Τζώρτζη την πρώτη χρονιά, αρχοντόσπιτο δεν του έλειπε τίποτα. Τη δεύτερη χρονιά νοίκιασα ένα άλλο μικρό σπίτι με δυο δωμάτια κοντά στου κυρίου Πλατανιώτη. Εκείνη τη χρονιά ήρθε κι άλλη δασκάλα και της παραχώρησα το δεύτερο δωμάτιο και είχαμε παρέα.
Δυσκολίες που έχουν μείνει ανεξίτηλες;
Το μωρό μου αρρώσταινε συνέχεια. Μάλλον το πείραζε η υγρασία της περιοχής, λόγω της λίμνης. Μια φορά ανέβασε τόσο υψηλό πυρετό που το τύλιξα με μια κουβέρτα και το πήγα στο σπίτι του γιατρού πανικόβλητη. Αφού πήρα οδηγίες, η γυναίκα του γιατρού με συνόδεψε σπίτι μου και κοιμήθηκε μαζί μας ώσπου να ξημερώσει η δύσκολη εκείνη βραδιά.
Η συγκοινωνία ήταν δύσκολη και επικίνδυνη. Ο σύζυγός μου ερχόταν την Κυριακή, καμιά φορά κατέβαινα κι εγώ στον Βόλο. Μια φορά είχαμε μια σοβαρή περιπέτεια στον Ξηριά που κατέβασε πολύ νερό. Δεν είχε ακόμα γίνει η γέφυρα. Μια άλλη φορά που ερχόμασταν με το λεωφορείο κολλήσαμε στη λάσπη λίγο έξω απ’ την Κάπουρνα. Παιδεύτηκαν, παιδεύτηκαν, οι άνθρωποι, βάλαν κάτι παλούκια, κάτι ξύλα, φράχτες. Εγώ με το μωρό στο καλαθάκι, μ’ έφαγε η αγωνία. Πάλεψαν οι άνθρωποι κατάφεραν τελικά να ξεκολλήσουν το λεωφορείο. Περιπέτειες πολλές. Πολύ δύσκολα χρόνια. Με ωράριο σπαστό πρωί και απόγευμα, με εργασία και το Σάββατο, με υποχρεωτικό εκκλησιασμό, αλλά και έλεγχο του εκκλησιασμού των μαθητών εκ περιτροπής από εμάς τους δασκάλους. Άλλες εποχές.
Όμορφες εικόνες για σας από αυτή τη θητεία;
Δεν θα ξεχάσω ποτέ το τεράστιο καρλιώτικο ψάρι που μου έφεραν δώρο στο σπίτι. Κάναμε μια πεντανόστιμη σούπα! Μια ισχυρή ανάμνηση είναι η γνωριμία μου με την αγαπημένη μου Καλλιόπη η οποία μας οδήγησε σε μια φιλία ετών που τη διέκοψε ο αδόκητος θάνατός της πριν λίγα χρόνια. Κάθε βράδυ ερχόταν ο αδερφός της και τη συνόδευε στο σπίτι τους. Οικογένεια με αρχές και αγάπη. Θυμάμαι την ομορφιά από τις αμυγδαλιές όταν άνθιζαν, όπως και το εξωκκλήσι του Αγίου Τρύφωνα που πηγαίναμε εκδρομή με τους μαθητές. Κάθε χρόνο στη γιορτή του, μου έρχονται στο νου οι όμορφες εικόνες. Δεν το ξεχνώ. Επίσης θυμάμαι ότι μόλις τελείωναν οι αμυγδαλοπαραγωγοί τη συγκομιδή, οι μαθητές πήγαιναν και μάζευαν με τσουβαλάκια τα αμύγδαλα που είχαν απομείνει. Τα αμύγδαλα τα πουλούσαν και κάλυπταν ανάγκες του σχολείου. Έλεγαν μια λέξη γι’ αυτό μα δεν τη θυμάμαι. Ο κύριος Σπύρου, ο διευθυντής είχε οργανώσει σχολικό συνεταιρισμό. Θυμάμαι την ομορφιά του σχολικού κήπου. Δεν ξεχνώ τον περιστεριώνα που ήταν έργο του συνάδερφου κ. Λεμονή ένα πανέμορφο σπιτάκι ψηλό γεμάτο περιστέρια. Δεν ξεχνώ επίσης τον πολύ δυνατό αέρα.
Θα σας θυμίσω εγώ τη λέξη που ξεχνάτε: Τσιμπρολόι λέγεται στην ντοπιολαλιά των Καναλίων, αυτό που έκαναν οι μαθητές. Πόσο εύκολα ήταν τα πράγματα για μια γυναίκα εκπαιδευτικό εκείνη την εποχή;
Διεκδικούσα τα δικαιώματά μου με θάρρος. Για την τρίτη χρονιά, υπήρχε μια συνάδερφος που ενδιαφέρονταν να εργαστεί στα Κανάλια και ήρθαμε σε επικοινωνία για να γίνει αμοιβαία απόσπαση. Επισκέφτηκα τον κύριο επιθεωρητή και ζήτησα απόσπαση. Όμως ο διευθυντής στα Κανάλια προτιμούσε άντρα δάσκαλο και αυτό μπλοκάριζε τη διαδικασία. Δεν εισακούστηκα και απευθύνθηκα απευθείας στο υπουργείο Παιδείας και πέτυχα το αίτημά μου. Αυτό δημιούργησε δυσαρέσκειες, αλλά δεν πειράζει. Εγώ πάντα ζητούσα το δίκιο μου.
Πώς είναι καταγεγραμμένοι μέσα σας οι μαθήτριες και οι μαθητές των Καναλίων; Πώς έχουν εντυπωθεί σε σας οι κάτοικοι του χωριού;
Τα παιδιά στα Κανάλια ήταν πολύ υπάκουα χωρίς αταξίες με ενδιαφέρον για τη μάθηση και πολύ εργατικά. Μου έδιναν την εντύπωση ότι κρεμιόταν απ’ τα χείλη μου. Δεν είχα από τους Καναλιώτες δυσαρέσκεια καμία. Ήταν άνθρωποι ευγενικοί και νοιάζονταν για μένα. Για να δείτε πόσο πολύ με βοηθούσαν οι κάτοικοι του χωριού ακούστε αυτό. Πλησίαζαν οι διακοπές των Χριστουγέννων και είχε ρίξει πολύ χιόνι. Κάποιος κύριος με τρακτέρ, το όνομά του, δεν το θυμάμαι, με μετέφερε στο Βόλο απ’ τον κάτω δρόμο. Τύλιξα το μωρό με κουβέρτες και τον εαυτό μου με μια ακόμα και φτάσαμε σιγά – σιγά στον Βόλο. Είχαν συνεννοηθεί με τον σύζυγό μου και με παρέλαβε στη διασταύρωση του Βελεστίνου.
Όταν πήγα εγώ στα Κανάλια, τότε είχε αποφασιστεί η αποστράγγισή της λίμνης. Οι Καναλιώτες της εποχής εκείνης, εξ αιτίας αυτού του γεγονότος, έμοιαζαν σοκαρισμένοι. Δεν ήταν τόσο ενεργητικοί. Ήταν κρίσιμη εποχή. Δεν ήξεραν τι να κάνουν τις βάρκες τους. Έπεσε φτώχεια, άλλοι έφυγαν για τα αστικά κέντρα η το εξωτερικό. Τους ήρθε βόμβα με την αποξήρανση. Μέγα λάθος!
Καθώς ολοκληρώθηκε η συνομιλία μας και ο κοινός μας χρόνος η ζωντάνια και το χαμόγελό της έφεραν στο νου μου τους στίχους της Ιταλίδας ποιήτριας Άλντα Μερίνι τους οποίους παραθέτω: Χαμόγελο γυναίκας/χαμογέλα γυναίκα/να χαμογελάς πάντα στη ζωή/ακόμα κι αν αυτή δεν σου χαμογελάει/χαμογέλα στους χαμένους έρωτες/χαμογέλα στους πόνους σου/ χαμογέλα παντού./Το δικό σου χαμόγελο θα είναι/φως στο δρόμο σου/φάρος για τους χαμένους ταξιδευτές./Το χαμόγελό σου θα είναι ένα μητρικό φιλί/ένα καρδιοχτύπι για τους αγαπημένους σου/ μια αχτίνα του ήλιου για όλους μας.
Οφείλω ένα θερμό ευχαριστώ στον κύριο Σπύρο Μπάρδη, γιο της οικογένειας, για την αμέριστη συνεργασία και στήριξή του, προκειμένου να ολοκληρωθεί το παρόν δημοσίευμα.