της
Έλενας Αντωνοπούλου
Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο του κ. Αστ. Κεχαγιά για τη σχέση Παλαιστίνιων και Ισραηλινών διάβασα πρόσφατα αποσπάσματα του οποίου σας παραθέτω:
«Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ανακρίβεια απ’ αυτό το ανιστόρητο που ακούγεται διαρκώς, ότι το Ισραήλ ήρθε ξαφνικά, πέταξε έξω τους Παλαιστίνιους με το ζόρι και ίδρυσε το κράτος του το ’48. Ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα είχαν αρχίσει να επιστρέφουν κάποιοι Εβραίοι πίσω αλλά με μη μαζικό ρυθμό. Τα μαζικά κύματα Εβραίων από τη διασπορά ξεκίνησαν το 1882 και αυτή η μετακίνηση αποτελεί την πρώτη ”αλιά” (ο όρος δεν μεταφράζεται επακριβώς αλλά ας τον μεταφράσουμε ως εποικισμό). Η αιτία γι’ αυτή την επιστροφή αρχικά ήταν κυρίως ιδεολογική. Μόλις είχε ανθίσει το κίνημα του σύγχρονου Σιωνισμού με θιασώτη τον Θίοντορ Χερτζλ, ο οποίος άρχισε να ξεσηκώνει κόσμο, αρχικά στην Αυστροουγγαρία, για να επιστρέψουν πίσω στην Παλαιστίνη και να θεμελιώσουν το Κράτος τους, το οποίο ήταν και το μεγάλο όνειρο των περιπλανώμενων Εβραίων για πολλούς αιώνες. Η κατάσταση τότε ήταν αρκετά σταθεροποιημένη για αυτούς και είχαν αποκτήσει την οικονομική δύναμη που τους επέτρεπε να επιστρέψουν πίσω. Το μόνο μέρος στο οποίο θα μπορούσαν να στήσουν το Κράτος τους ήταν αναγκαστικά η Παλαιστίνη με την οποία όχι μόνο είχαν παρελθόν αλλά ήταν και ο κατεξοχήν ιερός τους τόπος. Μια και δεν υπήρχε ξεχωριστό Κράτος στην Παλαιστίνη τότε (διότι οι Άραβες κάτοικοι δεν είχαν ιδρύσει στο μεταξύ δικό τους κράτος), ήταν η ευκαιρία τους να ιδρύσουν εκεί το δικό τους και έτσι το σιωνιστικό κίνημα άρχισε να χρηματοδοτεί εποικισμούς (αλιότ). Αυτά τα κύματα επιστροφής στην Παλαιστίνη συνεχίστηκαν μέχρι το 1939 όπου και ήρθε στην Παλαιστίνη το μεγαλύτερο κύμα Εβραίων επειδή προσπαθούσαν να διαφύγουν απ’ τους Γερμανούς που τους κυνηγούσαν. Ενώ αρχικά το κίνητρο της επιστροφής τους ήταν ιδεολογικό, ήδη από την εποχή αμέσως μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο μετατράπηκε σε ζήτημα επιβίωσης. Έπρεπε έπειτα από αιώνες περιπλάνησης και διασποράς να βρουν το δικό τους μέρος και όχι απλώς να είναι διάσπαρτοι σε διαφορετικές χώρες. Η επιστροφή τους όμως αυτή δεν φαίνεται να έλαβε αρχικά καθόλου υπόψιν της, αυτούς που κατοικούσαν ήδη εκεί και οι οποίοι δεν ρωτήθηκαν. Θα πει κανείς ”όταν σε κυνηγούν και τρέχεις να σωθείς, δεν προλαβαίνεις να ρωτήσεις” αλλά θα μπορούσε ωστόσο να αποφευχθεί αρκετή βία.
Ήδη στην περιοχή υπήρχαν Εβραίοι από παλιότερα (τουλάχιστον απ’ το 1882 και εξής) και ζούσαν παρέα με Άραβες ασχολούμενοι με αγροτικές και κτηνοτροφικές υποθέσεις αλλά με τις αλιότ ήρθαν ακόμη περισσότεροι και εγκαταστάθηκαν σταδιακά στην ευρύτερη περιοχή της Παλαιστίνης. Όλοι αυτοί είχαν ένα σημαντικό αβαντάζ εναντίον των Αράβων που κατοικούσαν εκεί και οι οποίοι ήταν βουτηγμένοι στη φτώχεια: Είχαν χρήματα. Δόθηκαν ένα σωρό χρηματοδοτήσεις από Αμερική (Χαντάσα-Θυγατέρες της Σιών) και από άλλους οργανισμούς (WIZO, Rothschild) οι οποίες κάλυψαν οικονομικά όλη την επιστροφή. Όλοι αυτοί οι οργανισμοί ξόδεψαν τεράστια ποσά στην προσπάθειά τους να φροντίσουν τους κατατρεγμένους εκεί πέρα, συμπεριλαμβανομένων και των Αράβων! Μάλιστα, πολλές απ’ αυτές τις οργανώσεις ίδρυσαν στην περιοχή νοσοκομεία και κέντρα περίθαλψης και φροντίδας εγκύων γυναικών και παιδιών, στα οποία είχαν πρόσβαση και Άραβες ενώ πριν δεν υπήρχαν καν καλής ποιότητας νοσοκομεία και ο αριθμός θνησιμότητας ήταν πολύ μεγάλος. Το Ισραήλ παρενθετικά έχει σήμερα ένα απ’ τα καλύτερα κέντρα φροντίδας εγκύων γυναικών και παιδιών, το Τιπάτ Χαλάβ, το οποίο ξεκίνησε από τότε, γύρω στο 1920 κάτι, και στο οποίο φρόντιζαν χωρίς διακρίσεις ακόμη και γυναίκες αραβικής προέλευσης που πιο πριν ήταν στη μοίρα τους λόγω φτώχειας. Από το 1882 ως το 1936, οι Ισραηλίτες είχαν γίνει πλειοψηφία στην περιοχή.
Κάτι που φαίνεται να μπερδεύουν οι περισσότεροι είναι ότι νομίζουν ότι πριν την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, το Ισραήλ έσφαζε τους Άραβες που κατοικούσαν στα εδάφη του. Υπήρξαν μεμονωμένες συγκρούσεις αλλά ήταν ακριβώς αυτό, μεμονωμένες. Πολλοί απ’ τους πρώτους επιστρέψαντες στο Ισραήλ επειδή αναζητούσαν εργασία, κατέληξαν να εργάζονται σε χωράφια Αράβων και οι σχέσεις τους δεν ήταν καθόλου προβληματικές. Κάποιοι άλλοι Εβραίοι είχαν Άραβες να εργάζονται στα δικά τους χωράφια. Οι μεγάλες αιματηρές διαμάχες που γίνονταν εκείνη την περίοδο αφορούσαν κυρίως συγκρούσεις ανάμεσα σε διαφορετικές ομάδες Αράβων και όχι ανάμεσα σε Άραβες και Εβραίους. Τέτοιες συγκρούσεις είναι γνωστές όπως ανάμεσα στους Άραβες Φαλαχίν (αγρότες) και τους Άραβες Βεδουίνους, οι οποίοι σφάζονταν μεταξύ τους. Σ’ αυτό το σημείο προτείνω το εξαιρετικό βιβλίο του Mustafa Kabha, ενός από τους πιο ειδικούς ιστορικούς στα ζητήματα των Παλαιστινίων πριν και μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Ο Mustafa σημειωτέον ότι είναι Άραβας και τα βιβλία του είναι φοβερά διαφωτιστικά της κατάστασης. Συγκέντρωσε ό,τι υλικό υπήρχε και μιλάει για όλες αυτές τις διαμάχες ανάμεσα σε αραβικές οικογένειες και στο πώς αρκετές απ’ τις εβραϊκές οργανώσεις που υπήρχαν βοηθούσαν Άραβες που είχαν τραυματιστεί από τέτοιες διαμάχες. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι αιματηρές συγκρούσεις του 1936-1939 όπου πολλά αραβικά χωριά λεηλατήθηκαν. Οι περισσότεροι νομίζουν ότι αυτές οι μάχες ήταν ανάμεσα σε Εβραίους και Άραβες. Μέγα λάθος. Όλα ξεκίνησαν ως επανάσταση των Αράβων ενάντια στους Βρετανούς. Σύμφωνα με τα στοιχεία, σε εκείνες τις συγκρούσεις πέθαναν 50 Βρετανοί στρατιώτες, 500 Εβραίοι (είτε απλοί κάτοικοι σε εκείνες τις περιοχές είτε βοηθοί των Βρετανών είτε σύμμαχοι των Αράβων) και 8000 Άραβες, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων, προσέξτε, σκοτώθηκαν από άλλους Άραβες! Δεν έχουν σχέση οι Εβραίοι με αυτές τις σφαγές. Ήταν επανάσταση των Αράβων στους Βρετανούς αποικιοκράτες. Υπήρξαν μάλιστα διάφοροι Εβραίοι που ήταν σύμμαχοι των Αράβων σε αυτή την επανάσταση και όχι των Βρετανών.
Τα λάθη του Ισραήλ λοιπόν δεν σχετίζονται τόσο με το πώς ιδρύθηκε το κράτος τους αλλά έρχονται αργότερα γιατί χειρίστηκε πολύ άσχημα στα πρώτα χρόνια μετά την ίδρυση του κράτους τους, τους αραβικούς πληθυσμούς. Κάποιους τους εξόρισαν, κάποιους τους έδιωξαν απ’ τα σπίτια τους και τους κουβάλησαν με το έτσι θέλω σε άλλα μέρη. Υπήρξε πολύ σκληρή βία στην πρώτη περίοδο. Αλλά θα πρέπει να λάβει κανείς υπόψιν του τα εξής. Μόλις έναν χρόνο πριν την ίδρυση του κράτους, το 1947, τα Ηνωμένα Έθνη βλέποντας τις εντάσεις ανάμεσα σε Εβραίους και Άραβες να αυξάνονται λόγω της απόφασης των Εβραίων να ιδρύσουν Κράτος, πρότεινε στους δύο λαούς να έχει ο καθένας το δικό του ξεχωριστό Κράτος: ένα κράτος Ισραηλινών και ένα κράτος Παλαιστινίων. Οι Εβραίοι το δέχτηκαν αλλά οι Άραβες όχι γιατί δεν ήθελαν να συμβιβαστούν με την έλευση των Εβραίων στα μέρη στα οποία κατοικούσαν για αιώνες. Αν εκείνη τη στιγμή οι Άραβες δέχονταν την πρόκληση, θα είχαν αποφευχθεί πολλές διαμάχες και ο κάθε λαός θα είχε το Κράτος τους. Δεν το δέχτηκαν, το Ισραήλ προχώρησε στην ίδρυση Κράτους και την αμέσως επόμενη μέρα μια συμμαχία αποτελούμενη από 6 αραβικά κράτη (Λίβανος, Συρία, Ιράκ, Σαουδική Αραβία, Υπεριορδανία, Αίγυπτος -και λίγο αργότερα και η Υεμένη) επιτέθηκαν στο Ισραήλ και ξεκίνησε όλος ο πόλεμος με πολλές απώλειες και για τις δύο πλευρές αλλά με το Ισραήλ να υπερισχύει λόγω ανθρώπινου δυναμικού και καλύτερης στρατιωτικής τακτικής.
Η αλήθεια είναι ότι και οι δύο λαοί είχαν μερίδιο του δικαίου. Απ’ τη μια οι Άραβες ήθελαν να μείνουν στα μέρη που ζούσαν για αιώνες αλλά απ’ την άλλη οι Εβραίοι έπρεπε κι αυτοί κάπου να αποκτήσουν τη δική τους κρατική οντότητα. Αν οι Εβραίοι είχαν φύγει από την Παλαιστίνη από δική τους επιλογή εγκαταλείποντάς την, τότε οι Παλαιστίνιοι Άραβες θα είχαν όλο το δίκιο με το μέρος τους. Αλλά οι Εβραίοι έφυγαν επειδή τους κυνηγούσαν, αναγκάστηκαν να φύγουν. Το ότι οι Άραβες κατοικούσαν εκεί επί αιώνες πριν την επιστροφή των Εβραίων είναι αληθές αλλά πρέπει να λάβει κανείς υπόψιν και όλο το κυνήγι των Εβραίων που τους οδήγησε στην προσφυγιά και διασπορά. Σε πολλά σημεία ξέφυγαν πολύ στη βία που άσκησαν εναντίον των Αράβων και μάλιστα αρκετές φορές η βία τους ήταν προληπτική και δεν στηριζόταν σε κάτι που προηγήθηκε απ’ την αντίπαλη πλευρά. Απ’ την άλλη, όταν ένα σωρό χώρες βάζουν ως ρητό τους στόχο να σε καταστρέψουν, είναι δύσκολο να αποφευχθεί η αιματοχυσία. Όποιος παίρνει ρητώς θέση υπέρ μιας απ’ τις δύο πλευρές, νομίζω ότι παραβλέπει το σύνθετο του πράγματος. Δεν έχει κανένα νόημα να πάρουμε πλευρά σαν να υποστηρίζουμε ποδοσφαιρική ομάδα, γιατί κάθε πλευρά έχει το δίκιο της (μιλάω για Ισραήλ και Παλαιστίνη, όχι για Χαμάς, αυτοί είναι ξέχωροι στην ιστορία). Το λάθος των Εβραίων ήταν ότι δεν υπολόγισαν τους Άραβες που κατοικούσαν εκεί. Το λάθος των Αράβων είναι ότι δεν δέχτηκαν να έχει ο καθένας το ξεχωριστό του κράτος και έτσι συνέχισαν τον πόλεμο θέλοντας όλη την περιοχή της Παλαιστίνης για τους ίδιους. Το λάθος και των δύο είναι ότι ενώ ζούσαν για αιώνες μαζί από την αρχαιότητα, προτίμησαν να διασπάσουν τις σχέσεις τους και να εστιάσουν στην εποχή που χώρισαν οι δρόμοι τους, όταν οι Εβραίοι έφυγαν στη διασπορά, αντί να εστιάσουν σε μια από κοινού ανανέωση της συμβίωσης που είχαν ήδη απ’ το απώτατο παρελθόν».