Το περίγραμμα της πολυαναμενόμενης ομιλίας του Ντέιβιντ Κάμερον για την Ευρώπη αρχίζει σιγά-σιγά να γίνεται σαφές. Η ομιλία, που έχει αναβληθεί επανειλημμένα το τελευταίο εξάμηνο, θα εκφωνηθεί τελικά την Παρασκευή. Όπως γράφει, όμως, η Μπρόνουεν Μάντοξ στους Times, θα ήταν καλύτερα να μην εκφωνηθεί καθόλου. Ο Κάμερον δεν έχει τίποτα να πει και το καλύτερο θα ήταν να σωπάσει. Ο,τιδήποτε πει θα είναι μια παραχώρηση προς το κόμμα του, την οποία στην πραγματικότητα δεν θέλει να κάνει. Και θα είναι μια πρόωρη απάντηση στις αλλαγές που γίνονται στην Ευρώπη, οι οποίες επίσης έχουν διογκωθεί στο μυαλό του Βρετανού πρωθυπουργού.
Ο Κάμερον φαίνεται ότι θα μιλήσει για την ανάγκη να επανακαθοριστούν οι σχέσεις της Βρετανίας με την Ευρώπη και να επιστραφούν στη χώρα εξουσίες που έχουν δοθεί στις Βρυξέλλες. Το πιθανότερο επίσης -και το πιο εξωφρενικό- είναι ότι θα αναγγείλει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος στη διάρκεια της θητείας του επόμενου κοινοβουλίου, με αντικείμενο τον χαρακτήρα της νέας σχέσης του Λονδίνου με την Ευρώπη. Είναι άγνωστο αν οι ψηφοφόροι θα κληθούν να αποφασίσουν για το αν θα παραμείνει η όχι η χώρα στην ΕΕ, αλλά σε χθεσινή του ραδιοφωνική συνέντευξη ο Κάμερον είπε ότι αυτό θα ήταν ένα «ψευδοδίλημμα».
Οι υπολογισμοί του Βρετανού πρωθυπουργού είναι λανθασμένοι, σημειώνει η αρθρογράφος. Το πρώτο του λάθος αφορά την αντίθεση προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, που προέρχεται κυρίως από μέλη του υπουργικού συμβουλίου, όχι από την κοινωνία. Το δεύτερο λάθος του είναι ότι νομίζει πως η ευρωζώνη κινείται προς μια μεγαλύτερη ενοποίηση και ότι κατά συνέπεια δικαιούται να ζητήσει μια νέα σχέση. Όμως, η πρόοδος προς μεγαλύτερη ενοποίηση της ευρωζώνης είναι στην πραγματικότητα πολύ μικρή.
Ο Κάμερον υπολογίζει στη στήριξη της Γερμανίας, κάτι που δεν είναι καθόλου βέβαιο. Θεωρεί επίσης ότι θα υποστηριχθεί από την Ολλανδία, γι’ αυτό και επέλεξε να εκφωνήσει την ομιλία του εκεί. Όμως πολλοί Ολλανδοί αξιωματούχοι είναι ενοχλημένοι από αυτή την επιλογή.
Ο καινούργιος νεολογισμός στα ευρωπαϊκά σαλόνια είναι «Brexit», δηλαδή η πιθανή αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ. Και πολλοί είναι εκείνοι που εκφράζουν την ανησυχία τους για ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Ο Αμερικανός αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών για ευρωπαϊκές υποθέσεις Φίλιπ Γκόρντον δήλωσε πριν από λίγο καιρό ότι «η φωνή της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ουσιαστική και κρίσιμη σημασία για τις Ηνωμένες Πολιτείες».
Όπως σημειώνει ο Ρότζερ Κόεν στους New York Times, οι δηλώσεις αυτές ήταν μια απροσδόκητα ευθεία αμερικανική παρέμβαση στις ευρωπαϊκές υποθέσεις, που αντανακλά τις γεωστρατηγικές ανησυχίες ότι μια βρετανική έξοδος θα αποσταθεροποιούσε την Ευρώπη, θα την παρέδιδε στη γερμανογαλλική κυριαρχία, θα μείωνε τις φωνές υπέρ της ελεύθερης αγοράς και θα στερούσε πολλές αμερικανικές επιχειρήσεις με έδρα τη Βρετανία από τα οφέλη της τεράστιας ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς.
Μήπως η αντίδραση της κυβέρνησης Ομπάμα ήταν υπερβολική; Στο κάτω-κάτω, η Βρετανία γκρινιάζει για την Ευρωπαϊκή Ένωση εδώ και τέσσερις δεκαετίες χωρίς να εξετάζει πραγματικά το ενδεχόμενο να αποχωρήσει. Ίσως όμως αυτή τη φορά τα πράγματα να είναι διαφορετικά. Πρόσφατη δημοσκόπηση για λογαριασμό του Guardian έδειξε ότι το 51% των Βρετανών επιθυμούν την αποχώρηση της χώρας τους από την ΕΕ, έναντι 40% που θέλουν την παραμονή της. Και οι λόγοι είναι πολλοί.
Πρώτον, η κρίση του ευρώ ενίσχυσε την πεποίθηση των Βρετανών ότι καλά έκαναν που έμειναν με τη στερλίνα. Δεύτερον, πολλοί Βρετανοί αντιλαμβάνονται ότι η μόνη μακροπρόθεσμη απάντηση στην κρίση είναι μεγαλύτερη ενοποίηση, ακριβώς, δηλαδή, η προοπτική την οποία μισούν. Τρίτον, η άνοδος του αντιευρωπαϊκού κόμματος της Ανεξαρτησίας ασκεί πίεση στον Κάμερον, ο οποίος θα μπορούσε να χάσει ψηφοφόρους προς τα εκεί. Τέταρτον, η Βρετανία έχει αλλάξει. Η τελευταία απογραφή δείχνει ότι 7,5 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό, κατά 50% περισσότεροι σε σχέση με το 2001. Η χώρα χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη ποικιλία, είναι λιγότερο λευκή, λιγότερο χριστιανική και περισσότερο ανοιχτή. Όλα αυτά την απομακρύνουν μοιραία από τις Βρυξέλλες.
Για όλους αυτούς τους λόγους, η συμμετοχή της Βρετανίας στην ΕΕ δεν θα πρέπει πλέον να θεωρείται δεδομένη, όσο κι αν ένα «Brexit» θα ήταν παράλογο. Το δημοκρατικό έλλειμμα της Ένωσης είναι υπαρκτό. Ένα δημοψήφισμα λοιπόν είναι αναγκαίο. Και είθε η καλή θέληση να επικρατήσει.