Της Αγγελικής Θάνου,
συνταξιούχου Phd, εκπαιδευτικού και συγγραφέως
Μέρος 1ο
Παρεμβαίνοντας στη λήθη του χρόνου και του τόπου, ο Σωτήρης Γκανάτσιος δικηγόρος και η Σταματία (Ματίνα) Μωραΐτη φιλόλογος, αυτό το αξιέπαινο ζευγάρι, δημιούργησαν ένα θαύμα. Περισυνέλεξαν σβησμένες μνήμες, ξεχασμένα υλικά και εργαλεία, τεχνικές εν υπνώσει, αέρισαν γνώσεις, μαρτυρίες, μνημονικές καταγραφές και πληροφορίες, φρεσκάρισαν τεκμήρια και στοιχεία και αφύπνισαν ποιοτικά το Λιμναίο Πολιτισμό της Κάρλας προτού ακόμα η ίδια η λίμνη ανασυσταθεί. Δεν είναι ούτε εύκολο, ούτε απλό να σχεδιάζεις και να υλοποιείς ένα Μουσείο. Πόσος χρόνος, πόσος κόπος, πόσα μπράβο!
Απαιτείτο ασφαλώς κτηριακή υποδομή και ασφάλεια, οργανωσιακή δομή και στελέχωση, διαχείριση και συντήρηση των όποιων συλλογών και εκθεμάτων, καθώς και η συμμόρφωση του Μουσείου ως προς το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο, τα διεθνή πρότυπα και την επιστημονική δεοντολογία. Απαραίτητη η σύσταση ενός έγκυρου φορέα του οποίου το Διοικητικό Συμβούλιο θα είχε αυτές τις αρμοδιότητες όπως και έγινε. Ο ακούραστος πρόεδρος του ΚΕ.ΜΕ.ΒΟ. κύριος Σωτήρης Γκανάτσιος μέσα από τη συνέντευξη που ακολουθεί, ανοίγει τη πόρτα του Μουσείου προς όλους τους σημερινούς αναγνώστες.
Σωτήρης Γκανάτσος και Ματίνα Μωραΐτη ένα ζευγάρι με όραμα και ευθύνη
ΚΕ.ΜΕ.ΒΟ και Μουσείο Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας, δυο συγγενή και αλληλοεξαρτώμενα οράματα που έγιναν πράξη. Διευκρινίστε μας, κύριε πρόεδρε, πώς χωρούν όλα αυτά στην καθημερινότητά σας;
Το «Κέντρο για τη μελέτη και προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς στη λίμνη Βοιβηΐδα – Κάρλα», κατά σύντμηση: «ΚΕ.ΜΕ.ΒΟ.» είναι ένας περιβαλλοντικός και πολιτιστικός φορέας που ιδρύθηκε το 2003 με έδρα τα Κανάλια Μαγνησίας και έχει ως βασικό του άξονα τη λίμνη Κάρλα. Για τη μελέτη και προβολή του κάρλιου πολιτισμού το ΚΕ.ΜΕ.ΒΟ. έχει ιδρύσει μέσα στο καταστατικό του από το 2005 το Μουσείο Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας στα Κανάλια. Η διαχείριση και του Φορέα μας και του Μουσείου δεν είναι εύκολη υπόθεση. Απαιτεί συνεχή ενασχόληση, επαφές με θεσμούς, γραφειοκρατικά θέματα, επαγρύπνηση και αντιδράσεις για την οικολογική κατάσταση της λίμνης (ας θυμηθούμε τις νεκρές αγελάδες, τα νεκρά ψάρια και πουλιά, το άνοιγμα του θυροφράγματος), επαφή με τα Μ.Μ.Ε., οργάνωση επισκέψεων, διοργάνωση εκδηλώσεων, ημερίδων και πολλά άλλα. Οπότε καταλαβαίνετε ότι οι υποχρεώσεις μου που απορρέουν από την ιδιότητά μου ως Προέδρου καλύπτουν καθημερινά ένα μεγάλο τμήμα της μέρας μου.
Ποιο είναι κατά τη γνώμη σας αυτό που κάνει το Μουσείο σας τόσο ξεχωριστό;
Πολλά στοιχεία μπορούμε να αναφέρουμε. Πρώτον, είναι ένα θεματικό Μουσείο για την λίμνη Κάρλα, για έναν πολιτισμό ιδιότυπο που έχει χαθεί με την αποξήρανση της λίμνης και που αποτελεί την πολιτιστική ταυτότητα της περιοχής μας. Η «παράξενη πολιτεία του νερού» και η ζωή που αναπτύχθηκε σε αυτή ελκύει το ενδιαφέρον πολλών. Δεύτερον, είναι η θέση του στο κατεξοχήν ψαροχώρι της Κάρλας και η στέγασή του σε κτήριο με προηγούμενη πολιτιστική δράση, στον παλιό κινηματογράφο του χωριού. Πολύ σημαντικός λόγος, όμως, για να παραμείνει στη μνήμη κάποιου το Μουσείο Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας είναι τα εκθέματά του, οι πλούσιες συλλογές του (καράβι, εργαλεία,καλύβα, φωτογραφικό αρχείο Λέτσιου, Τλούπα, Παπαϊωάννου, πλούσιο αρχειακό υλικό, μυθολογικά στοιχεία με κορωνίδα τον θρυλικό Ήταυρο κ.ά.) που διασώζουν και προβάλλουν την πολιτιστική κληρονομιά της Κάρλας διαχρονικά, με αναπαράσταση της λίμνης και της ζωής σε αυτή στην κεντρική αίθουσα. Ακόμα, οι ξεναγήσεις που γίνονται, οι εκδηλώσεις (ημερίδες, θεατρικές παραστάσεις κ.ά.) που οργανώνονται και τα εκπαιδευτικά προγράμματα που υλοποιούνται, όλα αυτά εθελοντικά από τους ανθρώπους του Μουσείου, μαρτυρούν την πολλή δουλειά, το μεράκι και την κατάθεση ψυχής, στοιχεία που δίνουν μια ιδιαίτερη αύρα στον χώρο.
Δράσεις στο Μουσείο Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας
Μουσείο Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας και εκπαιδευτικά προγράμματα – δράσεις, ένα αντικείμενο που χρήζει ξεχωριστού αφιερώματος. Πείτε μας, εν συντομία, μια αναφορά.
Από την αρχή της λειτουργίας του το Μουσείο έδωσε ιδιαίτερη βάση στον μαθητικό πληθυσμό. Για την αποτελεσματικότερη επαφή με τους μαθητές έχει εκπονήσει και υλοποιεί μια σειρά από εκπαιδευτικά προγράμματα με στόχο τη γνώση του κάρλιου πολιτισμού, την ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης, αλλά και την ψυχαγωγία των μικρών επισκεπτών μας. Υπεύθυνη των εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μουσείου είναι το μέλος της Δ.Ε. του Μουσείου κα Σταματία Μωραΐτη που εκπόνησε το υλικό τους. Τα προγράμματα αυτά είναι προσαρμοσμένα στην ηλικιακή βαθμίδα των παιδιών: «Καρλάξ,ο λιμνοβάτραχος», «Παιχνίδια στη λίμνη του Θεού Απόλλωνα», «Το κάλεσμα του Ηταύρου», «Καλυβούπολη», «Περιπέτειες στη λίμνη», «Ενημερώνομαι-Δραστηριοποιούμαι-Προφυλάσσομαι» και ένα νέο που σύντομα θα παρουσιαστεί «Η λιμνονεραϊδούλα και οι φίλοι της»,ενώ ετοιμάζεται «Το Αλφαβητάρι της Κάρλας». Η ανταπόκριση των εκπαιδευτικών και των παιδιών αποτελεί για μας αξιολόγηση και συνάμα πηγή δύναμης για συνέχεια.
Ποια ηλικιακή ομάδα μαθητών – επισκεπτών είναι η πλέον ενδιαφέρουσα;
Κάθε ηλιακή ομάδα των μαθητών που επισκέπτονται το Μουσείο μας έχει τα ενδιαφέροντά της και τον δικό της τρόπο προσέγγισης του θέματος «Λίμνη Κάρλα». Η εμπειρία μας ως τώρα δείχνει ότι οι μικρότεροι μαθητές- επισκέπτες που συμμετέχουν στα εκπαιδευτικά προγράμματα του Μουσείου χαίρονται τη συμμετοχή τους, βιωματικά μαθαίνουν την ιστορία της λίμνης και ευαισθητοποιούνται για το περιβάλλον, ίσως, βέβαια, γιατί δεν έχουν το βεβαρημένο πρόγραμμα και το άγχος των μεγαλύτερων ηλικιακά μαθητών.
Έχετε διανύσει, μαζί με την εξαίρετη σύζυγό σας, μέχρι σήμερα ένα μακρύ και δύσκολο δρόμο δημιουργίας. Τι θα αλλάζατε σ΄ αυτή τη διαδρομή αν την ξεκινούσατε πάλι απ’ την αρχή;
Είναι αλήθεια ότι από το 2003 που ξεκινήσαμε έχουν περάσει 18 χρόνια γεμάτα από τη χαρά της δημιουργίας από τη μια αλλά και πολλές δυσκολίες από την άλλη.
Ακούραστη συνοδοιπόρος μου σε αυτή τη διαδρομή είναι η σύζυγός μου Σταματία Μωραΐτη, αλλά σημαντική είναι και η συμβολή των υπόλοιπων μελών του ΚΕ.ΜΕ.ΒΟ. και του Μουσείου. Οι πολλές υποχρεώσεις του Μουσείου, έρχονται να προστεθούν στις οικογενειακές και επαγγελματικές μας υποχρεώσεις, με δεδομένο ότι όλες οι δράσεις του ΚΕ.ΜΕ.ΒΟ. και του Μουσείου Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας στηρίζονται αποκλειστικά στον εθελοντισμό των μελών του και των Φίλων του. Αυτό επιβαρύνει καθημερινά το πρόγραμμά μας. Πολλές, ακόμα, δυσκολίες είναι οικονομικής φύσεως και απειλούν τη βιωσιμότητά μας. Παρόλες τις αντιξοότητες, όμως, είναι τόση η αγάπη του κόσμου που εισπράττουμε και τόση η χαρά της δημιουργίας, ώστε νιώθουμε περήφανοι για το έργο μας και δε θα θέλαμε να έχουμε άλλη πορεία, γιατί είναι έργο ζωής για μας, αφού το «κτίσαμε» λιθαράκι-λιθαράκι.
Έχετε συμπορευτές σε αυτή την τόσο σημαντική πορεία σας, ανήκετε σε κάποιο δίκτυο;
Το ΚΕ.ΜΕ.ΒΟ. ως περιβαλλοντική οργάνωση από το 2006 ανήκει στο Πανελλήνιο Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων (ΠΑΝ.Δ.ΟΙΚ.Ο.) και συμμετέχει ενεργά και συμπορεύεται με αυτό σε ό,τι έχει σχέση με την οικολογική κατάσταση της λίμνης. Το Μουσείο Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας είναι εγγεγραμμένο στην Πύλη Πολιτιστικών Φορέων και στον κατάλογο Μουσείων Νεώτερης Κληρονομιάς του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Επίσης, είναι μέλος του Δικτύου Ιστορικών – Λαογραφικών Μουσείων και Συλλογών Μαγνησίας, ενώ έχει αδελφοποιηθεί με τον Σύλλογο Βλάχων Βόλου και Τον Σύλλογο Μικρασιατών Βόλου «Το Εγγλεζονήσι». Επίσης, το Μουσείο συνεργάζεται με το Επιμελητήριο Μαγνησίας, με τις Εφορίες Αρχαιοτήτων Βόλου και Λάρισας και με το «Κέντρο Έρευνας Ελληνικής Διασποράς του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Ν. Υόρκης Queens College». Ακόμα, στα τόσα χρόνια δράσης μας συνεργαζόμαστε με το «Δίκτυο Περραιβία», με τους «Αργοναύτες», τη Σπηλαιολογική Εταιρεία Βόλου «Ο ΧΕΙΡΩΝ», το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο του Ι. Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Καναλίων, τους Πολιτιστικούς Συλλόγους Καναλίων και Κερασιάς, το Κέντρο Έρευνας Άγριας Ορχιδέας Κερασιάς, αλλά και άλλους συλλόγους της ευρύτερης περιοχής. Γενικά, αρχή μας είναι η συνεργασία για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Υπάρχουν στοιχεία για την επισκεψιμότητα έως σήμερα στον χώρο σας;
Ασφαλώς και υπάρχουν, καθόσον η συνεχής επισκεψιμότητα ήταν απαιτούμενος στόχος για τη στήριξη του Μουσείου από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Leader+, που υλοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2008. Στα 16 χρόνια ζωής του το Μουσείο και κατ’ επέκταση η περιοχή της Κάρλας έχει δεχτεί πάνω από 26.000 επισκέπτες, παρόλο που τον τελευταίο ενάμιση χρόνο λόγω πανδημίας οι επισκέψεις ήταν ελάχιστες. Είναι αλήθεια πως η ύπαρξη και η λειτουργία του Μουσείου μας με όλες τις δράσεις και τις εκδηλώσεις σε συνδυασμό με την εξέλιξη των έργων στη λίμνη ήταν η αιτία για την έλευση χιλιάδων επισκεπτών στο Μουσείο και στην περιοχή που πριν δεν ήταν πόλος έλξης επισκεπτών.
Τι θα συμβουλεύατε έναν υποψήφιο επισκέπτη του Μουσείου;
Να επισκεφτεί την περιοχή μας, να δει από κοντά το περιβάλλον της λίμνης (και με τη βοήθεια των συνεργατών μας), να ξεναγηθεί στον αρχαιολογικό χώρο του λιμναίου προϊστορικής εποχής οικισμού, της Παλαιόσκαλας, (σε συνεργασία με την Αρχαιολογική Εφορία Λάρισας), να ξεναγηθεί στον Βυζαντινό Ναό του Αγίου Νικολάου Καναλίων (σε συνεργασία με τον ιερέα Καναλίων π. Αθανάσιο) να γνωρίσει τον ιδιαίτερο πολιτισμό της Κάρλας μέσα από τις συλλογές του Μουσείου, τα Σπήλαια της περιοχής, τον μύθο του Ηταύρου και με αφορμή όσα θα αποκομίσει από την ξενάγηση να προβληματιστεί για τα σφάλματα του ανθρώπου απέναντι στη φύση, για το σεβασμό που οφείλουμε στην πολιτιστική κληρονομιά της πατρίδας μας και στο περιβάλλον του τόπου μας. Να χαρεί την ομορφιά των παρακάρλιων χωριών και τη ζεστή φιλοξενία των ανθρώπων τους.
* Το Μουσείο Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας βρίσκεται στα Κανάλια στο κέντρο του χωριού, είναι ανοιχτό κάθε Κυριακή, πρωινές ώρες. Περιμένει τους επισκέπτες του με ζεστή φιλοξενία, γιατί είναι δημιούργημα αγάπης και ευαισθησίας. Περισσότερες πληροφορίες στο www. http://www.boebes-karla.gr.