Του
Γιώργου Νάνου,
καθηγητή Δενδροκομίας
Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Είναι σίγουρο πια ότι όλοι μας αρχίσαμε να αναρωτιόμαστε τι συμβαίνει με την κλιματική κρίση και όλοι θα έπρεπε αφενός να καταλαβαίνουμε ότι είναι εδώ και προχωρεί ραγδαία και αφετέρου ότι η ανθρωπότητα και ο τρόπος ζωής μας κινδυνεύουν.
Υπάρχουν μερικές πραγματικότητες, όμως, που δεν τις ξέρουν όλοι. Η γεωργία στην Ευρώπη παράγει το 10% των ρύπων συμπεριλαμβανομένης και της ρύπανσης της κτηνοτροφικής παραγωγής. Επιπλέον, η φυτική παραγωγή, αν γίνει σωστά, δεν βλάπτει ιδιαίτερα το περιβάλλον, αλλά αντίθετα μπορεί να μειώσει το πρόβλημα της κλιματικής κρίσης απορροφώντας ρύπους. Από την άλλη μεριά, η κτηνοτροφία, ιδιαίτερα η εκτροφή των μηρυκαστικών, βλάπτει σοβαρά το περιβάλλον ακόμα και με το «ρέψιμο» των ζώων.
Η φυτική παραγωγή προσφέρει τροφή για τον άνθρωπο. Μύθος, καθώς μόνο το 23% της καλλιεργούμενης γης παράγει φυτικά προϊόντα ως τροφή άμεσα για τον άνθρωπο. Το 77% της γης καλλιεργείται ή παράγει ζωοτροφές για να ταϊστούν τα ζώα που μετά θα τα φάμε.
Αν αναλογιστεί κανείς ότι υπάρχουν δισεκατομμύρια άνθρωποι στη γη που δεν μπορούν να γεμίσουν ένα πιάτο φαγητό με λίγες θερμίδες και λίγες βιταμίνες για να αναπτυχθούν κανονικά και να διατηρηθούν στη ζωή, αρχίζει να γίνεται άσχημο. Παράγουμε ζωοτροφές για να φάμε το κρέας, και άπειροι άνθρωποι δεν έχουν ένα πιάτο με δημητριακά (σιτάρι, ρύζι, καλαμπόκι) και λαχανικά και φρούτα να φάνε κάθε μέρα.
Γίνεται πιο άσχημο όταν κατανοήσουμε ότι η κατανάλωση ζωικών προϊόντων από τον άνθρωπο βλάπτει και την υγεία του ποικιλότροπα. Πολλοί από εμάς είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι κύρια λόγω της κατανάλωσης κρέατος και ζωικών προϊόντων. Η παχυσαρκία συνδέεται με όλες τις ασθένειες του δυτικού κόσμου: Σακχαρώδη διαβήτη, καρδιακές νόσους, καρκίνο.
Η Μεσογειακή διατροφή που μνημονεύουμε συχνά-πυκνά περιελάμβανε πολλά φρούτα και λαχανικά, δημητριακά, ελαιόλαδο (όπου υπήρχε), και ελάχιστη ζάχαρη, βούτυρο και κρέας. Ποιος την ακολουθεί; Σχεδόν κανένας. Γίναμε ψευτοπλούσιοι και νομίζουμε ότι η σχεδόν καθημερινή κατανάλωση κρέατος (ή πολύ συχνή εβδομαδιαία κατανάλωση κρέατος) μας κάνει σπουδαίους. Ελπίζω κανένας να μην νομίζει ότι μας κάνει και καλό αυτός ο τρόπος διατροφής! Ας κατανοήσουμε ότι στο εξωτερικό, στις συνοικίες που διαμένουν κάτοικοι υψηλότερης μόρφωσης και εισοδήματος ανοίγουν μαγαζιά που πουλάνε φρούτα και λαχανικά, ενώ όπου διαμένουν λιγότερο μορφωμένοι και με χαμηλότερα εισοδήματα άνθρωποι ανοίγουν φαστφουντάδικα, που το κύριο συστατικό των προϊόντων τους είναι κρέας, λίπος και κακοί υδατάνθρακες. Ευτυχώς, εμφανίστηκαν και οι σαλάτες σε πολλά από αυτά τα μαγαζιά.
Μετά από τα ανωτέρω, έχουμε και τους φυτοφάγους που τους κοροϊδεύουν οι πιο «λογικοί» (οι γνήσιοι υπέρ-καταναλωτές ζωικών προϊόντων). Ελπίζω τώρα να γίνεται κατανοητό τι σημαίνει να είναι κάποιος φυτοφάγος. Είναι ο γνήσιος άνθρωπος που σκέφτεται τον συνάνθρωπό του και το περιβάλλον (τον πλανήτη γη για τα παιδιά του).
Υπάρχει και ένας όρος σήμερα: Η βιώσιμη διατροφή (sustainable diet) που συνδέει τη διατροφή μας με το περιβάλλον. Γκουγκλάρετέ το να δείτε μια ορθή άποψη για τη διατροφή του ανθρώπου από τον Διεθνή Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO).
Υπάρχει και κάτι άλλο αρνητικό με την κατανάλωση ζωικών προϊόντων για τη χώρα μας, αν κάποιος τη σκέφτεται κάπως και αυτή πέρα από πολιτικά και εκλογές. Το 90% του κρέατος που καταναλώνουμε είναι εισαγόμενο, δηλ. πληρώνουμε συνάλλαγμα για αυτό και αυξάνουμε το χρέος της χώρας.
Κανένας στη χώρα μας δεν υποστήριξε την παραγωγή ζωοτροφών τις τελευταίες δεκαετίες (παράγουμε βαμβάκι για να κάνουν υφάσματα οι Τούρκοι και σκληρό σιτάρι για να παράγουν ζυμαρικά οι Ιταλοί). Άρα κανένας δεν υποστήριξε την παραγωγή κρέατος, γάλακτος και τυροκομικών προϊόντων στην Ελλάδα πραγματικά. Γιατί χωρίς τροφή πώς θα μεγαλώσουν και παράγουν γάλα τα ζώα; Η άγρια βλάστηση της Ελλάδας είναι λίγη και θα βοηθούσε αν δεν την εξαφάνιζαν τα κατσίκια. Γιατί πάνω από το 50% των τυριών που τρώμε είναι εισαγωγής, αλλά είμαστε δυνατοί εξαγωγείς σε τυροκομικά και γιαούρτι. Πώς να τα παράγουμε αν δεν έχουμε κτηνοτροφία; Και αυτή την περίοδο με τα υψηλά κόστη εισαγόμενων ζωοτροφών και ενέργειας, οι κτηνοτρόφοι αφανίζονται.
Πολλοί φυτοφάγοι (vegetarians) καταναλώνουν και τυροκομικά προϊόντα για πληρέστερη διατροφή. Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι πολλοί αποκλειστικοί φυτοφάγοι (vegans) που δεν τρώνε ζωικά προϊόντα και είναι μια χαρά στην υγεία τους.
Επειδή γνωρίζω ότι δεν θα πείσω κανέναν να σταματήσει την κατανάλωση κρέατος, ελπίζω να καταλάβατε ότι η υπέρμετρη κατανάλωση κρέατος είναι καταστροφή για την υγεία του ανθρώπου και του περιβάλλοντος. Μπορούμε να μειώσουμε την κατανάλωση κρέατος και να πούμε ότι κάναμε κάτι καλό για το περιβάλλον (γιατί όχι και για τη χώρα μας, μιας και θα μειώσουμε τις εισαγωγές). Αλλά πάνω από όλα θα είναι καλό για την υγεία μας. Ας το προσπαθήσουμε, γιατί ο αστικός τρόπος ζωής με την ελάχιστη σωματική άσκηση επιβάλει τη μείωση της κατανάλωσης «κακών» λιπαρών και «ακριβών για το περιβάλλον» πρωτεϊνών.