Tου Γεώργιου Καπουρνιώτη
Το μάθημα στη σχολική αίθουσα θα ήταν βαρετό χωρίς την ουσιαστική συμβολή του δασκάλου. Αν ακολουθούνταν πιστά το αναλυτικό πρόγραμμα, το μόνο που θα γνώριζαν οι μαθητές θα ήταν Μαθηματικά, Γραμματική, Ιστορία και Φυσικές Επιστήμες. Κύριος στόχος, όμως, είναι εκτός από τη βασική Εκπαίδευση, ένα παιδί να αποκτήσει και Παιδεία. Ο δάσκαλος είναι ο άνθρωπος που θα του μάθει τι θα πει αγάπη, δημοκρατία, ισότητα και ισοτιμία. Είναι αυτός που θα του μάθει να συμπεριφέρεται, συνεισφέροντας στις προσπάθειες της οικογένειάς του. Ο δάσκαλος προκειμένου να ανταπεξέλθει στο δύσκολο αυτό έργο του, αξιοποιεί όλες τις εμπειρίες του και τις γνώσεις του προκειμένου να προσεγγίσει και να ερμηνεύσει τον ρόλο του μέσα στη σχολική αίθουσα. Αυτή η διαδικασία προϋποθέτει εξάσκηση εξωτερική και εσωτερική. Όπως λοιπόν ασκούμε το σώμα μας ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες μας, έτσι ασκούνται, καλλιεργούνται και τα συναισθήματά μας. Και εδώ επεμβαίνει αυτό που λέει ο Ντιντερό στο «παράδοξο του ηθοποιού» και που βασίζεται στην απόσχιση και όχι στην ταύτιση. Ο δάσκαλος πρέπει να μπορεί να χρησιμοποιεί και να επιλέγει τις δόσεις και το είδος των αισθημάτων του την ίδια στιγμή που γεννιούνται. Εκφράζεται αυθόρμητα και από τη στιγμή που εισέρχεται στη σχολική αίθουσα, ξεχνάει όλα τα οικογενειακά και προσωπικά προβλήματά του, κρύβοντάς τα πίσω από ένα χαμόγελο …
Αξίζει να σημειωθεί πως το να αποκτήσει κάποιος γνώσεις δεν είναι εύκολο. Κάθε μαθητής έχει συγκεκριμένες δυνατότητες και ικανότητες. Είναι, επομένως, υποχρέωση του σωστού εκπαιδευτικού να επαναλάβει, να επιμείνει, να αναζητήσει τον καλύτερο τρόπο διδασκαλίας ώστε να είναι σίγουρος ότι αυτός αφομοίωσε όσα διδάχτηκε. Οφείλει να μην αγανακτεί όταν ο μαθητής δεν κατανοεί αυτά που λέει και κατά συνέπεια δε μπορεί να ανταποκριθεί, να μην εκνευρίζεται μπροστά στην αδιαφορία, την αδράνεια, τη λανθασμένη συμπεριφορά του. Με αυτοκυριαρχία κατανοεί και ερμηνεύει τα πάντα.
Η κ. Ευστρατία Σοφού, εκπαιδευτικός και διδάκτωρ Παιδαγωγικής του Πανεπιστημίου Granada της Ισπανίας σε μελέτη της ανέλυσε τις μεταφορικές εκφράσεις που χρησιμοποίησαν οι Έλληνες και οι Ισπανοί εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για να περιγράψουν τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τον παιδαγωγικό τους ρόλο. Από τα αποτελέσματα της έρευνας διαπιστώθηκε ότι το 7% των Ελλήνων εκπαιδευτικών προσομοίασε τον ρόλο του με αυτόν του «ηθοποιού». Ο δάσκαλος είναι ένας ηθοποιός, ένας καλλιτέχνης παλιάτσος, ένας κωμικός ηθοποιός, ο εμψυχωτής ενός θεατρικού παιχνιδιού, ο παρουσιαστής ενός σώου, ο πρωταγωνιστής της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ο οποίος με τεχνικές κινητοποίησης του ενδιαφέροντος προσπαθεί να προσελκύσει την προσοχή όλων των μαθητών κατά την εκπαιδευτική διαδικασία.
Ο αποτελεσματικός δάσκαλος δεν μπαίνει ποτέ στην τάξη αν δεν έχει ετοιμαστεί. Αυτό ισχύει σε καθημερινή βάση, δηλαδή για κάθε μάθημα. Σχεδιάζει και οργανώνει το μάθημα με τρόπο έτσι ώστε να γίνει κατανοητό από όλους. Αναλαμβάνει ρόλους για να πετύχει τους στόχους του. Παρουσιάζει τη νέα γνώση με τρόπο εύληπτο, παραστατικό, με ζωντάνια, χρωματισμό φωνής, ανάλογη στάση του σώματος. Ο δάσκαλος είναι ηθοποιός με τη διπλή σημασία. Διδάσκει ήθος και παίζει τον ρόλο του σαν ηθοποιός. Προσεγγίζει τον μαθητή και φροντίζει να καταλάβει οτιδήποτε τον δυσκολεύει. Διακρίνεται από υπομονή και επιμονή.
Όπως τόνισε και ο Pineau (1994), η σύγκριση της διδασκαλίας με τη θεατρική τέχνη, που συχνά εμφανίζεται στην παιδαγωγική βιβλιογραφία, όχι μόνο απλοποιεί την πολυπλοκότητά τους, αλλά εντοπίζεται κυρίως στο πρόσωπο του δασκάλου – ηθοποιού. Τα στοιχεία της θεατρικής τέχνης στη διδασκαλία ελκύουν την προσοχή των μαθητών και καθιστούν το μάθημα πιο ευχάριστο, βοηθώντας τα παιδιά να απομνημονεύσουν διάφορες έννοιες ευκολότερα. Η μίμηση στο επάγγελμα του δασκάλου είναι η γλώσσα που χρησιμοποιούμε, προκειμένου να αφηγηθούμε, να αντιμετωπίσουμε τη σύγκρουση με τα γεγονότα και τα συναισθήματα που προξενούνται, η φύση των οποίων, ναι μεν μοιάζει με εκείνου του ηθοποιού. Όπως και ο ηθοποιός έτσι και ο δάσκαλος εκφράζει τα συναισθήματά του και παρουσιάζει με τον δικό του τρόπο, το μάθημα. Ανάλογα με το «κοινό» δηλαδή τους μαθητές στους οποίους αναφέρεται και ανάλογα με τις δυνατότητες αυτών, χρησιμοποιεί διαφορετικές τεχνικές. Άλλοτε αυτές είναι απλοποιημένες και άλλοτε πιο σύνθετες. Ο δάσκαλος λοιπόν φυσικά και έχει συναισθήματα, όπως και στη ζωή, με τη διαφορά ότι του πρώτου είναι ψυχικά συναισθήματα ενώ του ηθοποιού σκηνικά συναισθήματα εντελώς διαφορετικής φύσης από τα άλλα, της ζωής. Είναι με λίγα λόγια ο πρωταγωνιστής της μαθησιακής διδασκαλίας, αυτός που εμπνέει και δίνει κίνητρα στα παιδιά για να συμμετέχουν και να τον παρακολουθούν την ώρα που διδάσκει.
Oι Whitney Ransom McGowan και Charles R. Graham (2009) διαπίστωσαν στη μελέτη τους ότι χρησιμοποιώντας τέτοιου είδους μεθόδους κατά τη διάρκεια του μαθήματος, ενθαρρύνεται ιδιαίτερα η εμπλοκή των μαθητών σε ενεργές και πρακτικές εμπειρίες μάθησης, επιδιώκοντας την αλληλεπίδραση δασκάλου – μαθητή με αποτέλεσμα υψηλές προσδοκίες, όσον αφορά στην απόκτηση της γνώσης του μαθητή και βελτίωση της διδασκαλίας.
Βιβλιογραφικές αναφορές:
Σοφού, Ε. Οι μεταφορές στην παιδαγωγική σκέψη: Μέσον ανάλυσης των αντιλήψεων των εκπαιδευτικών.
Pineau, E. L. (1994). Teaching is performance: Reconceptualizing a problematic metaphor? American Educational Research Journal, 31(1), 3-25.
McGowan, W. R. &Graham, C. R. (2009).Factors Contributing to Improved Teaching Performance. Innovative Higher Education, 34, 161-171.