Των Σάββα Γ. Ρομπόλη, ομότιμου καθηγητή Παντείου Πανεπιστημίου
και Βασίλειου Γ. Μπέτση, δρ. Παντείου Πανεπιστημίου
Η ύφεση στην Ελλάδα το 2020, σύμφωνα με τις πρόσφατες (Φεβρουάριος 2021) εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα προσεγγίσει το -10% και το επίπεδο ανεργίας υπολογίζεται στο 16,5%, λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ των άλλων, τα μέτρα στήριξης του προγράμματος SURE. Το ΑΕΠ από 184 δισ. ευρώ το 2019 μειώθηκε στο επίπεδο των 166 δισ. ευρώ το 2020. To ίδιο έτος (2020) οι απασχολούμενοι ήταν 3.823 εκατομ. άτομα, οι άνεργοι 758.000 άτομα και το εργατικό δυναμικό ήταν 4.588 εκατομ. άτομα. Αντίστοιχα τον Δεκέμβριο του 2019, το εργατικό δυναμικό ήταν 4.640 εκατομ. άτομα και οι άνεργοι ήταν 774.000 άτομα (16,7%). Ουσιαστικά, η στατιστική ανεργία παρέμεινε σταθερή, δεδομένου ότι το εργατικό δυναμικό παρουσιάζεται μειωμένο κατά 57.000 άτομα και το μεγαλύτερο μέρος αυτών προέρχεται από τους απασχολούμενους που φαίνονται μειωμένοι κατά 41.000 άτομα. Όμως, η πραγματική ανεργία, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΑΕΔ, εκτιμάται (2020) σε 1.090.0000 άτομα. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια του ίδιου έτους (Μάρτιος 2020), λαμβάνοντας υπόψη τρία σενάρια για τον τουρισμό, την πορεία της πανδημίας, της ελληνικής οικονομίας και βασιζόμενοι στην ανάλυση των στατιστικών στοιχείων της ανεργίας και της ύφεσης της περιόδου 2010-2019, οι εκτιμήσεις των υπολογισμών μας προέβλεπαν ότι η ύφεση το 2020 στην Ελλάδα θα ήταν -10% (βασικό σενάριο), -8,8% (αισιόδοξο σενάριο) και -12% (απαισιόδοξο σενάριο) και το επίπεδο της ανεργίας (Δεκέμβριος 2020) θα ήταν 1.100.000 άτομα, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη κάποιο πρόγραμμα στήριξης της οικονομίας, όπως το πρόγραμμα SURE. Οι τότε αρχικές επίσημες εκτιμήσεις προέβλεπαν επίπεδο ύφεσης το 2020 -3%, -4% και η επικαιροποίησή τους (Ιούνιος 2020) προέβλεπε επίπεδο ύφεσης -8% και τον Νοέμβριο του 2020 προέβλεπε επίπεδο ύφεσης -10% περίπου.
Στις συνθήκες αυτές ο Κρατικός Προϋπολογισμός του 2021 εκτιμά ότι ο ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ κατά το τρέχον έτος θα είναι 4,8% και τα έσοδα του τουρισμού θα προσεγγίσουν το επίπεδο του 60% των εσόδων του 2019. Η πρόσφατη (Φεβρουάριος 2021) εκτίμηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2021, θεωρεί ότι ο ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ στην Ελλάδα, κατά το τρέχον έτος, θα είναι 3,5%. Παράλληλα, σε πρόσφατη (Φεβρουάριος 2021) έρευνά μας προβλέπεται ότι το 2021 ο ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ στην Ελλάδα θα είναι 3,2% (βασικό σενάριο), 2,2% (απαισιόδοξο σενάριο) και 4,1% (αισιόδοξο σενάριο). Η έρευνά μας βασίσθηκε στην ανάλυση των μηνιαίων οικονομικών στοιχείων για την ανεργία, το εισόδημα των εργαζομένων, τις επενδύσεις, τους πόρους (4,9 δισ. ευρώ το 2021 από Ταμείο Ανάκαμψης, REACT-EU1 και Δάνεια), την κατανάλωση, τις συνολικές ημέρες αυστηρού lockdown, μερικού lockdown και ημερών λειτουργίας της οικονομίας με υγειονομικά πρωτόκολλα, όπως την περίοδο των πέντε μηνών Ιουνίου-Οκτωβρίου 2020 και τον σημερινό ρυθμό εμβολιασμού. Επιπλέον, θεωρήθηκε ότι το 2021 τα έσοδα του τουρισμού θα διαμορφωθούν στο 40% (βασικό σενάριο), στο 35% (απαισιόδοξο σενάριο) και 45% (αισιόδοξο σενάριο), των εσόδων του έτους 2019. Οι εκτιμήσεις μας για τον τουρισμό έλαβαν υπόψη, μεταξύ των άλλων, την ανάλυση της JP Morgan για τον παγκόσμιο ρυθμό εμβολιασμού, θεωρώντας ότι οι χώρες (ΗΠΑ, Αγγλία, Ισραήλ) που προηγούνται και θα έχουν φτάσει το ποσοστό ανοσίας εντός του 2021, θα αποτελούν σημαντικό ποσοστό του τουριστικού ρεύματος στη χώρα μας κατά το τρέχον έτος. Επίσης, χρησιμοποιήθηκαν μεταβλητές που ενσωματώνουν πιθανότητες για μεταβολή του ρυθμού εμβολιασμού, αλλά και πιθανότητες για την ενδεχόμενη πορεία των μεταλλάξεων και πώς αυτές θα επηρεάσουν την επίτευξη της ανοσίας.
Ειδικότερα, στο βασικό σενάριο θεωρήθηκε ότι το πρόγραμμα SURE θα ολοκληρωθεί τον Απρίλιο του 2021 και ότι από τον Μάιο του 2021 και μετά η ελληνική οικονομία θα λειτουργήσει με υγειονομικά πρωτόκολλα. Σ’ αυτό το βασικό σενάριο της έρευνάς μας, λαμβάνοντας υπόψη τη λήξη του προγράμματος SURE και την πιθανή αύξηση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης που σήμερα αντιστοιχεί στο 48%, σύμφωνα με τα στοιχεία της «Εργάνη» (Ιανουάριος 2021), εκτιμάται ότι η ανεργία το 2021 θα πλήξει 860.000 άτομα (18,7% του εργατικού δυναμικού). Το ΑΕΠ (βασικό σενάριο +3,2%) κατά το 2021, θα διαμορφωθεί στο επίπεδο των 171,3 δισ. ευρώ. Κατά συνέπεια, στην προοπτική αυτή του προβλεπόμενου ρυθμού μεταβολής του ΑΕΠ κατά το 2021, η ελληνική οικονομία θα καλύψει κατά το τρέχον έτος μόνο το 1/3 των απωλειών του 2020 και η επιστροφή της στα επίπεδα του 2019 θα συντελεσθεί κατά το 2023. Στην αγορά εργασίας θα δεσπόζουν η εκτεταμένη ευελιξία (απασχόληση, αμοιβές, συλλογικές συμβάσεις, χρόνος εργασίας, κ.λπ.) και το υψηλό επίπεδο ανεργίας, σε βαθμό που θα διευρύνονται οι εισοδηματικές και κοινωνικο-οικονομικές ανισότητες. Τα δυσμενή αυτά χαρακτηριστικά συνοδευόμενα, μεταξύ των άλλων, από τα δημοσιονομικά ελλείμματα και την αύξηση (339 δισ. ευρώ ή 208% του ΑΕΠ) του δημόσιου χρέους κατά το 2020, σηματοδοτούν την αναγκαιότητα σοβαρής κατανόησης και ολιστικής-αποτελεσματικής αντιμετώπισης των παραγωγικών, τεχνολογικών, δημοσιονομικών και κοινωνικο-υγειονομικών προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας. Διαφορετικά, η μη επίτευξη κατά την τρέχουσα δεκαετία μέσων ετήσιων επιδόσεων τουλάχιστον +4%, θα συμβάλλει στην επώαση των παραγωγικών και αναπτυξιακών αιτίων απασφάλισης της επόμενης κρίσης χρέους και των δυσμενών συνεπειών της.