Καλεσμένη μας σήμερα η Αδελφή Αγνή Παλαιολόγου, έπαρχος Ευρώπης των Αδελφών του Αγίου Ιωσήφ της Εμφανίσεως και πρόεδρος του Συμβουλίου Διοίκησης των Ελληνογαλλικών Σχολείων SJA.
Επιμέλεια
Μαίρη Τσακνάκη Γαβαλά
Για ποιον λόγο συγκεντρωθήκαμε την 1η Απριλίου 2024 στο Πολιτιστικό Κέντρο Ν. Ιωνίας;
Συγκεντρωθήκαμε σ’ αυτόν τον όμορφο χώρο, για να γιορτάσουμε ένα σπουδαίο γεγονός, την επέτειο 120 χρόνων ενός εκπαιδευτικού Ιδρύματος της πόλης του Βόλου. Το Σχολείο Άγιος Ιωσήφ γιορτάζει και κάνει ανάμνηση της μακρόχρονης παρουσίας του στην πόλη του Βόλου.
Ξετυλίγει τις πτυχές, τα γεγονότα, την ιστορία του, μέσα στο κτήριο της οδού Σπύρου Σπυρίδη, αλλά και στους δρόμους, τις γειτονιές μιας ιστορικής πόλης με πολλές περιπέτειες και αγωνίες. Μια Ιστορία συνυφασμένη με πολλές γενεές νεανίδων, παιδιών και οικογενειών που γαλουχήθηκαν μέσα σ’ αυτό το σχολείο κάτω από την προστασία του Αγίου Ιωσήφ και της Αγίας Αιμιλίας.
120 χρόνια προσφοράς, αγάπης, στοργής των Αδελφών που έφθασαν στον Βόλο τον Απρίλιο του 1904, ακριβώς πριν 120 χρόνια από σήμερα, για να ζήσουν και να μοιραστούν τις χαρές, τους πόνους, τις αγωνίες, τους πολέμους, τις επιτυχίες και δημιουργίες, τους σεισμούς, με όλους αυτούς που διάβηκαν την πόρτα του σχολείου και δέχτηκαν να γαλουχηθούν στη χριστιανική πίστη, στην ελληνική παιδεία, στη γνώση και το ήθος, σαν φώτα στην πορεία της ζωής τους.
Αυτήν την επέτειο ήρθαμε να γιορτάσουμε απόψε για να τιμήσουμε όλους όσοι προσφέραν τις γνώσεις τους, τις ικανότητές τους, την αγάπη τους για την Εκπαίδευση. Τις Αδελφές, τους διευθυντές, εκπαιδευτικούς και δασκάλους, τα παιδιά που τίμησαν τα θρανία αυτού του Ιδρύματος.
Ευχαριστούμε κατά πρώτον τον Κύριο, τον Ζωοδότη κάθε καλού, όμορφου, δημιουργικού, πρωτοπόρου που έπεσε σαν σπόρος, στη γόνιμη γη αυτού του τόπου, φύτρωσε και μεγάλωσε στις καρδιές των παιδιών και των μαθητών που πέρασαν μέσα στο σχολείο και έφερε πολλαπλούς καρπούς.
Ήρθαμε να ευχαριστήσουμε και να τιμήσουμε τις Αδελφές και όλους τους συνεργάτες τους που έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους για να κτίσουν προσωπικότητες, ανθρώπους σωστούς, δίκαιους και τίμιους που στόλισαν και στολίζουν τον Βόλο.
Ποιο είναι το ξεκίνημα, η αρχή αυτού του έργου;
Όλο αυτό το οικοδόμημα γνώσεων και ήθους, έχει ρίζες βαθιές μέσα στην ιστορία. Ξεκίνησε από το Γκαγιάκ, μια μικρή πόλη της Γαλλίας το 1832, τη νύχτα των Χριστουγέννων, όταν, μετά τη μεσονύχτια θεία Λειτουργία, τρεις κοπέλες ακολούθησαν την Αιμιλία ντε Βιαλάρ και ξεκίνησαν ένα θεάρεστο έργο, σπουδαίο και δυναμικό, στην υπηρεσία του Θεού και των συνανθρώπων τους. Αγκάλιασαν όλους τους ανθρώπινους πόνους, τις φτώχειες και τις αρρώστιες, τις ελπίδες και τις χαρές τους, προσφέροντας ανακούφιση, στήριγμα, εκπαίδευση σε μικρούς και μεγάλους. Ήταν λίγο μετά τη Γαλλική Επανάσταση και ο κόσμος ήταν ακόμη ανάστατος, εγκαταλειμμένος και πολύ φτωχός.
Είχε πει τότε η Αιμιλία: «Σκοπός του μοναχικού μας Τάγματος είναι η πνευματική τελείωση των Αδελφών και η άσκηση της αγαθοεργίας σε όλες τις μορφές της, τόσο για την περίθαλψη των αρρώστων, όσο και για την εκπαίδευση των παιδιών».
Σε κάποια άλλη περίπτωση είπε: «Θα συνεχίσουμε να αφιερώνουμε τις δυνάμεις μας στην ανακούφιση των δυστυχισμένων, στην περίθαλψη των αρρώστων και των φτωχών, στην εκπαίδευση των παιδιών, σ’ όλα τα έργα αγάπης, ακόμα και την ίδια τη ζωή μας, αν χρειαστεί».
Το 1835 ξεκινά την ιεραποστολική της εποποιΐα. Μετά από πρόσκληση του αδελφού της Αυγουστίνου, πηγαίνει στο Αλγέρι, στη Βόρεια Αφρική, με τρεις αδελφές, γιατί η χολέρα αποδεκατίζει τους πιο φτωχούς. Οργανώνει νοσοκομειακή υπηρεσία, περιποιείται τους αρρώστους με απέραντη στοργή και ιδρύει σχολεία. Από κει φεύγει για την Κωνσταντίνη και την Τύνιδα όπου ιδρύει νοσοκομεία, γεροκομεία και σχολεία, με στόχο και σκοπό να ανακουφίσει, να γαληνέψει τον πόνο, να μορφώσει τα παιδιά.
Επιστρέφοντας στη Γαλλία στέλνει τις αδελφές σε πολλές πόλεις και χωριά για να ξεκινήσουν μια νέα αποστολή. Το 1840 πηγαινοέρχεται στις χώρες της Μεσογείου: Κύπρος, Μάλτα, Σύρος, Χίος, Κρήτη, Τραπεζούντα, Παλαιστίνη, Λίβανο, Βιρμανία, Αυστραλία.
Οι δυσκολίες οδήγησαν τα βήματά της στη Μασσαλία και συνέχισε να ταξιδεύει μέχρι το 1856, χρονιά που έστειλε τον Ιανουάριο 4 αδελφές στο Χαλέπι-Συρίας και στις 4 Απριλίου άλλες 4 στην Αθήνα. Κλείνοντας τον κύκλο 42 Μονών και Ιδρυμάτων στην υπηρεσία όλων των ανθρώπων. Απεβίωσε στη Μασσαλία στις 24 Αυγούστου 1856 σε ηλικία 59 ετών, ενώ τη συνόδευε η φωνή του λαού: «Η Αγία πέθανε».
Ανακηρύχθηκε επίσημα Αγία από την Εκκλησία το 1951, στη Ρώμη.
Αυτή η Αγία ενέπνευσε πολλές νέες κοπέλες να ακολουθήσουν το παράδειγμά της και την αποστολή της συνεχίζοντας το ιεραποστολικό της έργο αγάπης και προσφοράς.
Σε κάποια της αναφορά στον υπουργό Άμυνας της Γαλλίας έγραφε: «Όλα τα νεογέννητα μωρά, τα εγκαταλελειμμένα και έκθετα από τους γονείς τους, τα έφεραν σε μας… Ξένοι κάθε εθνικότητας σε έσχατη δυστυχία, ζήτησαν καταφύγιο κοντά μας και δεν αποχώρησαν ποτέ χωρίς ανακούφιση και βοήθεια. Γυναίκες που οι σύζυγοί τους τις είχαν εγκαταλείψει, κατέφυγαν στην ευσπλαχνία μας. Τους δώσαμε μαζί με ψωμί και άσυλο όπου η τιμή τους δεν κινδύνευε. Κοπέλες που η απελπισία από την εγκατάλειψη μπορούσε να τις οδηγήσει στον γκρεμνό, βρήκαν κοντά μας καταφύγιο και στοργή».
Ποιοι ήταν οι λόγοι δημιουργίας της Ελληνογαλλικής Σχολής στον Βόλο;
Η μετανάστευση πολλών ξένων στον Βόλο οδήγησε τον τότε καθολικό Ιερέα Δον Δαλέζιο, να ιδρύσει ένα σχολείο για τα καθολικά παιδιά. Μετά τον βίαιο θάνατό του, οι Αδελφές του Αγίου Ιωσήφ, Catherine DREAN και Philomène, έφθασαν στον Βόλο στις 20 Απρίλιου του 1904. Ο στόχος και ο σκοπός του ιδρυθέντος σχολείου είναι να γνωρίσουν οι νέες τα χριστιανικά τους καθήκοντα, τις αρετές της κοινωνικής τους θέσης, να τους προσφέρει γνώσεις και ήθος, να τους διδάξει τις καλές τέχνες που αποτελούν την ομορφιά της κοινωνίας, να μάθουν γλώσσες, με μία λέξη να τις προετοιμάσει στα οικογενειακά τους καθήκοντα και στη ζωή.
Το 1949 αποφασίστηκε η ίδρυση του Ιδιωτικού Ελληνογαλλικού Γυμνασίου Βόλου. Το σχολείο γέμισε νέες κοπέλες με ιδανικά και μια μεγάλη επιθυμία να σπουδάσουν, να δημιουργήσουν, να ονειρευτούν το μέλλον τους και να ετοιμαστούν να μπουν στην κοινωνία. Οι παλαιές μαθήτριες δημιούργησαν ένα σύλλογο κρατώντας με πολλή αγάπη και σεβασμό τα μηνύματα, τις συμβουλές, τις όμορφες εμπειρίες που τους δόθηκαν από τις αδελφές και πάνω σ’ αυτές τις βάσεις έκτισαν τις οικογένειές τους.
Η εμπειρία και τα αποτελέσματα ενός τέτοιου στόχου, ενός ονείρου, σαν αυτά του Αγίου Ιωσήφ και ενός τέτοιου προγράμματος αποδείχθηκαν μια μεγάλη επιτυχία για όλες τις κοπέλες που σπούδασαν στο σχολείο για πολλές δεκαετίες. Βγήκαν στην κοινωνία προετοιμασμένες ηθικά και πνευματικά, έγιναν σωστές μητέρες και βρήκαν μια αξιόλογη θέση στον κοινωνικό κύκλο της πόλης μέχρι και τη δεκαετία του 1970.
Από το 1956 αναφέρεται ότι η μικρή καθολική κοινότητα περιεβλήθη με αγάπη από τον Μητροπολίτη Δημητριάδος και Αλμυρού Δαμασκηνό. Το έργο τους ιδιαίτερα φιλανθρωπικό, με κορωνίδα τη διοργάνωση συσσιτίων με τρόφιμα του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, εκτιμήθηκε και από τον πρώην μητροπολίτη Δημητριάδος Ιωακείμ Αλεξόπουλο. Πολύ καλές και αδελφικές ήταν οι σχέσεις των Αδελφών με τον μακαριστό Χριστόδουλο, αλλά και τον σεβασμιότατο μητροπολίτη Ιγνάτιο.
To 1979 έκλεισε η Δευτεροβάθμια αυτή πορεία. Η αποστολή πήρε ένα καινούργιο πρόσωπο μέχρι το 1994, μετονομάστηκε Φροντιστήριο. Οι αδελφές και οι συνεργάτες τους δίδασκαν Γαλλικά, συνεχίζοντας ποικιλοτρόπως το φιλανθρωπικό τους έργο και τη ζωντανή παρουσία τους στην καρδιά του Βόλου.
Δυσκολίες στην πορεία της Σχολής μες στα 120 χρόνια που πέρασαν;
Στα δύσκολα χρόνια του πολέμου, της προσφυγιάς, των σεισμών, των αλλαγών, της πλημμύρας, οι αδελφές, οι συνεργάτες τους, οι γονείς των παιδιών, αλλά και παλαιές μαθήτριες, δημιούργησαν μια πολύ δυναμική ομάδα προσφοράς και αλληλεγγύης που «ανταποκρίθηκε κάθε φορά στις περιστάσεις και στις ανάγκες, προσφέροντας με πολλή αγάπη βοήθεια, άσυλο, έβρισκαν συμμάχους τους γονείς, την κοινωνία του Βόλου, προξένους ευρωπαϊκών χωρών, ανθρώπους του πνεύματος, τις χριστιανικές και ανθρωπιστικές αρχές.
Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι αδελφές στέγασαν, φρόντισαν και δίδαξαν στο σχολείο 33 προσφυγόπουλα από τη Σερβία.
Κατά τον ίδιο πόλεμο οι αδελφές πρόσφεραν το εκπαιδευτήριό τους για να περιθάλψουν τραυματίες κατά τους Βαλκανικούς πολέμους.
Περιέθαλψαν 60 άνδρες που τραυματίστηκαν κατά τις μάχες των Ελλήνων και των συμμάχων τους εναντίον των Τούρκων.
Καθημερινό συσσίτιο από το 1942-1943 για 800 παιδιά και 250 ενήλικες.
Κατά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά τον βομβαρδισμό της πόλης του Βόλου, χρειάστηκε να μεταφερθούν στο κτήμα της Λουκίας Τροπάλη, η οποία έχασε τη ζωή της με την κόρη της το 1944. Εκεί στο χωριό συνέχισαν να εργάζονται και να διδάσκουν τα κορίτσια της πόλης που είχαν μεταφερθεί για μεγαλύτερη ασφάλεια στα Κάτω Λεχώνια.
Στο τέλος του πολέμου φρόντισαν τους Γάλλους αιχμαλώτους,
Οι σεισμοί του 1955 κατέστρεψαν το μεγαλύτερο μέρος του σχολείου, το οποίο αναστηλώθηκε το 1962.
Το καλό χρειάζεται χέρια ενωμένα και καρδιές ανοιχτές για να μεταλαμπαδεύσει στους μαθητές και τις μαθήτριες, τη δύναμη της αγάπης και της προσφοράς. Η προτροπή της Αγίας Αιμιλίας ήταν και είναι έναρη τόπου παραμένει πάντα ζωντανή στην καρδιά κάθε αδελφής:
«Πηγαίνετε και με ό,τι έχετε και ό,τι λάβετε, κάνετε όσο πιο πολύ καλό μπορείτε».
Το ξεκίνημα του Δημοτικού Σχολείου.
Το επόμενο βήμα έγινε το 1994. Άνοιξε ο δρόμος της Πρωτοβάθμιας. Ένα νέο, δυναμικό ξεκίνημα, που οφείλεται στην αείμνηστη αδελφή Σμαράγδα Ρούσσου. Με πολύ κέφι, ενθουσιασμό και χαρά, ανανέωσε, αναζωογόνησε και αναπτέρωσε το μικρό σχολείο. Η ομάδα που διάλεξε η Αδελφή για να στελεχώσει αυτό το πέρασμα αποδείχθηκε δυναμική, καλά προετοιμασμένη και οργανωμένη. Αδελφές και δασκάλες μαζί, έβαλαν ψηλά τον πήχη και συνεχίζουν μέχρι σήμερα να δραστηριοποιούνται, να καινοτομούν, να καθοδηγούν τα παιδιά του Νηπιαγωγείου και του Δημοτικού στον δρόμο της γνώσης και του ήθους.
Η σχολή και η χριστιανική πίστη.
Στη Σχολή Αγίου Ιωσήφ υπήρξε πάντα ένα πνεύμα ανοικτό αγκαλιάζοντας εθνικότητες και θρησκεύματα χωρίς διακρίσεις. Μεγάλος σεβασμός και αποδοχή του κάθε παιδιού. Η εκπαίδευση, η συνεργασία, η αποδοχή του άλλου, ο σεβασμός και η αγάπη για τον καθένα ήταν και είναι τα χαρακτηριστικά αυτού του σχολείου και όσων διάβηκαν την πόρτα του.
Τα Σχολεία SJA (αδελφές του Αγίου Ιωσήφ της Εμφανίσεως) στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.
Από το 2018 γίνεται μια συνεχής προσπάθεια τα σχολεία Αγίου Ιωσήφ στην Ελλάδα και στις χώρες τις Ευρώπης να δημιουργήσουν μια κοινή πορεία πλεύσης και συνεργασίας μεταξύ των εκπαιδευτικών που εμπνέονται από το όραμα των Αδελφών, ίδιος σκοπός, ίδιο πνεύμα, στα αχνάρια της Αγίας Αιμιλίας Ντε Βιαλάρ. Ένα σύνολο 10 σχολείων SJA: Δύο στη Γαλλία, τρία στη Μάλτα, δύο στην Ιταλία και τρία στην Ελλάδα συμπορεύονται, συνεργάζονται για να δώσουν στην Εκπαίδευση ένα δυναμικό προβάδισμα που θα επιτρέψει στους νέους, στα παιδιά, αλλά και σε όλο το εκπαιδευτικό προσωπικό να δημιουργήσουν μια χαρούμενη αδελφική ατμόσφαιρα και πεδία δράσης και συνεργασίας για ένα πετυχημένο μέλλον.
Τα 120 χρόνια του Βόλου.
Η επέτειος του σχολείου του Βόλου είναι ένα χαρούμενο γεγονός, που αφορά κατά πρώτον στην εδώ εκπαιδευτική κοινότητα, στην οποία ευχόμαστε τα καλύτερα. Ευχαριστούμε τη διευθύντρια κ. Σοφία Τσαρδακά, την ψυχή αυτού του εκπαιδευτικού Ιδρύματος, την κάθε δασκάλα για τον ενθουσιασμό, τις καθημερινές προσπάθειές της για να μεταφέρει στα παιδιά τις γνώσεις, το «καλώς ζην» και να κτίσει προσωπικότητες και πετυχημένους ανθρώπους.
Ευχαριστούμε όλους όσοι ζουν και εργάζονται στο σχολείο, που παρόλη την έλλειψη αδελφών, που αναγκαστήκαμε να τις αποσύρουμε και να ζητήσουμε από το προσωπικό μας μια ιδιαίτερη προσπάθεια ενότητας, συνεργασίας, αδελφοσύνης, να συνεχίσουν το έργο, να είναι μια ζωντανή μαρτυρία στοργής, αγάπης και προσφοράς στο παιδί και στον άνθρωπο. Με πολλή χαρά και συγκίνηση διαπιστώνουμε ζωντανά αυτά τα σημεία εν δράσει στην ομάδα τους.
Ευχαριστούμε τους Συλλόγους Γονέων και Κηδεμόνων, παλαιών μαθητριών και συνεργατών, όλοι μαζί επιτελούν ένα υπέροχο έργο, ζωτικό και δημιουργικό, το οποίο ευχόμαστε να συνεχιστεί και να διατηρήσει το Σχολείο Άγιος Ιωσήφ για πολλά χρόνια στην καρδιά της πόλης.
Ευχαριστούμε τους γονείς, παλαιούς μαθητές, φίλους και υποστηρικτές αυτού του εκπαιδευτικού έργου. Ας λάμπει σαν άστρο μέσα στον βολιώτικο ουρανό, η ζωντανή Μαρτυρία μιας παρουσίας αγάπης και στοργής για το κάθε παιδί που φοιτά σ’ αυτό το σχολείο.
Κλείνω με τα λόγια της Αγίας Αιμιλίας: «Ο Θεός να δώσει, αυτό το καλό πνεύμα ενότητας, απλότητας, να βασιλεύει πάντα μέσα σ’ αυτό το σχολείο και σε όλα τα ιδρύματα του Τάγματος».