Δήμοι και χαρισματική ηγεσία: η καλή και η κακή πλευρά

Του Λευτέρη Βιολέττα

Σύμβουλου Στρατηγικής Ανάπτυξης Διεθνών Οργανισμών

Οι μεγάλες κρίσεις, εκτός από τις συνήθως αρνητικές αλλαγές που επιφέρουν στους οργανισμούς ή στις κοινωνίες που ξεσπούν, έχουν συχνά κι ένα ακόμη χαρακτηριστικό, το ότι αναδεικνύουν χαρισματικούς ηγέτες.

Σε καμία περίπτωση φυσικά από αυτή την υπόθεση δεν μπορούν να εξαιρεθούν οι Δήμοι, μιας και ανήκουν στην κατηγορία των οργανισμών με τις στενότερες σχέσεις με την κοινωνία.

Είναι όμως άραγε πάντοτε ωφέλιμοι αυτοί οι χαρισματικοί ηγέτες; Είναι πάντοτε κοινά και πραγματικά χρήσιμα και θετικά τα χαρακτηριστικά τους; Είναι τόσο καλή όσο ακούγεται η λέξη χάρισμα; Η απάντηση δεν είναι εύκολη, όχι για να τη διατυπώσει κανείς, αλλά κυρίως για να μπορέσει μέσα σε συνθήκες έντασης και ασάφειας που οι κρίσεις προκαλούν, να διακρίνει τα χαρακτηριστικά του εκάστοτε χαρισματικού ηγέτη. Να μπορέσει δηλαδή τελικά κάποιος να κατανοήσει, να κατηγοριοποιήσει στην καλή ή στην κακή πλευρά της χαρισματικής ηγεσίας έναν ηγέτη, Δήμαρχο, Περιφερειάρχη, Πρωθυπουργό.

Μιλώντας για τους Δήμους, ας γίνει αρχικά σαφές ότι οι Δήμαρχοι και οι δημοτικές διοικήσεις σήμερα δεν είναι πια απλοί διαχειριστές μιας καθημερινότητας. Έχουν κυρίαρχο ρόλο στην οργάνωση και στο μέλλον των τοπικών κοινωνιών, που βασίζεται -πρέπει- στις κοινές και κοινά αποδεκτές αξίες πολλών ανθρώπων κι όχι ενός, ακόμα και αν αυτός είναι ένας χαρισματικός ηγέτης. Σημαντικό στοιχείο είναι ότι η χαρισματική ηγεσία και για τους Δήμους γίνεται πιο αναγκαία και πιο κοινή σε πολιτισμούς με προφητικές παραδόσεις σωτήρα, στους οποίους σαφώς ανήκει ο ελληνικός.

Ο βασικός οδηγός ώστε να διακρίνει κάποιος το καλό ή κακό χάρισμα του Δημάρχου, έχει να κάνει με την ηθική του και τη συμπεριφορά του. Το «ηθικό ή κοινωνικοποιημένο χάρισμα» από τη μία και το «ανήθικο ή προσωπικό χάρισμα» από την άλλη, είναι τα στοιχεία που οι σημερινές κοινωνίες οφείλουν να εστιάσουν, προκειμένου τελικά να κρίνουν τους Δημάρχους. Βάζοντας κανείς σε αντιπαράθεση ένα προς ένα τα χαρακτηριστικά των δύο αυτών κατηγοριών, μπορεί και πιο εύκολα να κατανοήσει το πως διοικείται ο τόπος του.

Το ηθικό χάρισμα αρχικά, οδηγεί το Δήμαρχο να εστιάζει στους οργανωτικούς στόχους του Δήμου και της κοινωνίας, και να προσπαθεί να οργανώσει, να εκπληρώσει τις ανάγκες του συνόλου της κοινωνίας ώστε να είναι αποτελεσματικός και αποδοτικός. Το ανήθικο χάρισμα εστιάζει στους προσωπικούς στόχους του Δημάρχου, ο οποίος λειτουργεί υπό το πρίσμα προσωπικών του στόχων και αξιών. Το μήνυμα επιπρόσθετα που εκπέμπει ένας Δήμαρχος με ηθικό χάρισμα είναι βασισμένο σε κοινούς στόχους και κοινές αξίες, ενώ στην αντίπερα όχθη το μήνυμα μένει βασισμένο στους προσωπικούς στόχους του Δημάρχου και στις ατομικές αξίες του.

Ο Δήμαρχος με ηθικό χάρισμα ενθαρρύνει και αναζητεί αποκλίνουσες απόψεις, ενώ εκείνος που λειτουργεί με ανήθικο χάρισμα προτάσσει τη λογοκρισία και αποθαρρύνει ή τιμωρεί αποκλίνουσες απόψεις.

Η ανοιχτή και αμφίδρομη επικοινωνία είναι ακόμη ένα βασικό χαρακτηριστικό του Δημάρχου με κοινωνικοποιημένο χάρισμα. Αντίθετα, η μονής κατεύθυνσης και από πάνω προς τα κάτω επικοινωνία είναι το χαρακτηριστικό του Δημάρχου με προσωπικό χάρισμα.

Σημαντικό στοιχείο για το Δήμαρχο που διακατέχεται από ηθικό ή κοινωνικοποιημένο χάρισμα, είναι η αποδοχή κριτικής. Χαρακτηριστικό του Δημάρχου με ανήθικο ή προσωπικό χάρισμα, είναι ότι αποκλείει κάθε κριτική.

Η διαχείριση εμφανίσεων από τον Δήμαρχο με ηθικό χάρισμα γίνεται για να ενεργοποιήσει και να παρακινήσει τους ανθρώπους, ενώ στην απέναντι πλευρά η διαχείριση εμφανίσεων γίνεται με σκοπό να εξαπατήσει, να παραπλανήσει τους ανθρώπους.

Τέλος, ο Δήμαρχος που λειτουργεί έχοντας ηθικό ή κοινωνικοποιημένο χάρισμα, περιγράφει την πραγματική ανάγκη για αλλαγή, ενώ εκείνος που χαρακτηρίζεται από ανήθικο ή προσωπικό χάρισμα δημιουργεί μια αίσθηση κρίσης ή υπερβάλλει για μια υπάρχουσα.

Το ερώτημα που γεννιέται είναι αν οι κοινωνίες έχουν την ωριμότητα, ειδικά μέσα σε συνθήκες κρίσης, να διακρίνουν εκείνους τους Δημάρχους που χαρακτηρίζονται από ανήθικο ή προσωπικό χάρισμα και τελικά να τους απομακρύνουν. Και από την άλλη μεριά, αν όσοι βρίσκονται στη θέση του Δημάρχου, σε αυτές τις στιγμές κρίσης, έχουν την ηθική υπόσταση και τις γνώσεις να γίνουν πραγματικά χαρισματικοί, αλλάζοντας τη ζωή τη δική τους και των ανθρώπων γύρω τους προς το καλύτερο._