Του Γιάννη Δ. Πατρίκου
Ο φιλοπρόοδος Πολιτιστικός Σύλλογος Σοφαδιτών Ν. Μαγνησίας στα πλαίσια της πολυπτύχου δραστηριότητάς του εξέδωσε κι εφέτος το 18ο, στη σειρά, περικαλλές, συλλεκτικό, περισπούδαστο για τα ιστορικά και κοινωνιολογικά στοιχεία του Ημερολόγιο γραφείου με τίτλο «Από τον κάμπο στο Πήλιο…» σχ. 23Χ22 εκ. και 60 σελ. Την πρόσοψη του εξωφύλλου κοσμεί στο μέσον φωτογραφία του αειμνήστου καλλιτέχνη φωτογράφου Ν. Στουρνάρα εικονίζουσα την μαγευτική παραλία του Βόλου από τον Ι.Ν. Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης ίσαμε το κτήριο της Τραπέζης της Ελλάδος με λεζάντα: «Βόλος, το «Παρίσι της Θεσσαλίας»», ρήση του Βλάση Γαβριηλίδη (1840-1920), λογίου, κορυφαίου δημοσιογράφου, επονομασθέντος «πατρός της Ελληνικής Δημοσιογραφίας». Το δε οπισθόφυλλο φέρει στο κέντρο του φωτογραφία θερισμού στον θεσσαλικό κάμπο του άλλου περιώνυμου φωτογράφου Τάκη Τλούπα. Αμφότερες οι φωτογραφίες έχουν συμβολισμό της σμίξης των Σοφαδιτών με τους Θεσσαλομάγνητες και γι’ αυτό εμφανίζονται ευστόχως με φόντο τοπωνυμίων των νομών Μαγνησίας και Καρδίτσης αντίστοιχα. Η έκδοση πραγματοποιήθηκε με ευγενή χορηγία του Δήμου Βόλου κι εκτυπώθηκε στα εργαστήρια της Hellas Print της πόλεώς μας.
Την ευθύνη για καταγραφή, οργάνωση του υλικού και τη σύνθεση του κειμένου είχε η φιλόλογος και λογοτέχνις «Ελένη Παπαλοπούλου-Τσέργα, (ΕΠ-Τ), τη δε επιμέλεια της εκδόσεως είχε η ίδια με τη φιλόλογο επίτιμο Γυμνασιάρχη και Προϊσταμένη Μ. Εκπαιδεύσεως Ν. Μαγνησίας κ. Έβη Γκιζάνη-Σταφυλά και τη γραφιστική προσαρμογή η Βασιλική Τσέργα.
Μετά τις ευχές του Δ.Σ. για «Ευτυχισμένο το 2019», συνοδευόμενες με πίνακα ολάνθιστων αμυγδαλιών του μεγάλου ζωγράφου Γεωργίου Ιακωβίδη, τη σύνθεση του νέου Δ.Σ. και τους τρόπους επικοινωνίας με τον Σύλλογο καταχωρίζονται φωτογραφικά τα εξώφυλλα των 18 μέχρι σήμερα εκδοθέντων από το 2002 ημερολογίων, οι κατά μήνα ημερομηνίες με το αντίστοιχο Αγιολόγιο της Εκκλησίας μας του εφετινού, αφιερωμένου «στη μνήμη του αγαπημένου μας συμπατριώτη Νίκου Μπαζιάνα, ένδειξη ευγνωμοσύνης για την προβολή του λαϊκού πολιτισμού και τη γενικότερη προσφορά στο χώρο των Γραμμάτων». Η αφιέρωση συνοδεύεται με εκφραστική φωτογραφία του αειμνήστου με τη συγκινητική λεζάντα: «Θα σε θυμόμαστε πάντα με αγάπη, αγαπημένε μας φίλε…». Ο αοίδιμος Νίκος Μπαζιάνας προσέφερε πολλά στον Βόλο, στα Ελληνικά Γράμματα ως διακεκριμένος φιλόλογος καθηγητής, ποιητής, δοκιμιογράφος, λαογράφος, πολυγράφος συγγραφέας, από τους πρωτεργάτες της ιδρύσεως το 1971 της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών, ιδρυτής του Αρχείου Θεσσαλίας Βόλου και ρέκτης του Λαϊκού Πανεπιστημίου Βόλου.
Στο «Εισαγωγικό Σημείωμα» γίνεται ευσύνοπτος λόγος, αφορμώμενος από το περυσινό ημερολόγιο, στο οποίο επιχειρήθηκε άκρως επιτυχώς ο εντοπισμός των ιχνών της φύτρας των μακρινών και κοντινών προγόνων των κατοίκων των Σοφάδων και της ευρύτερης περιοχής, για τους λόγους που ώθησαν πολλούς Σοφαδίτες νεανικής κι ώριμης ηλικίας στην αστυφιλία κι εσωτερική μετανάστευση προς κοντινά ή πιο απομακρυσμένα αστικά κέντρα (Καρδίτσα, Βόλος, Αθήνα κ.ά.) και τους συνθέτουν οι δυσκολίες της σκληρής στον κάμπο αγροτικής εργασίας, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος κι ο ακόλουθος εμφύλιος με τις ολέθριες συνέπειές τους, οι καταστρεπτικοί σεισμοί του 1954, το όραμα μιας καλύτερης ζωής σύμφωνα με τις προκλήσεις του εμφανιζόμενου στον παγκόσμιο ορίζοντα ευδαιμονισμού. Στην προς Βόλο μετακίνηση πολλών Σοφαδιτών συνέβαλε και η σιδηροδρομική σύνδεση με τακτική συγκοινωνία των δύο πόλεων.
Με ιδιαίτερη συγκίνηση γράφει η ΕΠ-Τ σχετικά με αυτή τη μετακίνηση και εγκατάσταση: «Η πόλη του Βόλου και η γύρω περιοχή μάς πήρε στον κόρφο της κι έγινε η δεύτερη πατρίδα μας, μόλο που πάντοτε νοσταλγούμε τα δύσκολα παιδικά μας χρόνια στον τόπο μας. Τα παιδιά μας μεγαλωμένα στην καινούργια τους πατρίδα εύκολα προσαρμόσθησαν, νιώθουν ένα μ’ αυτήν και θυμούνται ελάχιστα την πατρίδα των γονιών τους… Μπολιαστήκαμε με τη βολιώτικη ζωή και νοοτροπία, αγαπήσαμε τη θάλασσα και το βουνό των Κενταύρων, ζυμωθήκαμε με τις καθημερινές και τις γιορτινές συνήθειες των ντόπιων…».
Εκφράζονται ευχαριστίες προς τον Δήμο Βόλου, τον Δήμαρχο και το Δημοτικό Συμβούλιο για την ηθική και υλική τους στήριξη, καθώς και σ’ όλους όσοι προσέφεραν σχετικές με το θέμα του ημερολογίου πληροφορίες και τεκμήρια. Η ενδιαφέρουσα ύλη του περιεχομένου του Ημερολογίου κατανέμεται ευμέθοδα σε κεφαλαιώδεις ενότητες προς διευκόλυνση του αναγνώστη.
Η Ι. Ενότητα «Η σχέση του Δυτικού Θεσσαλικού κάμπου με το Πήλιο μέσα από το μύθο και την ιστορία» με σχετικές υποενότητες: «Από τη Φθία στο βουνό των Κενταύρων» και «Οι δύο πατρίδες μας στο διάβα της ιστορίας, σαν δυο καλές γειτόνισσες» στις οποίες επιχειρείται με τεκμηριωμένο λόγο η καταγραφή των μυθικών και ιστορικών στοιχείων που συνάδουν στην επικοινωνία της Ν.Δ. Θεσσαλίας, μυθικής Φθίας, με την ομηρική πόλη της Ιωλκού, όπου ο σημερινός Βόλος στα ριζά του «εινοσίφυλλου Πηλίου, σχέση που συνεχίστηκε στους αρχαίους, ρωμαϊκούς, βυζαντινούς χρόνους, στην Τουρκοκρατία μέχρι και την απελευθέρωση της Θεσσαλίας από τους Τούρκους το 1881.
Στην ΙΙ Ενότητα «Από την Απελευθέρωση (1881) ώς σήμερα», αιτιολογείται η αθρόα προς Βόλο μετακίνηση Σοφαδιτών κι άλλων δυτικοθεσσαλών. Η βιομηχανική και εμπορική λόγω του λιμανιού ανάπτυξη του Βόλου, οι καρποφόροι ελαιώνες του Πηλίου υπήρξαν πόλοι έλξεως για πολλούς Σοφαδίτες ενδεείς καταδυναστευμένους από τους σκληρούς τσιφλικάδες ή κατατρεγμένους αργότερα κατά τον εμφύλιο από κομματικούς αντιπάλους και με τη δυνατότητα της εύκολης σιδηροδρομικής συγκοινωνίας κατέφθαναν στον Βόλο για εξεύρεση εργασίας κι επιβίωση. Έτσι με τον καιρό εγκαθίσταντο μόνιμα. Κατά δε τη δεκαετία του ’60 η όλη κατάσταση βελτιώθηκε και μαζικά πλέον έρχονται Σοφαδίτες κι εγκαθίστανται στον Βόλο. Μετά την ίδρυση το 1984 του Π.Θ. με έδρα τον Βόλο, πολλοί Σοφαδίτες φοιτητές προστέθηκαν στον ήδη υπάρχοντα σοφαδίτικο πληθυσμό.
Η κοινωνία του Βόλου αγκάλιασε με αγάπη τους Σοφαδίτες, εκ των οποίων πολλοί προσέφεραν πολλά σ’ αυτήν ως εργαζόμενοι στις βολιώτικες βιομηχανίες, ως δημόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι, ως έμποροι, ως ελεύθεροι επαγγελματίες, ως επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων: Μηχανικοί, δικηγόροι, ιατροί, καθηγητές, δάσκαλοι, φαρμακοποιοί, γεωπόνοι, κληρικοί, στρατιωτικοί, διευθυντικά στελέχη τραπεζών, βιομηχανιών. Από αυτή τη μετανάστευση «από τον κάμπο στο Πήλιο» το κέρδος είναι αμφίπλευρο, καθώς και τα δύο μέρη προσφέρουν ό,τι καλό διαθέτουν για την αρμονική συνύπαρξη και προκοπή της βολιώτικης κοινωνίας. Ακροτελεύτια καταχωρίζονται οι δραστηριότητες του Συλλόγου – και είναι πολλές – για το 2018, τα μέλη αυτού και πλούσια σχετική βιβλιογραφία. Ενδιάτακτα στα κείμενα παρεντίθενται σχετικές φωτογραφίες προσώπων, τοπίων, εργασιών, κοινωνικών συνάξεων προς τεκμηρίωσή τους.
Αξιοπρόσεκτο, από ιστορική, κοινωνιολογική θεώρηση κι αυτό το Ημερολόγιο των Σοφαδιτών Μαγνησίας με γλαφυρά, πειστικά κείμενα που κρατούν αδιάπτωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη και συμβάλλει στη σύσφιγξη των σχέσεών μας με τους Σοφαδίτες της διπλανής μας πόρτας. Και γι’ αυτό αρμόζουν εκθύμως πολλά συγχαρητήρια στο Δ.Σ. για τη φαεινή ιδέα κι απόφαση εκδόσεως αυτού του ημερολογίου, ιδιαιτέρως δε στις εξαίρετες καταξιωμένες συναδέλφους μου ερίτιμες κυρίες Ελένη Παπαλοπούλου-Τσέργα κι Έβη Γκιζάνη-Σταφυλά που σύμψυχες με πολύ ομολογουμένως μόχθο και περισσή φιλοκαλία μάς προσέφεραν αυτό το αξιομίμητο του πνεύματός τους εμβριθές ιστορικό πόνημα.