Θα μπορούσαν οι εγκαταστάσεις της παλιάς λαχαναγοράς στη Νεάπολη Βόλου να μετατραπούν σε ένα σύγχρονο δημοτικό αθλητικό κέντρο για τα Άτομα με Αναπηρία; Θα μπορούσαν, είναι η απάντηση του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και της Γεωργίας Ντούτση που δημιούργησε την αρχιτεκτονική μελέτη, στο πλαίσιο προτάσεων για τις επαναχρήσεις κτιρίων και συνόλων στην πόλη του Βόλου.
Η μελέτη έχει σκοπό να εμπλουτίσει τις δραστηριότητες εντός της πόλης με την πρόταση ενός αθλητικού κέντρου στην περιοχή της Νεάπολης. Το εν λόγω σύμπλεγμα βρίσκεται στην άκρη της πόλης σε μια περιοχή αραιοκατοικημένη που κυρίως στεγάζει επαγγελματικούς χώρους. Επίκεντρο της μελέτης αποτελεί η προσβασιμότητα από ΑμεΑ με πολλές από τις χειρονομίες σχεδιασμού να αφορούν στην ειδική διαχείριση των χώρων των ατόμων αυτών. Επιπρόσθετο κέντρο βάρους αφορά και η έλλειψη αυτόνομων εγκαταστάσεων άθλησης και δραστηριότητας για τους φοιτητές της πόλης, εντάσσοντας στον σχεδιασμό και αυτήν την ομάδα. Η σύζευξη του διαφορετικού αυτού κοινού επιτυγχάνεται μέσω των διαφόρων επιλογών που δίνονται στο παρόν οικόπεδο, δηλαδή αθλήματα ομαδικά, ατομικά, δραστηριότητες εντός και εκτός κτιρίων, χώροι ανακούφισης και χαλάρωσης. Τέλος, η ακριτική θέση του οικοπέδου το καθιστά σημαντικό στη σχέση που οφείλει να διαχειριστεί μεταξύ αστικού ιστού και προαστίου. Η φύση και η κατασκευή, με γνώμονα το κοντινό περιβάλλον του οικοπέδου, εντάσσονται δημιουργώντας πολυχρηστικούς χώρους και διαφορετικές εντάσεις στο κτιριακό σύνολο.
Από την εγκατάλειψη στην εξυγίανση
Η μελετήτρια έλαβε υπόψη της τους ελεύθερους χώρους στην πόλη και ο τόπος που επιλέχθηκε, βρίσκεται στην άκρη της και συγκεκριμένα στην παλιά λαχαναγορά στη Νεάπολη Βόλου. Εκεί δίνεται η δυνατότητα πραγμάτωσης τριών βασικών ζητουμένων των αθλητικών χώρων: Να βρίσκονται μακριά από τη ρύπανση (δεν υπάρχουν αυτοκινητόδρομοι υψηλής κυκλοφορίας κοντά και βρίσκεται σε απόσταση από το κέντρο), να μην υπάρχει φόβος για ηχορύπανση λόγω της φύσης των σπορ (στην περιοχή υπάρχουν κυρίως επαγγελματικοί χώροι) και να τοποθετούνται κοντά σε κάποιον πληθυσμιακό πυρήνα-στόχο (βρίσκεται κοντά στις Πολυτεχνικές Σχολές).
Το οικόπεδο αποτελεί ένα από τα πλέον εγκαταλελειμμένα σημεία της πόλης. Οι εγκαταστάσεις εντός κατασκευάστηκαν περί το 1984 με αρχικό στόχο τη στέγαση της λαχαναγοράς, όμως αρκετές χρήσεις τη διαδέχτηκαν (αποθήκη αποκριάτικων αμαξών, στέγαση γηπέδων κ.τ.λ.) με τελική την πλήρη αδράνεια την τελευταία δεκαετία. Το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει πληθώρα αντιδράσεων, ειδικά από τους εργαζόμενους της περιοχής, διότι, λόγω της εγκατάλειψης, έχει αποτελέσει πολλάκις εστία πυρκαγιών και εξαιτίας των σιδερένιων κατασκευών αιτία συνάθροισης συμμοριών για την κλοπή και εμπορευματοποίησή τους. Το γνωστότερο περιστατικό κλοπής μεταλλικών στοιχείων του οικοπέδου οδήγησε στη μεταφορά μεγάλης μεταλλικής κατασκευής από την περιοχή για τη διάσωσή της από τους ληστές.
Λόγω της μορφής και της θέσης, το οικόπεδο είναι ιδανικό για τη δημιουργία αθλητικών εγκαταστάσεων, τη δημιουργία ενός ευχάριστου χώρου ολιγόωρης διαμονής και συνεπώς και την αναβάθμιση της περιοχής.
Αθλητικά κέντρα της πόλης
Ο αριθμός των συλλόγων και η ποιότητα των εγκαταστάσεων της πόλης έχει μεγάλες διαβαθμίσεις ανάλογα με το ίδιο το άθλημα, αλλά και με τον εξοπλισμό αυτού. Η ποικιλία αυτή ορίζεται και σύμφωνα με το πόσο δημοφιλές είναι ένα άθλημα, αλλά με την προβολή αυτού στον κόσμο, αλλά και με το κόστος του εξοπλισμού ως προς την αγορά και τη συντήρησή του.
Σημαντικό είναι να παρατηρηθεί ότι δεν υπάρχει ιδιαίτερη πρόβλεψη για ΑμεΑ ή εγκαταστάσεις ειδικά για φοιτητές. Η πόλη δεν διαθέτει κάποια εγκατάσταση με γήπεδα, χώρους γυμναστηρίου κ.τ.λ. υπό την πανεπιστημιακή αιγίδα. Μόνη εξαίρεση αποτελεί μια αίθουσα χορού στο κτίριο Παπαστράτου, η οποία πολλές φορές καθίσταται προβληματική ως προς τη φιλοξενία δραστηριοτήτων. Οι φοιτητές, παρ’ όλη την έλλειψη κατάλληλων χώρων, φροντίζουν να διοργανώνουν φοιτητικούς αγώνες κάθε χρόνο. Τα γήπεδα που χρησιμοποιούν για αυτούς τους αγώνες, δεν είναι σταθερά, αφού συχνά υπάρχουν προβλήματα στις εγκαταστάσεις με αποτέλεσμα να ψάχνουν συχνά κατάλληλο τόπο διοργάνωσης.
Σχεδιασμός
Στην προκείμενη πρόταση επιλέγονται κάποιοι άξονες σχεδιασμού, οι οποίοι διαμόρφωσαν τον τρόπο μελέτης και σχεδιασμού του θέματος: Η προσβασιμότητα από ΑμεΑ, η έλλειψη φοιτητικών εγκαταστάσεων, η επανάχρηση και η ιδέα της ανακύκλωσης, η ενεργειακή εξοικονόμηση, η ένταξη νέων αθλημάτων στην πόλη.
Με γνώμονα τα παραπάνω επιλέγονται αθλήματα για ΑμεΑ, μεταφέρονται οι χώροι των αθλημάτων και των δραστηριοτήτων των φοιτητών (π.χ. αίθουσες χορού, judo κ.τ.λ.) αυξάνονται και διανέμονται ανάλογα στα κτίρια. Επίσης επιλέγονται γηπεδάκια με χαρακτήρα γειτονιάς για καθημερινές δραστηριότητες.
Πιο συγκεκριμένα τα αθλήματα είναι: Τοιχοσφαίριση, ξιφασκία, καλαθοσφαίριση, αντισφαίριση, άρση βαρών, πετοσφαίριση, επιτραπέζια αντισφαίριση, αναρρίχηση, ποδόσφαιρο 5Χ5, squash.
Ειδικά για ΑμεΑ: boccia, goalball, άρση βαρών σε πάγκο.
Πρόσθετα σημεία άθλησης και χαλάρωσης: Τοίχος αναρρίχησης, εξωτερικό σταθερό γυμναστήριο, διάδρομος ρεφλεξολογίας, ποικιλία υλικών σε δάπεδα εξωτερικού χώρου για τη φιλοξενία διαφορετικών δραστηριοτήτων και πράσινα σημεία.
Για τη χωροθέτηση των παραπάνω γίνεται διαλογή και επεξεργασία των υπαρχόντων κτιρίων του οικοπέδου και του περιβάλλοντός τους. Κάποια από τα κτίρια καθαιρούνται εξ ολοκλήρου, λόγω της εκτεταμένης φθοράς τους, ενώ δύο κύρια κτίρια διατηρούνται με κάποιες αλλαγές, οι οποίες αφορούν κυρίως το εσωτερικό τους. Στη συνέχεια γίνεται επιλογή των απαραίτητων συμπληρωματικών χρήσεων με άμεση και μη σχέση με τον αθλητικό χώρο, τις οποίες αποτελούν τα αποδυτήρια των αθλημάτων, τα γραφεία διοίκησης για τις υπάρχουσες ομάδες, ένα ιατρείο σε περίπτωση τραυματισμού των αθλητών, χώροι για τις ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις. Ο συνδυασμός του αθλητισμού με τις εξωγενείς δραστηριότητες και εκθέσεις γεννά την απαίτηση χώρου εστίασης για ολιγόωρη φιλοξενία.
Για τη στέγαση όλων των παραπάνω, πέραν των προ υπαρχόντων κτισμάτων, απαιτείται ο σχεδιασμός νέας εγκατάστασης, η οποία θα φιλοξενεί κάποιες από τις βοηθητικές λειτουργίες. Η τοποθέτησή της βρίσκεται σε κεντρικό σημείο, άμεσα προσβάσιμο από όλους και δημιουργεί ένα οπτικό φράγμα μεταξύ των χώρων αθλητισμού από των υπολοίπων χρήσεων. Επίσης χάριν μνήμης στις προγενέστερες κατασκευές ορίζεται θέση εντός του περιγράμματός τους πριν την κατεδάφιση.
Λόγω της τοποθεσίας εκδηλώσεις υπαίθριες και ολιγοήμερες, οι οποίες φιλοξενούνται στο κέντρο της πόλης, όπως εκθέσεις της ομάδας Κένταυρος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, αυτοκινήτων, bazaar, εκδηλώσεις και εκθέσεις φοιτητών κ.ά. είναι δυνατόν να δραστηριοποιηθούν στον χώρο προσελκύοντας κόσμο χωρίς περιορισμούς ωραρίων λόγω ωρών κοινής ησυχίας. Με τη συνύπαρξη διαφορετικών δραστηριοτήτων με τον αθλητισμό το συγκρότημα οδηγείται σε μεγαλύτερες πιθανότητες δραστηριοποίησης, σε σχέση με τη μονοδιάστατη αθλητική χρήση, η οποία θα οδηγούσε σε περιορισμένο ωράριο ενεργοποίησης του οικοπέδου. Οι χώροι που παρέχονται για τις παραπάνω δραστηριότητες δεν εμποδίζουν τις αθλητικές ενέργειες, αλλά συνυπάρχουν μαζί τους με κάποια ιδεατά σύνορα πρακτικού σκοπού.
Συμπληρωματικά δύναται και η χρήση των εγκαταστάσεων από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα που βρίσκονται τριγύρω, αφού τις σχολικές ώρες οι μαθητές είναι δυνατόν να έρχονται σε επαφή με αθλήματα που δεν έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν τα ίδια τα σχολεία (π.χ. γήπεδο τένις, squash κ.τ.λ.).
Ο περιβαλλοντικός σχεδιασμός αποτελεί κρίσιμο κομμάτι της μελέτης. Ορίζεται, λοιπόν, τμήμα του οικοπέδου, το οποίο θα αξιοποιείται με υπερυψωμένα φωτοβολταϊκά πάνελ για ενεργειακή αυτονομία. Ορίζονται πράσινα σημεία με συγκεκριμένα είδη φυτών, των οποίων τα χαρακτηριστικά και οι ιδιότητες συμβαδίζουν με τη χρήση του συνόλου, με σκοπό τη βελτίωση των συνθηκών διαμονής στον χώρο (βελτίωση θερμικής άνεσης, εντομοαπωθητική δράση, σκίαση, οπτικοακουστικό φράγμα, ευεξία και αναζωογόνηση χρηστών, βρώση). Επιπρόσθετο σημείο προβληματισμού αποτέλεσε η χρήση του νερού. Έτσι, προτείνονται ενέργειες για τη μείωση κατανάλωσης υδάτινων πόρων, όπως συσκευές μείωσης ποσότητας νερού, εργαλεία εκμετάλλευσης γκρίζων νερών και χρήση υλικών για καλύτερη διαχείριση μέγιστης επαναφοράς όμβριων υδάτων στο έδαφος.
Σκοπός
Η πόλη αποτελεί πυρήνα δραστηριοτήτων πρωτίστως για την κάλυψη βασικών αναγκών και έπειτα για την πνευματική και σωματική πραγμάτωση του ατόμου. Συνήθως δομείται με ένα πυκνοκατοικημένο κέντρο γεμάτο ένταση και περιορισμούς (ως προς τον ήχο, τον χώρο, την κίνηση) και περιμετρικούς δακτυλίους, οι οποίοι όσο απομακρύνονται από τον κεντρικό καταδυναστεύεται η ένταση και αραιώνουν οι δραστηριότητες του ανθρώπου (κίνηση, κτίρια, υπηρεσίες κ.τ.λ.). Όσο πιο κοντά βρίσκεται κάποιος στο κέντρο της, τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη να ξεφύγει από αυτό και να βρεθεί σε έναν τόπο εκτόνωσης πνευματικής και σωματικής.
Στον συγκεκριμένο τόπο δίνεται η δυνατότητα αυτής της εκτόνωσης λόγω της κομβικής του χωροθέτησης στην πόλη (απόσταση από κέντρο – μη ύπαρξη κατοικιών κοντά – κοντά σε μέσα μεταφοράς). Επίσης η διάθεση των κτιρίων δίνει τη δυνατότητα επαναξιοποίησής τους μετά από μακροχρόνια αδράνεια και αποτελεί καταλυτικό λόγο επιλογής του τόπου. Τα δύο κύρια κτίσματα προσφέρονται για τη στέγαση πολλών δραστηριοτήτων με τη διαδικασία της επανάχρησής τους, η οποία συμβάλλει και οικονομικά σε κάθε έργο. Πρόθεση της εργασίας αποτελεί η επανάχρηση του παλιού και η σχέση του με το νέο, η ευαισθητοποίηση προς το περιβάλλον, η συνύπαρξη και αλληλεπίδραση των ατόμων διαφόρων ηλικιών και σωματικών αναγκών.