Ο Αντώνης Σκιαθάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1960 και σήμερα ζει στην Πάτρα. Είναι ποιητής, ανθολόγος και κριτικός λογοτεχνίας. Έχουν εκδοθεί οι ποιητικές του συλλογές: «Παραμεθόριο νεκροταφείο» (1983), «Ο ίππος των κυμάτων» (1990), «Παραμεθόριο νεκροταφείο. Ο ίππος των κυμάτων» (1992), «Θερινό ανεμούριο» (1993), «Φαντασιώσεις ενός οδοιπόρου» (1996), «Χαίρε αιώνα» (2002), «Ποιήματα-Περίληψη» (1983-2006) (2006), «Έρωτος επέτειος εαρινή» (2008), «Φιλόξενος πόλις» (2010), «Ευγενία» (2016) και «Ο μόνος πιστός ένοικος» (τρίγλωσση συλλεκτική έκδοση, 2018). Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε 11 γλώσσες, ενώ έχουν συμπεριληφθεί σε ανθολογίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων και του Κύκλου Ποιητών. Συνδιηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό «Ελίτροχος» στη δεκαετία του ’90. Στη συνέχεια δημιούργησε και διαχειρίζεται το «Γραφείον Ποιήσεως» και το Βραβείο Ποίησης «Zαν Mορεάς».
Συνέντευξη: Χαριτίνη Μαλισσόβα
Η πιο πρόσφατη ποιητική σας συλλογή, Ο μόνος πιστός ένοικος (εκδ. Πικραμένος), είναι μια πολυτελής τυπογραφική δουλειά, τρίγλωσση, με 14 ποιητικές σας συνθέσεις. Θέλετε να μας πείτε λίγα λόγια;
«Ο μόνος πιστός ένοικος» είναι μια συλλεκτική έκδοση σε 359 αριθμημένα αντίτυπα. Ένα βιβλίο που τιμά την ποιητική μου παραγωγή τα τελευταία σαράντα χρόνια. Η συλλογή αυτή είναι τρίγλωσση, με την αγγλική μετάφραση να υπογράφουν οι Despina L. Crist και Robert L. Crist και την ισπανική μετάφραση ο Mario Dominguez Parra, ενώ κάθε ποίημα συνοδεύει μια υδατογραφία που δημιουργήθηκε ειδικά από την Κατερίνα Καρούλια. Από την πρώτη μου δημοσίευση εκεί στα εφηβικά μου χρόνια μέχρι σήμερα η ποίηση συνομιλεί άμεσα με τις εικαστικές τέχνες. Στις αρχές του 2000 ο εικαστικός και ποιητής Γιάννης Στεφανάκις είχε δημιουργήσει μια σειρά αριθμημένων εκδόσεων με χαρακτικά. Σε αυτή τη σειρά είχε την τιμή να συμπεριληφθεί η ποιητική μου σύνθεση «Χαίρε Αιώνα» με χαρακτικά δικά του σε 219 αντίτυπα. Στην ίδια σειρά είχαν εκδοθεί ποιήματα της Κατερίνας Αγγελάκη – Ρουκ, του Μανώλη Αναγνωστάκη, του Μιχάλη Κατσαρού, όπως και άλλων σπουδαίων ποιητών. Είναι για μένα μεγάλη χαρά τα ποιήματά μου να τα ζωντανεύουν έργα εικαστικών που συνομιλούν με την ποιητική τέχνη.
Τι μπορεί να σας κινητοποιήσει για να γράψετε ένα ποίημα;
Ένα ποίημα ή ένα ποιητικό πεζόμορφο κείμενο είναι μια ολόκληρη ιστορία ζωής, είναι ο βίος των λέξεων στον χώρο και τον χρόνο του γράφοντος. Οι «επισκέψεις» για κάθε μια από τις ιστορίες που δημιουργώ κειμενικά γίνονται με τον τρόπο που προσλαμβάνω τα μικρά και τα μεγάλα της καθημερινότητάς μου. Το τι μπορεί να με κινητοποιήσει για να γράψω είναι πολλά σημαντικά και ασήμαντα, από μια εφήμερη στιγμή μέσα στην ημέρα για το παραμικρό, ή μια στιγμή που ξύνει το παρελθόν και δημιουργεί πολλαπλασιασμούς στη μνήμη. Είναι απ’ εκείνα που δεν ξέρεις το γιατί σε επισκέπτονται, αλλά ξέρεις γιατί υπάρχουν.
Στο «Γραφείον Ποιήσεως» έχετε δώσει χώρο και αναγνωρισιμότητα σε ποιητές, νέους και πιο γνωστούς. Θέλετε να μας πείτε λίγα λόγια για το πώς επιλέγετε τους φιλοξενούμενούς σας;
Το «Γραφείον Ποιήσεως» ιδρύθηκε για να δημιουργήσει το αντίστοιχο σημείο αναφοράς για την καταγραφή της σύγχρονης ελληνικής ποίησης. Συνεχίζει με μια μοναδική πορεία στα Ελληνικά Γράμματα, συνομιλώντας άμεσα με τους Έλληνες ποιητές και τις Ελληνίδες ποιήτριες, δημιουργώντας θεσμούς που επικοινωνούν, τόσο με την Ελλάδα, όσο και με το εξωτερικό, όπως: α) Τα ετήσια Διεθνή Βραβεία Jean Moreas για την ποιητική τέχνη, β) το Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Πάτρας (Patras World Poetry Festival) που σε ετήσια βάση φιλοξενεί για μια εβδομάδα στην Πάτρα 50 ποιητές από 10 χώρες, γ) οι εκδόσεις με αρχειακό υλικό που αφορούν στο έργο των σύγχρονων ποιητών και ποιητριών όπως είναι τα «Ποιητικά Πορτρέτα» και θεματικές ανθολογίες τόσο στα ελληνικά, όσο και σε άλλες γλώσσες κ.λπ.
Η επιλογή των φιλοξενούμενων γίνεται αξιολογώντας το έργο τους, όπως αυτό ορίζουν οι αρχές του Γραφείου Ποιήσεως, τις οποίες φυσικά υλοποιούν τα μέλη των αντίστοιχων δράσεων, που είναι φιλόλογοι, κριτικοί λογοτεχνίας, μεταφραστές, καθηγητές και καθηγήτριες Πανεπιστημίου, με τους οποίους συνεργαζόμαστε.
Πρώτα ζω, μετά διαβάζω και τέλος γράφω. Συμφωνείτε;
Το τρίπτυχο που καταθέτετε, είναι άξιο και ουσιαστικό για έναν συγγραφέα και μπορούμε να συμπληρώσουμε ότι η ποίηση οφείλει να είναι παρούσα ως ζωή, ως γραφή, ως καθημερινότητα.
Ποια αξία θεωρείτε αδιαπραγμάτευτη;
Αδιαπραγμάτευτη αξία είναι η ελευθερία τού να διαχειρίζομαι τα της ζωής μου, με τη δημοκρατία των αρχών μου.
Ποια η αποτίμησή σας μετά τόσα χρόνια επαφής σας στον χώρο της ποίησης;
Υπάρχει θετικό πρόσημο με το πέρασμα των χρόνων;
Το πρόσημο δεν μπορεί παρά να είναι θετικό, καθώς από τα 17 μου, χρονιά που πρωτοδημοσίευσα, μέχρι και σήμερα, έχω συνομιλήσει είτε μέσα από το έργο μου, είτε μέσα από το λογοτεχνικό περιοδικό «Ελίτροχος» που διεύθυνα τη δεκαετία του ’90, είτε μέσα από τις δράσεις του Γραφείου Ποιήσεως τα τελευταία χρόνια με τις σημαντικότερες ποιητικές μορφές του εικοστού αιώνα διά ζώσης, καθώς η ποίηση ενώνει. Εκτός αυτών των σπουδαίων συναντήσεων η ποιητική μου φωνή έχει καταγραφεί με πολλούς τρόπους στη σύγχρονη ποιητική παραγωγή της χώρας μας, αλλά και στο εξωτερικό και έχει τιμηθεί από το αναγνωστικό κοινό.
Ένα μεγάλο ποσοστό αναγνωστών θεωρούν την ποίηση ελιτίστικη και άλλοι έχουν μια προκατάληψη εναντίον της. Τι είναι, εν τέλει ή τι πρέπει να είναι η ποίηση;
Καταγράφετε μια σημαντική αλήθεια που όμως η αξία της ως τέτοια κρίνεται και από μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα που μάλλον μεγαλοποιεί αρνητικά τα πράγματα. Γι’ αυτό έχουν την ευθύνη τους και οι ίδιοι οι δημιουργοί, όπως και οι «διαχειριστές» στις αίθουσες διδασκαλίας του μαθήματος της λογοτεχνίας. Υπάρχουν εξαιρετικοί φιλόλογοι, αλλά πολλές φορές τα προγράμματα για τη γλώσσα και τη λογοτεχνία είναι άταιρα με τη σύγχρονη δημιουργία. Η ποίηση είναι τρόπος ζωής, είναι κώδικας επικοινωνίας, είναι ο τρόπος που συνθέτονται οι λέξεις για να δημιουργήσουν τα απλά μα και σύνθετα δεδομένα της «ποιητικής αφήγησης».
Υπήρξαν ποιητές που ίσως κινητοποίησαν και τη δική σας πένα;
Υπήρξαν ποιητές που με επηρέασαν με το έργο τους και υπήρξαν ποιητές που στις συναντήσεις μας μου άνοιξαν παράθυρα στη σύγχρονη ποιητική δημιουργία. Η μελέτη των Ομηρικών κειμένων, ο τρόπος του Ρωμανού του Μελωδού, ο μύθος της γλώσσας του Ανδρέα Κάλβου, η νεωτερικότητα του Κ. Π. Καβάφη και η πολυσημεία των ιδεών για την ελληνική δημιουργία του Οδυσσέα Ελύτη είναι απ’ εκείνα που με βατσίνωσαν ποιητικά. Στα χρόνια της εφηβείας μου στα ανοικτά εργαστήρια γραφής που είχε δημιουργήσει στα πρώτα χρόνια της μεταδικτατορικής Ελλάδος, η επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση για την ειρήνη και τον αφοπλισμό, με τους σπουδαίους Γ. Ρίτσο, Ν. Βρεττάκο και Τ. Σινόπουλο, ήταν αυτά που με έμαθαν για τα ουσιαστικά της ποιητικής τέχνης.
Συχνά διαβάζω ποιήματα που δεν έχουν δική τους ταυτότητα, είναι ένα πρόβλημα το κοπιάρισμα (έστω ακούσιο) στον ποιητικό εκδοτικό χώρο;
Η εποχή του διαδικτύου έχει δημιουργήσει μια ευκολία και ταυτόχρονα η ανεπαρκής μελέτη της ποίησης διαμορφώνει την ποιητική παραγωγή, καθώς οι αυτοεκδόσεις με τη σφραγίδα επώνυμων εκδοτικών οίκων δεν επιτρέπουν την κρίση για το τι παράγεται και για το τι εκδίδεται. Υπάρχει πλέον με το Facebook μια τεράστια σύγχυση. Αυτή η αισθητική θα μεγεθυνθεί και η απόκλιση από το αληθές ποιητικό θα μεγαλώσει.
Γράφετε αυτόν τον καιρό; Έχετε κάποιο νέο βιβλίο προς έκδοση;
Δεν υπάρχει μέρα που να μη γράψω κάτι. Δημιουργώ με στόχο τη δυναμική της συνέχειας στο ήδη παραγόμενο έργο μου. Είναι υπό έκδοση ιστορίες που αφορούν στη γυναικεία ύπαρξη δομημένη με καθαρό λόγο και ποιητικό τρόπο. Αυτό είναι ένα από τα βιβλία που προγραμματίζω να εκδοθούν το 2020. Όπως και μια σημαντική «υποχρέωση» που ήρθε η ώρα της να εκδοθεί και αυτή είναι η εργοβιογραφία του Αντώνη Σαμαράκη που είναι «συμφωνημένη» με τον σημαντικό συγγραφέα του εικοστού αιώνα όταν ήταν εν ζωή, που καταγράφει σημαντικές στιγμές του βίου του και με παρουσία σημαντικών ντοκουμέντων από τη ζωή του.