Της Μαρίας Σπανού
Το Λύκειον των Ελληνίδων (Αθηνών) μας παραδίδει το νέο του βιβλίο «Το Καλογεράκι του Μυστρά», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καπόν. Μια ακόμη εξαιρετική έκδοση του γνωστού οίκου. Πρόκειται για ένα συναρπαστικό ιστορικό μυθιστόρημα με έντονα επετειακό περιεχόμενο, που απευθύνεται σε παιδιά, αλλά και σε μεγάλους.
Ήταν το 1927, όταν το περιοδικό «Η Παιδική Ζωή» δημοσίευσε σε 26 συνέχειες την ιστορία ενός πεντάρφανου αγοριού. Στην εποχή της Επανάστασης του 1821, η ιστορία αυτή ξεδιπλώνεται από τη Μαρία Μομφερράτου, της επιφανούς οικογένειας Φιλαδελφέως, στενής συνεργάτιδας της Παρρέν, με τεράστια συνεισφορά στη λυκειακή ιδέα και μετέπειτα προέδρου του Λυκείου των Ελληνίδων, στην περίοδο 1958-1962. Η αφήγηση ξεκινά από την ώρα που το παιδάκι αφήνει με τον παππού του την εστία τους ώς την ώρα – που από το ίδιο καράβι που φέρνει τον βασιλιά Όθωνα στο Ναύπλιο – ο νέος πλέον λαμπρός επιστήμονας κατεβαίνει για να συνεχίσει τον αγώνα του από άλλη σκοπιά και να επανασυνδεθεί με τα αγαπημένα του πρόσωπα. Πρόκειται για το «Καλογεράκι του Μυστρά» που σήμερα μεταγλωττισμένο με την επιμέλεια της Κατερίνας Δασκαλάκη, ειδικής γραμματέως του ΛτΕ, γνωστής συγγραφέως, δημοσιογράφου και πρώην ευρωβουλευτή, διηγείται ξανά τη συγκλονιστική του ιστορία, που έχει περίπου ως εξής:
Έναν χρόνο πριν ξεσπάσει η Επανάσταση, άνοιξη ήταν, πάνω στον ελικοειδή δρόμο Τρίπολης-Σπάρτης, μέσα από τα βουνά δυο ψυχές οδοιπορούν αντάμα. Ένα μικρό παιδί, πρόσφατα ορφανεμένο, πιασμένο τρυφερά από το ροζιασμένο χέρι του λεβέντη παππού του, δρασκελάει μέρες τώρα αγόγγυστα μαζί του άλλοτε κοιλάδες κι άλλοτε χλοερές ανηφοριές. Έφυγαν από την εστία τους, τον Αχλαδόκαμπο, με προορισμό το Μυστρά. Για εφόδια έχουν λιγοστά μόνο τρόφιμα. Στο διάβα τους συναντούν ανθρώπους απλοϊκούς, που ζουν εκεί και πρόθυμα τους προσφέρουν ό,τι έχουν και μια γωνιά για να ξαποστάσουν, μόνο τη νύχτα, γιατί το χάραμα πάλι τους προσκαλεί να συνεχίσουν. Κάποτε αντικρίζουν τον ιστορικό Μυστρά, στους πρόποδες του αρχαίου. Τι μακραίωνη ιστορία. Οι άλλοτε ακμαίοι ντόπιοι, μετά από την τελευταία εκδικητική μανία των Τούρκων, είχαν αναγκαστεί να εκπατρισθούν. Μεταξύ αυτών και η οικογένεια του ήρωά μας-παππού, Γιαννακού με τ’ όνομα, αχώριστου συντρόφου του Κολοκοτρώνη. Η άλλοτε σπουδαία πόλη τους είχε μεταβληθεί σε σωρούς ερειπίων. Παρά ταύτα, κάτι φαινόταν να αχνοφέγγει. Μέσα στον οικοδομικό χαλασμό το μοναστήρι της Παντάνασσας μόνον έστεκε ορθό. Εκεί κατευθύνθηκαν και οι δυο μας φίλοι. Ο φαρμακωμένος παππούς από την οικογενειακή του τραγωδία, πρόσφατα μυημένος στη Φιλική Εταιρεία, βιαζόταν να ενταχθεί στον Αγώνα. Έπρεπε πρώτα να εμπιστευτεί σε σίγουρα χέρια το τρυφερό του εγγόνι. Κι αυτό έκανε. Έτσι, ο μικρός Γιώργος ακούμπησε στη στοργική φροντίδα των δυο καλογραιών, η μια παλιά αδελφική φίλη της γιαγιάς του, που ανέλαβαν να τον αναθρέψουν. Η ιστορία εξελίσσεται καταιγιστικά. Όταν κηρύχτηκε η Επανάσταση, το μοναστήρι έζησε τις αγωνίες των κινημάτων, αλλά και την υπέρτατη χαρά της νίκης από τις γύρω μάχες και της ελευθέρωσης του τόπου τους.
Η διήγηση φωτίζει πτυχές της επαναστατικής έξαρσης στην Πελοπόννησο, τα δεινά των επαναστατημένων, τον ηρωισμό των καπεταναίων, τα αδιέξοδα. Παράλληλα εξιστορεί το μεγάλωμα του μικρού στη μοναστηριακή γαλήνη, που εξελίσσεται σ’ έναν ευφυή και φιλομαθή έφηβο. Το καλογεράκι μεγάλωνε και ίσκιωνε, ερχόμενος σε επαφή πότε με τους γενναίους πολεμιστές και πότε με τον έξω κόσμο. Εκεί στα δεκατέσσερα, είχε την τύχη να ανταμώσει μια σπουδαία προσωπικότητα: Τον Χέρμαν φον Μύλλερ, διακεκριμένο Γερμανό αρχαιολόγο και φιλέλληνα, που ερχόταν να μελετήσει τις βυζαντινές αρχαιότητες του Μυστρά. Μαζί του πορεύτηκε, αφού πρώτα το καλογεράκι – τώρα ενθουσιώδης αγωνιστής – ανδρώθηκε, δίνοντας το μερτικό του στον Αγώνα. Στη συνέχεια, ακολούθησε τον Μύλλερ στο Mόναχο και έγινε ένας σπουδαίος επιστήμονας. Επέστρεψε πίσω στην Ελλάδα για να υπηρετήσει την πατρίδα του. Αυτή τη φορά από άλλη θέση. Τη θέση του εκπαιδευτικού που τόση αξία είχε εκείνη τη στιγμή η Ελλάδα.
Κοντολογίς, πρόκειται για μια μικροϊστορία που βαδίζει στα χνάρια της μεγάλης ιστορίας της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Μια γοητευτική ψηφίδα της, που δεν της λείπει τίποτα: Ιστορικά στιγμιότυπα με πλήρη επιστημονική τεκμηρίωση από μάχες και πρόσωπα που έδρασαν στο κεντρικό πεδίο, που ήταν η Πελοπόννησος με επίκεντρο το Μυστρά, ήρωες της πρώτης γραμμής, αλλά και πίσω από αυτή, ανθρωπολογική και πολιτιστική περιδιάβαση στους εκεί πληθυσμούς, γεωφυσική αποτύπωση της περιοχής και άλλα ενδιαφέροντα.
Συνοδεύεται από τον πρόλογο της προέδρου του ΛτΕ Ελένης Τσαλδάρη, από γλωσσάρι και βιβλιογραφία και διανθίζεται από μοναδικά έργα τέχνης. Μα πάνω απ’ όλα πρόκειται για μια ιστορία γεμάτη συμβολισμούς, μηνύματα και συναισθήματα με διαρκή μότο τον πατριωτισμό, τη φιλανθρωπία, τον φιλελληνισμό και την ελληνική παράδοση. Ιδεολογήματα που προκύπτουν αβίαστα με μαεστρία, καθώς ο αναγνώστης παρακολουθεί απνευστί τα συμβάντα, συγχρονισμένα με το διάβα του διαρκώς μεταβαλλόμενου πεδίου στην Ελλάδα, σε εκείνη την κρίσιμη περίοδο, από το 1820 ώς το 1833. Μια έξοχη έκδοση του Λυκείου, που φέρει τη σφραγίδα της επιμελήτριας Κ. Δασκαλάκη με τη δεινή γραφή της και τις ευαισθησίες της• μια επετειακή συνεισφορά που ζωντανεύει τη λησμονημένη – πλην όμως ωραία αυτή ιστορία – που θ’ αγαπηθεί ξανά.