της
Ερασμίας Καλαφάτη*
Το έγκλημα της γυναικοκτονίας δεν περιλαμβάνεται στη νομοθεσία σχεδόν καμίας ευρωπαϊκής χώρας, παρόλο που ενδιαφέρον προκαλεί πως η κακοποίηση γυναικών βρίσκεται στην πρώτη θέση των παραγόντων θνησιμότητας στην Ευρώπη σε ηλικιακές ομάδες 16 – 44. Στην Ελλάδα, ο όρος «γυναικοκτονία» πρωτακούστηκε τα τελευταία χρόνια και κύρια αφορμή ήταν ο βασανισμός και η δολοφονία της νεαρής Ελένης Τοπαλούδη στη Ρόδο. Ο όρος αυτός δίχασε όχι μόνο τους πολίτες και τους επιστήμονες, αλλά και την πολιτική σκηνή, καθώς από πολλούς θεωρήθηκε «ψηφοθηρικό τρικ» με target group φεμινίστριες. Αντιθέτως, κάποιοι άλλοι υποστήριξαν πως ο όρος μειώνει τις γυναίκες και τις καθιστά ως κάτι το ξεχωριστό από τον άνθρωπο εν γένει [ανθρωποκτονία]. Η αλήθεια είναι πως τίποτα από τα δύο δεν ισχύει και οι ρίζες του προβλήματος βρίσκονται ακόμη βαθύτερα.
Στη χώρα μας, τα περισσότερα εγκλήματα του Ποινικού Κώδικα είναι άφυλα, δηλαδή αφορούν άνδρες και γυναίκες και δεν υπάρχουν ειδικές κατηγορίες. Η μοναδική ανθρωποκτονία «ειδικής κατηγορίας» στον ελληνικό ΠΚ είναι αυτή της παιδοκτονίας. Ο νόμος λαμβάνει υπόψιν όλους τους παθολογικούς, ψυχιατρικούς, ψυχολογικούς, κοινωνικούς ή πολιτισμικούς λόγους κατά τη διάρκεια και μετά τον τοκετό, που μπορούν να οδηγήσουν μία μητέρα σε αυτή την πράξη, ορίζοντας μία διαφορετική ποινική αντιμετώπιση. Η δολοφονία όμως μίας γυναίκας δεν ανήκει σε κάποια «ειδική κατηγορία» και εμπίπτει στην εκ προθέσεως ανθρωποκτονία. Αντίστοιχα, στις περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας η γυναικοκτονία ως αποτέλεσμα ενδοοικογενειακής βίας εμπίπτει είτε στην εκ προθέσεως ανθρωποκτονία είτε στη θανατηφόρα σωματική βλάβη. Το ερώτημα που προκύπτει λοιπόν είναι εάν υπάρχει σοβαρός λόγος διαφορετικής ρύθμισης του εγκλήματος της γυναικοκτονίας και ποιος είναι αυτός, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της παιδοκτονίας.
Αυτοί οι λόγοι θα πρέπει να αναζητηθούν στα κίνητρα του δράστη, όπως γίνεται στην περίπτωση των εγκλημάτων με ρατσιστικά κίνητρα, όπου εξετάζεται σύμφωνα με τη σχετική διάταξη του ΠΚ «εάν από τις περιστάσεις προκύπτει ότι έχει τελεστεί έγκλημα κατά παθόντος, η επιλογή του οποίου έγινε λόγω των χαρακτηριστικών φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, γενεαλογικών καταβολών, θρησκείας, αναπηρίας, γενετήσιου προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου, τότε το πλαίσιο της ποινής διαμορφώνεται ανάλογα. Επιπλέον, ένα διαφορετικό άρθρο, αυστηρότερο ενδεχομένως, του εγκλήματος της γυναικοκτονίας, θα μπορούσε να λάβει δύο μορφές: α] είτε να εισαχθεί ως επιβαρυντική περίσταση, β] είτε να προστεθεί ως διάκριση λόγω φύλου κατά την επιμέτρηση της ποινής.
Επιπρόσθετα, η τυποποίηση του εγκλήματος της Γυναικοκτονίας στην Ελλάδα θα μπορούσε να συσχετισθεί με τον Ν. 4531/2018 «Κύρωση της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας και προσαρμογή της Ελληνικής Νομοθεσίας», ο οποίος προβλέπει ρυθμίσεις με έμφυλο χαρακτήρα για την προστασία των Γυναικών και με τον Ν. 4609/2019 «Προώθηση της ουσιαστικής ισότητας των φύλων, πρόληψη και καταπολέμηση της έμφυλης βίας κ.λπ. ζητήματα».
Αν κάποιος αναρωτιέται γιατί είναι τόσο απαραίτητη η δημιουργία ενός νέου νομικού όρου, που ακούει στο όνομα «γυναικοκτονία», ενώ υπάρχουν νόμοι, που ούτως ή άλλως καλύπτουν τη διάπραξη μιας ανθρωποκτονίας, η απάντηση, που θα μπορούσε να αντιτάξει κανείς, είναι η εξής: Η θεσμοθέτηση αυτού του όρου είναι σημαντική, γιατί αρχικά τονίζει το νομικό κενό, δημιουργεί ένα γνωσιακό σχήμα, που καθιστά ορατή την έμφυλη βία, προσδίδει άλλη βαρύτητα στο νομικό και δικαιικό πλαίσιο αντιμετώπισης αυτών των εγκλημάτων και υπογραμμίζει την ανάγκη για πραγματική ισότητα. Όλα αυτά μαζί συντελούν στο σημαντικότερο όλων, που είναι η ΠΡΟΛΗΨΗ.
«Κάλλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν».
- Γραμμή SOS 15900 (Κακοποίηση Γυναικών)
- 100 (Άμεση Δράση – Ελληνική Αστυνομία)
- Γραμμή SOS 1065 (Γραμμή Ζωής – Κακοποίηση Ηλικιωμένων)
- http://www.isotita.gr/
- Εθνική Γραμμή SOS 1056 – Το Χαμόγελο του Παιδιού
- http://eliza.org.gr/
* Η κ. Ερασμία Καλαφάτη είναι δικηγόρος, γενική γραμματέας Δικηγορικού Συλλόγου Βόλου, δημοτική σύμβουλος, τομεάρχης Δικαιοσύνης ΠΑΣΟΚ – ΚΙΝΑΛ για τη Μαγνησία, τέως πρόεδρος της Επιτροπής Προστασίας Ανθρωπίνων και Κοινωνικών Δικαιωμάτων του Δικηγορικού Συλλόγου Βόλου, εκπρόσωπος του Δικηγορικού Συλλόγου Βόλου για τη διαχείριση και αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας.