Του Γ. Καπουρνιώτη
Ποιος μπορεί να φανταστεί έναν κόσμο χωρίς βιβλία; Πώς μπορεί να κατανοήσουμε τη ζωή και τον εαυτό μας χωρίς τα μεγάλα πνευματικά δημιουργήματα του ανθρώπου; Το βιβλίο ήταν και είναι πάντα αποκούμπι, αλλά και φωτεινός ορίζοντας στις δύσκολες στιγμές, στην ανακάλυψη της ομορφιάς του κόσμου, στην κατανόηση της πραγματικότητας, στη νοηματοδότηση της ζωής.
Υπάρχουν τόσα και τόσα βιβλία… Βιβλία που η σκόνη του χρόνου τα έχει σκεπάσει για τα καλά και σου έχουν γίνει άγνωστα. Βιβλία που χάνεις τον χρόνο σου και το μετανιώνεις που δεν έκανες καλή επιλογή και εκνευρίζεσαι γιατί έτσι έχασες κάποιο άλλο καλό βιβλίο. Βιβλία που απλώς τα διαβάζεις και σου μένει μια μακρινή απόγευση. Βιβλία που συνεισφέρουν στη μόρφωσή σου και στην παιδεία σου. Βιβλία που χαρακτηρίζουν μια περίοδο της ζωής σου. Βιβλία που είναι επιδραστικά και σε επηρεάζουν στην κουλτούρα σου, στον τρόπο σκέψης σου, ακόμα και στον χαρακτήρα σου και στη συνείδησή σου. Βιβλία δύσκολα στην κατανόηση είτε γιατί προαπαιτούν συγκεκριμένες ειδικές γνώσεις είτε γιατί έχουν έντονο το χρώμα της αφαιρετικής σκέψης είτε γιατί ο συμβολισμός τους και η αλληγορία τους πλημμυρίζουν κάθε γωνιά τους είτε γιατί η γραφή του συγγραφέα είναι χαοτική. Βιβλία που χειραγωγούν, που υποστηρίζουν τη μισαλλοδοξία, που εξαθλιώνουν την ψυχή μας ή και που ακόμα ασχολούνται με κοινοτοπίες και με μεσαιωνικές και χυδαίες ακρότητες! Υπάρχει όμως άλλος τρόπος να συναντήσουμε τον Αριστοτέλη, τον Όμηρο, τον Ντοστογιέφσκι, τον Τολστόι, τον Καμύ, τον Μπόρχες, τον Ναμπόκοφ (γνωστός για το μυθιστόρημά του Λολίτα), τον Χένρυ Μίλερ (γνωστός για το «Κολοσσό του Μαρουσιού»), τον Παλαμά , τον Σεφέρη, τον Ελύτη ή τον Ρίτσο;
Απέραντος, ο κόσμος του βιβλίου, ποικιλόμορφος, γεμάτος αντιθέσεις και αντιφάσεις, με αντιδραστικό ή προοδευτικό περιεχόμενο, διαρκώς ανανεούμενος αλλά και απίστευτα προσκολλημένος στο χθες. Και αν δεν έχουμε γευθεί την πνευματική κληρονομιά του πνεύματος του ανθρώπου, το πιο ισχυρό νήμα στην ιστορία του ανθρώπου, πώς μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ζούμε ουσιαστικά, ότι βιώνουμε τη χαρά του εαυτού μας και του κόσμου, ότι ερμηνεύουμε όλο και πιο σωστά την πραγματικότητα, ότι δημιουργούμε με όλο και πιο δικά μας υλικά το μέλλον μας και πορευόμαστε προς το ξέφωτο της αυτοπραγμάτωσης; Και ίσως μόνο ως προς τούτο να διαφέρει πρωτίστως ο κόσμος του βιβλίου από τον κόσμο του ανθρώπου, στο ότι έχει το μεγαλύτερο και σπουδαιότερο μέρος του στο παρελθόν, ενώ ο κόσμος του ανθρώπου πάλλεται στο παρόν. Συναντιούνται όμως οι δύο κόσμοι στο παρόν και συνδιαλέγονται για το μέλλον. Είναι δύο τεμνόμενοι κόσμοι, που διαμορφώνουν εν πολλοίς την ιστορία μας, δεδομένου ότι εδώ πλάθεται, αναπλάθεται και φουσκώνει της γνώσης η ζύμη.
Το διάβασμα ενός βιβλίου είναι τρόπος ζωής. Δεν μπορεί να νοηθεί ζωή χωρίς το διάβασμά του. Το διάβασμα είναι ευτυχία και ομορφιά. Ποιος δεν θέλει την ευτυχία και την ομορφιά; Το διάβασμα είναι βαθιά γνωριμία με τον εαυτό μας. Είναι ανακάλυψη και δημιουργία, συνεχής μετασχηματισμός και γοητευτική ανάπλαση του εαυτού μας. Το διάβασμα είναι το καλύτερο φάρμακο, γιατί μάς βοηθάει να ξεφύγουμε όχι μόνο από τη μετριότητα των ζωών μας, αλλά και από τη μετριότητα των ψυχών μας (Nicolás Gómez Dávila). Τα σώματά μας φούσκωσαν από την ακινησία. Το πνεύμα μας παγιδεύτηκε από την έλλειψη παραστάσεων της κοινωνικής ζωής. Χορτάσαμε τηλεόραση και διαδίκτυο. Γεμίσαμε εικόνες και θέαμα. Οφείλουμε, λοιπόν, να στοχαζόμαστε πιο πολύ, πιο συστηματικά. «Χωρίς αμφιβολία, η εποχή μας (….) προτιμά την εικόνα από το αντικείμενο, το αντίγραφο από το πρωτότυπο, την αναπαράσταση από την πραγματικότητα, το φαινόμενο από το είναι (….). Το ιερό γι’ αυτήν δεν είναι παρά η ψευδαίσθηση, και το ανίερο είναι η αλήθεια» (Λούντβιχ Αντρέας Φόιερμπαχ)
Διάβασμα στο γραφείο, στον κήπο σου, στη βιβλιοθήκη(αν έχεις έναν κήπο και μια βιβλιοθήκη, έχεις όλα όσα σου χρειάζονται – Κικέρων), στην παραλία, στο βουνό, στο πάρκο, στη βεράντα, στα café, στις συγκοινωνίες, διάβασμα παντού. Είναι τόσο εύκολο να ομορφαίνουμε τη ζωή μας… Πάντα με καλό, στοχαστικό διάβασμα! Το διάβασμα δεν μένει στο μυαλό αν δεν συνοδεύεται από στοχασμό (Anne Barratin). Και είναι μέγα λάθος να θεωρούμε ότι το διάβασμα μάς κλείνει στον εαυτό μας. Αντίθετα, μάς ανοίγει διαρκώς όλο και πιο νέους ορίζοντες, μάς εμβαθύνει τη σκέψη μας και τον στοχασμό μας, μάς φέρνει κοντά στα μεγαλεία του πνεύματος του ανθρώπου. Τα βιβλία είναι αποκούμπι. Είναι ταξίδι στο όνειρο, μαγευτική και βαθιά επίγνωση του κόσμου. Αν ένα σπίτι δεν έχει πολλά βιβλία, διαβασμένα βιβλία, μην αμελήσετε. Μιλήστε για αυτά. Εμπνεύστε τους ανθρώπους, τους μαθητές, την νεολαία, να βρουν όμορφο περιεχόμενο στην ζωή τους.
Συμπερασματικά, η επιλογή των βιβλίων που θα διαβάζουμε είναι πολύ σημαντικό ζήτημα, γιατί στο τέλος του διαβάσματος κάθε βιβλίου ξέρεις ότι συνάντησες το πνεύμα του δημιουργού, άγγιξες το διαχρονικό υφάδι της αναζήτησης και της έρευνας, γεύθηκες την ομορφιά του κόσμου και του εαυτού σου, συνάντησες έναν θησαυρό, που θα είναι πάντα στη σκέψη σου, στην ψυχή σου και θα καμαρώνεις για αυτόν σε όλη τη ζωή σου. Ναι! ζούμε μαζί με τα βιβλία, που διαποτίζουν τα άγονα εδάφη της άγνοιας και πιο πολύ της ημιμάθειας και καλλιεργούν καρπερά χωράφια, που πολλαπλασιάζουν τις ημέρες μας και τα χρόνια μας, που ομορφαίνουν τη γήινη διαδρομή μας…