Τα φυσικά ισοζύγια της επόμενης εικοσαετίας σε εθνικό επίπεδο θα παραμείνουν αρνητικά και οι θάνατοι το 2021-2040 θα είναι κατά 950.000 περίπου περισσότεροι από τις γεννήσεις. Πρόκειται για ένα από τα βασικά συμπεράσματα μελέτης που εκπονήθηκε από τους κ.κ. Βύρωνα Κοτζαμάνη και Βασίλη Παππά.
Ο επιστημονικός υπεύθυνος του Ερευνητικού Προγράμματος (ΕΛΙΔΕΚ) «Δημογραφικά προτάγματα στην έρευνα και πρακτική στην Ελλάδα» και τέως καθηγητής στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας κ. Βύρων Κοτζαμάνης αναφέρθηκε στη «συμβολή των Φυσικών Ισοζυγίων τη δεκαετία 2011-20 σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο στη μείωση του πληθυσμού της Ελλάδας».
Όπως αναφέρεται στη μελέτη «ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώνεται συνεχώς μετά το 2011 και η τρέχουσα απογραφή θα το επιβεβαιώσει. Η μείωση αυτή οφείλεται σε δυο ισοζυγία, το φυσικό (γεννήσεις – θάνατοι) και το μεταναστευτικό (είσοδοι – έξοδοι) που είχαν την τελευταία δεκαετία σε εθνικό επίπεδο και τα δυο αρνητικό πρόσημο. Το πρώτο από τα δυο αυτά ισοζύγια είναι ήδη γνωστό καθώς η ΕΛΣΑΤ δημοσιοποιεί ετησίως σε όλα τα επίπεδα τους θανάτους και τις γεννήσεις που δηλώνονται στα ληξιαρχεία της χώρας μας. Το δεύτερο είναι εκτιμώμενο και διατίθεται σε εθνικό μόνον επίπεδο (είσοδοι στη χωρά μας – έξοδοι από αυτήν). Το μεταναστευτικό αυτό ισοζύγιο στους Δήμους προκύπτει προφανώς ως διαφορά των εισόδων (είτε από κάποιο άλλο δήμο της χώρας είτε από το εξωτερικό) και των εξόδων από αυτούς (είτε προς κάποια άλλη ενότητα της χώρας είτε προς το εξωτερικό).
Μείωση πληθυσμού κατά 450.000 άτομα σε μια δεκαετία
Σε εθνικό επίπεδο τα αρνητικά φυσικά και μεταναστευτικά ισοζύγια της δεκαετίας 2011-2020 αναμένεται να οδηγήσουν σε μια μείωση κατά 450 χιλιάδες περίπου του πληθυσμού μας, μια μείωση που θα οφείλεται κατά 60% στο αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων- θανάτων και κατά 40 % στο επίσης αρνητικό μεταναστευτικό ισοζύγιο (οι έξοδοι από τη χώρα μας υπερκάλυψαν τις εισόδους σε αυτήν, παρ’ όλη την είσοδο αλλοδαπών προερχομένων στη μεγάλη τους πλειοψηφία από μη ευρωπαϊκές χώρες). Το φυσικό ισοζύγιο (Φ.Ι.) με βάση τα δεδομένα αυτά είχε ιδιαίτερα υψηλή συμβολή στην αρνητική μεταβολή του πληθυσμού μας την τελευταία δεκαετία.
Φυσικά, πιθανότατα κάτω από τους μέσους εθνικούς όρους υποκρύπτονται σημαντικές διάφορες. Σε εθνικό επίπεδο οι γεννήσεις ήταν μεν πολύ λιγότερες από τους θανάτους, αλλά αυτό δεν σημαίνει υποχρεωτικά ότι το ίδιο ισχύει σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας (Π.Ε.) ή Δήμου, όπως επίσης δεν σημαίνει ότι το ειδικό βάρος της ζυγαριάς αυτής δεν διαφοροποιείται όταν περνάμε από τη χώρα στις Π.Ε. και στους Δήμους. «Για να αναδείξουμε τις όποιες διαφοροποιήσεις δημιουργήσαμε έναν απλό λόγο: πήραμε για κάθε επίπεδο την τελευταία δεκαετία τη διαφορά των γεννήσεων από τους θανάτους σαν ποσοστό του πληθυσμού του στην απογραφή του 2011».
Μόνο 56 δήμοι από τους 325 με φυσικά ισοζύγια
Επίσης στη μελέτη αναφέρεται πως «σε εθνικό επίπεδο, το φυσικό ισοζύγιο υπερβαίνει ελαφρώς το -2,5% του πληθυσμού στην απογραφή του 2011, δηλαδή αν το μεταναστευτικό ισοζύγιο ήταν μηδενικό ο πληθυσμός της χώρας μας θα μειωνόταν ανάμεσα στην 1/1 2011 και την 1/1/ 2021 «μόνον» κατά 2,5%. Αν υπολογίσουμε τον ίδιο δείκτη σε επίπεδο Π.Ε., θα διαπιστώσουμε αφενός μεν ότι το εύρος κυμαίνεται από +7,5 % στο – 10 %, αφετέρου δε ότι ελάχιστες Π.Ε. (12 στις 74) έχουν περισσότερες γεννήσεις από θανάτους.
Σε επίπεδο Δήμου οι διαφοροποιήσεις είναι ακόμη εντονότερες, καθώς από τους 325 οι 56 μόνον είχαν θετικά Φ.Ι.
Σχεδόν όλοι οι Δήμοι αυτοί βρίσκονται στο Αιγαίο (Κυκλάδες, Δωδεκάνησα, κεντρική βόρεια Κρήτη) και στην περιφέρεια των δυο μεγαλύτερων πολεοδομικών συγκροτημάτων, στο 1/3 δε σχεδόν από αυτούς (19/56) η υπεροχή των γεννήσεων επί των θανάτων, ως ποσοστό του πληθυσμού τους στην απογραφή του 2011 είναι ασήμαντη (μικρότερη του 1%). Στον αντίποδα, από τους εναπομείναντες 269 Δήμους με αρνητικά Φ.Ι., σε 50 από αυτούς τα ισοζύγιά τους, ως ποσοστό πάντοτε του πληθυσμού τους στην απογραφή του 2011, υπερβαίνουν το -10%, και σε 139 υπερβαίνουν το -5%. Επομένως, με βάση πάντοτε τον δείκτη αυτό, αν το Μεταναστευτικό ισοζύγιο ήταν μηδενικό (αν δηλαδή αν σε κάθε μια έξοδο αντιστοιχούσε μια είσοδος) περισσότεροι από τους μισούς αυτούς Δήμους (139/269) θα έχαναν σε μια και μόνον δεκαετία το 5 έως 20% του απογραφόμενου το 2011 πληθυσμού τους. Η τεράστια πλειοψηφία των δήμων αυτών συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πλέον γερασμένους το 2011 δήμους της χώρας μας. Από την ανάλυσή μας προκύπτει ότι κάτω από τους μέσους εθνικούς όρους κρύβονται σημαντικές διαφοροποιήσεις καθώς: i) οι οφειλόμενες μεταβολές του πληθυσμού στα Φυσικά Ισοζύγια ανάμεσα στην 1/1/2011 και την 1/1/2021 σε χαμηλότερα διοικητικά επίπεδα (Περιφερειακές Ενότητες & Δήμους) διαφοροποιούνται σημαντικά αυτών της χώρας, και ii) το ειδικό βάρος των Φ.Ι. διαφέρει σημαντικά ανάμεσα στις Περιφερειακές ενότητες και ακόμη περισσότερο ανάμεσα στους Δήμους.
Στη Θεσσαλία όλοι οι Δήμοι έχουν αρνητικό ισοζύγιο με εξαίρεση τους Δήμους Λάρισας και Σκιάθου.
Δημογραφική «ατονία»
Η μελέτη καταλήγει πως «προκύπτει όμως και ένα πρώτο σημαντικό συμπέρασμα. Η δημογραφική «ατονία» της χώρας μας χαρακτηρίζει, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, το σύνολο πλέον του ελληνικού χώρου και όχι μόνον κάποια τμήματά του. Όσον αφορά δε το μέλλον, τα Φυσικά Ισοζύγια δεν αναμένεται να αλλάξουν πρόσημο παραμένοντας αρνητικά για δυο λογούς: i) οι θάνατοι, μετά από μια πρώτη μείωσή τους τα επόμενα της πανδημίας έτη, θα συνεχίσουν να αυξάνονται λόγω της δημογραφικής γήρανσης (της αύξησης δηλαδή του πλήθους και του ποσοστού των 65 ετών και άνω στον συνολικό πληθυσμό), και ii) οι γεννήσεις δεν αναμένεται να ανακάμψουν, ακόμη και αν οι νεότερες γενεές σταματήσουν να κάνουν λιγότερα παιδιά σε όλο και μεγαλύτερη ηλικία: η μείωση των σε αναπαραγωγική ηλικία γυναικών που έχει αρχίσει από τα μέσα της δεκαετίας του 2000 στη χώρα μας θα συνεχισθεί (οι 20-49 ετών ήταν 2,35 εκατομμύρια το 2010, μειώθηκαν στα 1,95 το 2021 και δεν θα υπερβούν κατά τις εκτιμήσεις μας τα 1,7 εκατομμύρια το 2041).
Επομένως, τα φυσικά ισοζύγια της επόμενης εικοσαετίας σε εθνικό επίπεδο θα παραμείνουν αρνητικά (οι θάνατοι το 2021-2040 θα είναι κατά 950.000 περίπου περισσότεροι από τις γεννήσεις) όπως αρνητικά θα συνεχίσουν να είναι και τα Φ.Ι. του συνόλου σχεδόν των Περιφερειακών Ενοτήτων και των Δήμων μας. Κατ’ επέκταση εάν απουσία συνταρακτικών ανατροπών (νέου κύματος μαζικής μετανάστευσης αλλοδαπών και δευτερευόντως ανακοπή της φυγής των νέων μας) οι ρυθμοί μείωσης του πληθυσμού μας δεν πρόκειται να ανακοπούν».