Αρχές του φθινοπώρου στον Χώρο Τέχνης δ. της πόλης μας, πολλοί φίλοι της τέχνης απολαύσαν τα έργα του Δημήτρη Μοράρου εμπνευσμένα από τη Μικρά Ασία.
«Τα πρώτα σχέδια παρουσιάστηκαν δειλά-δειλά στην Γκαλερί 4 το 1988. Τα επόμενα ταξίδια, έφεραν μελέτες και έργα για να εκτεθούν το 1991 και 1995 στην Αθήνα – στο Πανόραμα – της Μαριάννας Κορομηλά και στη Θεσσαλονίκη στο Εν Χορδαίς. Τριάντα χρόνια μετά, παρουσιάζονται στον Χώρο Τέχνης δ. έργα του 2022 για το 1922, με αφορμή και εκκίνηση μαρτυρίες αυτών που έζησαν τα τραγικά γεγονότα, αλλά και τρίτων που τα μετέφεραν κατά την ικανότητά τους σε διάφορα λογοτεχνήματα. Επίσης από συλλογές και αφιερώματα για τη Μικρασία και ιδιαίτερα τη Σμύρνη. Και τραγούδια και μουσικές που δεν βάζει ο νους σου ότι ήρθαν από κει! Πήγαν – ήρθαν, ένα ατελείωτο πηγαινέλα πάνω από το Αιγαίο, μέχρι μέσα στην Ανατολία και δώθε στα ηπειρωτικά»!
Μέρος από τα έργα αυτά παρουσιάζονται στο Ημερολόγιο 2023 του Μουσείου Ελιάς και Λαδιού Πηλίου.
Ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα φίλων με αφορμή την παρουσίαση του Ημερολογίου 2023 στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, ταξίδεψαν μαζί και τα έργα του Δ. Μοράρου.
Στην Αθήνα η έκθεση και η παρουσίαση έγινε με την συνεργασία του Κέντρου Έρευνας και Μελέτης Μικρασιατικής Ερυθραίας (ΚΕΜΜΕ) του Δήμου Κηφισιάς, στ Νέα Ερυθραία, με τη σημαντική βοήθεια της Προέδρου κ. Έφης Κούτση και του φιλολόγου κ. Θοδωρή Κοντάρα. Εκεί παράλληλα με την έκθεση των έργων του Δημήτρη Μοράρου, έγινε παρουσίαση της γευσιγνωσίας ελαιολάδου από τον Βολιώτη δρ Δημήτρδη Μηλιόρδο, διδάσκοντα στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, και αφήγηση μικρασιάτικων παραμυθιών από τον Αγιωργήτη Δημήτρη Προύσαλη, επιστημονικό υπεύθυνο του Φεστιβάλ Αφήγησης Πηλίου. Με μεγάλη ανταπόκριση κοινού σε όλες τις εκδηλώσεις.
Στη Θεσσαλονίκη τα έργα και το Ημερολόγιο 2023 εκτέθηκαν και παρουσιάστηκαν στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ με μεγάλη επιτυχία. Αυτό επιτεύχθηκε με τη θέληση της γενικής διευθύντριας κ. Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά, ομότιμης καθηγήτριας Σχολής Καλών Τεχνών Α.Π.Θ., και της κ. Μαίρης Μιχαηλίδου, τ. διευθύντριας Εθ. Πινακοθήκης και υπουργείου Πολιτισμού. Εκεί για το έργο του Δημήτρη Μοράρου και τη σχέση του με τη Μικρά Ασία μίλησε η ιστορικός Μαριάννα Κορομηλά.
Παραθέτουμε το κείμενο της Μαριάννας Κορομηλά, που φιλοξενείται στο Ημερολόγιο 2023 του Μουσείου Ελιάς και Λαδιού Πηλίου με τίτλο «Τα αλάλητα και ομιλούντα»:
«Κατεβαίνοντας από το χωριό για να πάρουμε το πλοίο της Προσφυγιάς από την Κερασούντα, βλέπαμε πέρα μακριά, πίσω από τις λεπτοκαρυές, την Παναγιά τη Σουμέλα. Χρυσαφένια. Αυτή την εικόνα κρατώ στα μάτια μου» έλεγε και ξανάλεγε ο Χρήστος Καζαντζίδης. Μόνον εγώ τον άκουγα. Ο γιός του γινόταν θηρίο. Βαριόταν, εκνευριζόταν, αντιδρούσε άσχημα. Τότε. Τώρα, στα εβδομήντα ο γιος, αναπολεί τις χρυσαφένιες λεπτοκαρυές και τη μαγεία της θείας σκέπης, αλλά ο πατέρας είναι πλέον φευγάτος. Ποτέ δεν τόλμησα να πω στον κύριο Χρήστο ότι η Μονή Σουμελά απέχει από τα μέρη του πάνω από 100 χιλιόμετρα σε ευθεία γραμμή κι ότι τα θεόρατα βουνά που μεσολαβούν κλείνουν από παντού τον ορίζοντα.
Έβλεπα κι εγώ με τα μάτια του το μέγα μοναστήρι του ποντιακού ελληνισμού κι όλης της Μαύρης Θάλασσας. Έτσι έζησα τις Πατρίδες που μετέφεραν οι εκατοντάδες χιλιάδες Πρόσφυγες μαζί τους. Τους χρωστώ τα βιώματα αιώνων, χιλιετιών. Τους χρωστώ τους μύθους, τα παραμύθια και τα τραγούδια που γαλούχησαν γενιές και γενιές από τον καιρό του Τρωικού πολέμου. Συμπληρωματικά ήταν τα διαβάσματα και η ενδελεχής μελέτη, οι καταγραφές και οι στατιστικές. Με τα δικά τους ακούσματα και συντροφιά τους χάρτες περπάτησα βήμα το βήμα τις Πατρίδες τους. Απόντες, πανταχού έντονα παρόντες. Αυτούς είδε εκεί και ο Δημήτρης Μοράρος. Οι ζωγραφιές του δίνουν πνοή στον κτιστό και τον άκτιστο κόσμο, τον απολιθωμένο. Οι μισοσβησμένες ζωγραφιές του Μοράρου. Οι τρυφερές. Οι εξερευνητικές. Οι καταγραφικές. Οι σπαρακτικές. Οι ολόφωτες. Οι ομιλούσες.
«Θα σου πω κάτι που είχα εντελώς ξεχάσει» μου είπε η Εύα, μεγαλωμένη στα καπνοχώραφα του Αγρινίου δίπλα στα έλη. «Ξέρω τούρκικα. Τούρκικα μιλούσαμε με τη γιαγιά. Ελληνικά δεν ήξερε λέξη». Τη γνώριζα 35 χρόνια. Από εφηβάκι φερμένο στην Αθήνα για βιοπορισμό. Μεγάλη και τρανή πια. Καλή οικογένεια, αξιοζήλευτη θέση στην κοινωνία. Την πίεζα τόσα χρόνια να μάθει από ποιο χωριό της επαρχίας Σμύρνης κατάγονταν οι δικοί της. Με τα πολλά, μου το είπε. Της έδωσα μια σελίδα με το ιστορικό του τουρκόφωνου χωριού. Δεν ξέρω αν την καταχώνιασε αδιάβαστη. Όμως εκεί στα 50-55, όταν αρχίζεις την αναδρομή, ζωντανεύουν οι μνήμες. Και μου ’λεγε, μου ’λεγε, προσπαθώντας να καταλάβει πού τα είχε θάψει τόσα χρόνια όλα αυτά.
Η μνήμη μας συνιστά ολόκληρη την προσωπικότητά μας. Και η μνήμη των ανθρώπων είναι οι άνθρωποι. Η μνήμη των μνημείων είναι οι άνθρωποι. Η μνήμη των τόπων είναι τα τοπωνύμια και οι άνθρωποι. Ναι. Τα λιθάρια και τα ξέφωτα μιλάνε. Τα κορφοβούνια, οι βρύσες, τα χιλιοπατημένα μονοπάτια, οι ψαρότοποι, τα ερειπωμένα σπιτικά, οι ξεπατωμένες εκκλησίες, οι διάσπαρτοι κίονες και τα εντοιχισμένα σε δεύτερη και τρίτη χρήση ανάγλυφα, τα σχολεία με τα πολλά και τα μεγάλα παράθυρα για να μπαίνει άπλετο φως, μιλάνε. Αλλά χρειάζονται αυτιά για να τ’ ακούσουν, ψυχές να τα αφουγκραστούν. Οι αφηγητές, οι εξηγητές, έφυγαν. Δεν υπάρχει πια η πρώτη γενιά. Αυτή που συνέδεε την κομμένη της ζωή με την κενή γεωγραφία κι έδινε λαλιά στα άδεια κουφάρια, έφυγε. Αναχωρεί και η δεύτερη, η γεννημένη εδώ και μεγαλωμένη με τον ίσκιο και τα βιώματα της Πατρίδας, με το ξόμπλι και τις μυρωδιές, τα χρώματα και τα σουσούμια της αντικρινής γης. Μην την αφήσετε να φύγει αλάλητη».
Στην παρουσίαση των έργων του Δημήτρη Μοράρου και του Ημερολογίου 2023 του Μουσείου Ελιάς ήταν παρόντες οι «μόνιμοι» πλέον χορηγοί: Ελιές Σιούρα, Αρτοσκευάσματα Ζάχου Γατζέα και Οινοποιείο Ο Γλόμπος με τα τερψιλαρύγγια τους για τους συμμετέχοντες.
Το Ημερολόγιο 2023 του Μουσείου Ελιάς και Λαδιού Πηλίου (τηλ. 2423022009), υπάρχει στον Βόλο στα βιβλιοπωλεία Χάρτα και Πλαστελίνη, και σε κεντρικά βιβλιοπωλεία Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Τα εναπομείναντα έργα της σειράς αυτής του Δημήτρη Μοράρου, στον ίδιο τον καλλιτέχνη.
