Της Άννας Μαρίας Κουτσιρίμπα – Σεμιλιέτωφ,
φιλολόγου – συγγραφέα*
Συνεχίζουμε την ξενάγησή μας στις αίθουσες του Ραφαήλ, που είναι πασίγνωστες για τις νωπογραφίες τους, όπου θα απολαύσουμε σημαντικά αριστουργήματα της Αναγέννησης. Ανάμεσά τους η «Η ναυμαχία της Όστια», που απεικονίζει τον Λέοντα ΙV να ευχαριστεί για τη νίκη και να δείχνει έλεος στους Σαρακηνούς το 849 μ.Χ. Αλλά θα θαυμάσουμε και την τοιχογραφία όπου υμνεί τη θρησκευτική πίστη με τα δυο τμήματά της, κάτω το γήινο και πάνω το ουράνιο με τον πατέρα Θεό, τον Χριστό, την Παναγία, τον Ιωάννη τον Βαπτιστή και σειρές Αγίων και Προφητών και στον απέναντι τοίχο τη «Σχολή των Αθηνών», με τον θρίαμβο της επιστήμης, με κεντρικά πρόσωπα τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα. Εδώ βρίσκεται και ο διάσημος πίνακας του «Παρνασσού», που απεικονίζει τον Απόλλωνα ανάμεσα στις Μούσες και ένα πλήθος ποιητών, όπως ο Όμηρος, ο Δάντης, ο Βιργίλιος. Ο Ραφαήλ θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους της Αναγέννησης, αλλά δυστυχώς πεθαίνει πριν ολοκληρώσει τη διακόσμηση των αιθουσών, μόλις σε ηλικία 37 ετών, με αποτέλεσμα οι μαθητές του να ολοκληρώσουν το έργο του. Στις αίθουσες θα θαυμάσουμε και τα υπέροχα δάπεδα. Αποτελούν πραγματικά από τις ωραιότερες αίθουσες των Μουσείων παρουσιάζοντας τη δεξιοτεχνία του καλλιτέχνη.
Θα βρεθούμε στο πιο γνωστό παρεκκλήσι του παλατιού, στην περιβόητη Καπέλα Σιξτίνα, όπου απαγορεύονται αυστηρά οι φωτογραφίες και το βίντεο. Ονομάστηκε έτσι γιατί το παρεκκλήσι έγινε από τον Σίξτο Δ’ τον 15ο αιώνα, κατασκευασμένη από τον αρχιτέκτονα Τζοβανίνο ντε Ντόλτσι. Η πρώτη λειτουργία τελέστηκε στις 15 Αυγούστου του 1483 και αφιερώθηκε στην Παναγία. Αποτελείται από μια μεγάλη ορθογώνια αίθουσα με έναν τεράστιο θόλο, όλη καλυμμένη με νωπογραφίες. Αφήνουμε το βλέμμα μας να θαυμάσει και να αποτυπώσει στη μνήμη μας την ολοζώντανη «Δευτέρα Παρουσία» μέσα από το βλέμμα και την οπτική του Μιχαήλ Άγγελου, την τοιχογραφία που καλύπτει το πίσω μέρος του παρεκκλησιού. Εδώ ο Μιχαήλ Άγγελος ζωγράφιζε επί 20 χρόνια πώς οραματίστηκε την τελική κρίση και ο τρόπος που την παρουσιάζει είναι ιδιαίτερα αυστηρός. Η κεντρική μορφή του Χριστού σαν αμείλικτος Κριτής οδηγεί τους δίκαιους στον Παράδεισο και κατακρημνίζει τους αδίκους στην Κόλαση, που τους οδηγεί μέσα σε μια βάρκα ο Χάρος, καθώς Άγγελοι ηχούν τις σάλπιγγες της δικαιοσύνης. Η λεπτή μορφή της Παναγίας στο πλάι του Ιησού και οι Άγιοι φαίνονται ανήμποροι να επέμβουν για τη σωτηρία των ανθρώπων που αμάρτησαν. Από την είσοδο στο παρεκκλήσι δεξιά και αριστερά μας σκηνές από την ζωή του Ιησού και σκηνές από τη ζωή του Μωυσή. Στις αρχές του 16ου αιώνα ο Ιούλιος ΙΙ ανέθεσε την οροφή στον Μιχαήλ Άγγελο που για τέσσερα χρόνια ζωγράφιζε ανάσκελα υπό δύσκολες συνθήκες πότε ζέστης και πότε κρύου. Σε αυτή τη μεγαλειώδη σύνθεση ο Μιχαήλ Άγγελος ζωγράφισε περίπου 400 φιγούρες. Οι τοιχογραφίες αφηγούνται τις βιβλικές ιστορίες της Γένεσης και την ιστορία της ανθρωπότητας πριν την έλευση του Κυρίου. Μια από τις σημαντικότερες εικόνες αποτελεί η «Δημιουργία του Αδάμ».
Το 1564 μόλις έναν μήνα πριν τον θάνατο του Μιχαήλ Άγγελου η εκκλησία θα αναθέσει σε μαθητή του να καλύψει τη γύμνια των μορφών του. Παρατηρούμε να υπάρχουν ακόμη και σήμερα διακριτικά μικρά λευκά καλύμματα, πέπλα, αφού το 1994 με την ανακαίνιση που έγινε στο παρεκκλήσι αφαιρέθηκαν όπου ήταν δυνατόν.
Εκτός από τον Μιχαήλ Άγγελο σπουδαίοι καλλιτέχνες ζωγράφισαν τους τοίχους του παρεκκλησιού, όπως ο Μποτιτσέλι, ο Σινιορέλι, ο Πιντουρίκιο και ο Γκιρλαντάιο. Σήμερα το παρεκκλήσι λειτουργεί ως χώρος όπου συνεδριάζει ο Σύλλογος των Καρδιναλίων για την εκλογή του πάπα. Απαγορεύεται όπως προανέφερα η φωτογράφηση, υπάρχουν παντού κάμερες και άνθρωποι της ασφάλειας. Το φως είναι χαμηλό, η θερμοκρασία και η υγρασία διατηρούνται σε σταθερά επίπεδα για την καλύτερη διατήρηση των έργων τέχνης. Επίσης απαγορεύονται οι δυνατοί ήχοι και οι ομιλίες. Μιλούμε χαμηλόφωνα ή καθόλου. Οι παρεμβάσεις της ασφάλειας είναι συνεχείς. Άλλωστε το όλο θέαμα μας αποσπά την προσοχή, δεν έχουμε χρόνο για ομιλίες… Μόνο θαυμάζουμε…
Εκτός από την καπέλα Σιξτίνα υπάρχει και η καπέλα Παολίνα και η καπέλα Νικολίνα. Η πρώτη δημιουργήθηκε προς τιμή του Αποστόλου Παύλου και η δεύτερη είναι αφιερωμένη στον Άγιο Στέφανο και τον Άγιο Λαυρέντιο και πήρε το όνομά της από τον Πάπα Νικόλαο Ε’. Ο πρώτος, ο Άγιος Στέφανος, που βρήκε μαρτυρικό θάνατο διά λιθοβολισμού στην Ιερουσαλήμ και ο δεύτερος μαρτύρησε στη Ρώμη. Πρόθεση του ζωγράφου ήταν να γίνει ένας παραλληλισμός ανάμεσα στη Ρώμη και την Ιερουσαλήμ.
Ένα τμήμα των Μουσείων του Βατικανού αποτελεί το Ιστορικό Μουσείο που ιδρύθηκε το 1973 και το 1987 μετακινήθηκε στο Ανάκτορο του Λατερανού, που είναι δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Λατερανού και άνοιξε τις πύλες του το 1991, με συλλογές παπών από το 16ο αιώνα και πολλά θρησκευτικά αντικείμενα.
Ακολουθεί η Βιβλιοθήκη του Βατικανού που συγκαταλέγεται στις σημαντικότερες του κόσμου. Ιδρύθηκε το 1450 και περιέχει 25.000 χειρόγραφα από τον μεσαίωνα, 60.000 χειρόγραφα άλλων εποχών και μισό εκατομμύριο τυπωμένα βιβλία καθώς και πολύτιμα αντικείμενα.
Στα μουσεία που βρίσκονται στα υπόγεια του Βατικανού μπορούμε να δούμε συλλογές αντικειμένων από ιεραποστολικές εξορμήσεις, πολλές επιγραφές και χριστιανικές σαρκοφάγους. Στο τελευταίο τμήμα εκθέτονται παπικές στολές και λάβαρα.
Από τις τελευταίες Αίθουσες που δημιουργήθηκαν είναι η Αίθουσα των Αμαξών το 1967 από τον Πάπα Παύλο ΣΤ’.
Αν βρεθείτε στη Ρώμη αξίζει πραγματικά να αφιερώσετε μια μέρα στο Βατικανό και στα Μουσεία του. Είναι κάτι που θα θυμόσαστε μια ζωή!
*Οι φωτογραφίες είναι του Μιλτιάδη και του Γιώργου Σεμιλιέτωφ.