Του ΜΗΝΑ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗ,
Βιολόγου
Η ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΣΕ ΔΥΣΚΟΛΟΥΣ ΚΑΙΡΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΠΟΥΣ
Θάνος Καψάλης,
Σαββάλας
Ο συγγραφέας: Ο Θάνος Καψάλης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1956. Σπούδασε στο Βιολογικό Τμήμα του ΑΠΘ. Εργάστηκε ως εκπαιδευτικός στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Συνέγραψε σχολικά εγχειρίδια, βοηθήματα και άλλα βιβλία που αφορούν στην ιστορία της βιολογίας.
Υπόθεση: Το βιβλίο αυτό αφηγείται την ιστορία της ζωής, του έργου και των διώξεων που υπέστησαν οι τρεις σπουδαίοι Νικολάι της ρωσικής βιολογίας, ο Κολτσόφ, ο Βαβίλοφ και ο Τιμοφέγιεφ-Ρεσσόφσκι, ιστορία που έχει ξεχαστεί από τον Έλληνα αναγνώστη ή δεν του είναι γνωστή στην έκταση που της αξίζει.
Ένας δεύτερος λόγος για την έκδοση του βιβλίου είναι ότι τα επιμέρους χαρακτηριστικά του λυσενκοϊσμού, δηλαδή οι πολιτικές παρεμβάσεις στην επιστήμη, η απόρριψη θεμελιωδών επιστημονικών αρχών και μεθόδων, η ίδια η ψευδοεπιστήμη, είναι εδώ και -ποιος το περίμενε;- ευδοκιμούν, όχι μόνο εντός ολοκληρωτικών καθεστώτων, όπως αυτό της πάλαι ποτέ ΕΣΣΔ, αλλά και στο περιβάλλον των σύγχρονων ανεπτυγμένων δημοκρατιών. Μια ματιά σε κάποια από τις ομιλίες του Ντόναλντ Τραμπ ή τις αναρτήσεις του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την κλιματική αλλαγή και τον κορωνοϊό, αλλά και η δημοφιλία του αντιεμβολιαστικού κινήματος αρκούν για να το επιβεβαιώσουν. Ότι οι παρεμβάσεις της πολιτικής εξουσίας στην επιστήμη, η καχυποψία απέναντι στους «ειδικούς» και στις πνευματικές ελίτ, ο λαϊκισμός εντέλει, που οδηγεί στην αποδοχή παράλογων αλλά απλουστευτικών δοξασιών, βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη ίσως να είναι η απόδειξη πως τα εκπαιδευτικά συστήματά μας απέτυχαν να διδάξουν στους πολίτες πως οι παράγοντες αυτοί αποτελούν τους θανάσιμους εχθρούς της επιστήμης και της συνεισφοράς της στην πρόοδο των κοινωνιών.
Αν λοιπόν εκδίδουμε το βιβλίο αυτό, είναι για να δείξουμε τις οδυνηρές συνέπειες που πληρώνουν οι κοινωνίες που απομακρύνονται από τη μεθοδική σκέψη και τον ορθολογισμό. Είναι όμως και για να προβάλουμε -ειδικά στους νεότερους- ως απαράμιλλο πρότυπο ανθρώπινης και επιστημονικής αξιοπρέπειας τη θαρραλέα στάση που τήρησαν απέναντι σε ένα αυταρχικό καθεστώς οι τρεις Νικολάι της ιστορίας μας.
Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Robert C. Allen,
Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης
Ο συγγραφέας: Ο Ρόμπερτ Κάρσον Άλλεν είναι Αμερικανός ιστορικός της οικονομίας, ο οποίος έχει μελετήσει εκτενώς την αγγλική γεωργική ιστορία και τη Βιομηχανική Επανάσταση. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης μέχρι το 2013, είναι σήμερα καθηγητής Οικονομικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης στο Άμπου Ντάμπι. Άλλα βιβλία του: Enclosure and The Yeoman: The Agricultural Development of the South Midlands, 1450-1850 (1992, Οι περιφράξεις και ο μικροκτηματίας: Η αγροτική ανάπτυξη των Νότιων Μίντλαντς, 1450- 1850), Farm to Factory: A Reinterpretation of the Soviet Industrial Revolution (2003, Από το χωράφι στο εργοστάσιο: Μια επανερμηνεία της σοβιετικής βιομηχανικής επανάστασης), The British Industrial Revolution in Global Perspective (2009, Η βρετανική βιομηχανική επανάσταση σε παγκόσμια προοπτική), Global Economic History: A Very Short Introduction (2011, Παγκόσμια οικονομική ιστορία: Ένα σχεδιάγραμμα∙ θα κυκλοφορήσει προσεχώς στα ελληνικά από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).
Υπόθεση: Όποιος διαβάζει αυτές τις γραμμές απολαμβάνει ένα βιοτικό επίπεδο που οι πρόγονοί του δεν είχαν ποτέ διανοηθεί. Αυτό συμβαίνει επειδή οι ανθρώπινες κοινωνίες έχουν γίνει πολύ πιο αποτελεσματικές στην παραγωγή αγαθών, κυρίως χάρη στην τεχνολογία και τις μηχανές. Τούτη η εξέλιξη δεν υπήρξε ούτε γραμμική ούτε ομοιόμορφη: για πολλούς αιώνες, το βιοτικό επίπεδο των κοινωνιών παρέμενε σχετικά σταθερό και οι μεταξύ τους διαφορές μικρές. Το 1700, ο μέσος κάτοικος της Κίνας ζούσε εξίσου άνετα με τον μέσο Γάλλο της εποχής, ενώ κανείς δεν ήταν πλουσιότερος από τον προπάππου του. Αιφνιδίως, ο κόσμος άλλαξε δραματικά: ορισμένες περιοχές – με πρώτη και καλύτερη τη Βρετανία – γνώρισαν εντυπωσιακή ανάπτυξη, ενώ άλλες έμειναν πίσω ή έγιναν φτωχότερες.
Στην καρδιά αυτού του μετασχηματισμού βρίσκεται η Βιομηχανική Επανάσταση, που ξεκίνησε στη Βρετανία γύρω στα μέσα του 18ου αιώνα και διήρκεσε περίπου έναν αιώνα, προτού διαδοθεί στον υπόλοιπο κόσμο, αν και όχι σε ολόκληρο. Τι την προκάλεσε; Γιατί ξεκίνησε τότε; Γιατί εκεί κι όχι αλλού; Τι επιπτώσεις είχε στη ζωή των ανθρώπων, τη λειτουργία της οικονομίας και τη δομή της κοινωνίας; Πώς επηρέασε την εργατική τάξη και τις πολιτικές ισορροπίες; Αυτά είναι τα ερωτήματα που απαντά ο κορυφαίος οικονομικός ιστορικός Robert C. Allen, σ’ ένα βιβλίο που συμπυκνώνει τη σύγχρονη επιστημονική συζήτηση για ένα από τα πιο κομβικά ζητήματα της παγκόσμιας ιστορίας. Με αφορμή το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, που καταπιάνεται με τη διάδοση της εκβιομηχάνισης στον υπόλοιπο κόσμο, η έκδοση συμπληρώνεται από επίμετρο του Ανδρέα Κακριδή, που επιδιώκει να τοποθετήσει την ελληνική εκβιομηχάνιση στον ίδιο ιστορικό καμβά.