Του Θανάση Χ. Σαμαρά
Με την εμφάνιση της κρίσης και τον κίνδυνο ανεξέλεγκτης χρεοκοπίας είχα εδραία την πεποίθηση ότι η βασική ευθύνη για την κρίση ανήκει στις πολιτικές δυνάμεις της χώρας. Κυρίως σ’ αυτές που άσκησαν εξουσία, αλλά και στις μικρότερες οι οποίες όχι μόνο ανέχτηκαν συγκεκριμένες πρακτικές ανεξέλεγκτου και αδιαφανούς κρατισμού, αλλά αισθάνονταν την ανάγκη να πλειοδοτούν σε παροχές που δεν άντεχε η οικονομία, συμβάλλοντας έτσι στη διατήρηση και ενίσχυση – με το πέρασμα του χρόνου – πελατειακών σχέσεων. Από την μεταπολίτευση έως σήμερα ο κρατισμός κυριαρχεί με φυσικό επακόλουθο την ισχυροποίηση των ελίτ, τις οποίες συγκροτούσαν κρατικοδίαιτοι επιχειρηματίες αλλά και συντεχνίες του Δημόσιου τομέα, έως πρόσφατα τουλάχιστον.
Ακούω συχνά πολλούς συμπολίτες, πρώην νεοδημοκράτες, ως επί το πλείστον όμως πασόκους, να κατακεραυνώνουν Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ και ας πορεύτηκαν σ’ ολόκληρη τη ζωή τους διορισμένοι σε προνομιούχες θέσεις αναξιοκρατικά και αδιαφανώς. Το μυαλό μου γυρίζει έτσι πίσω. Σ’ έναν τοίχο στη μεγάλη αίθουσα των συντακτών της ‘’ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ’’ ο Κώστας Λούλης είχε αναρτήσει τη ρήση «ουδείς μεγαλύτερος εχθρός από τον ευεργετηθέντα αχάριστο».
Εκατοντάδες χιλιάδες πασόκοι διορίστηκαν την δεκαετία του ’80 είτε γιατί έγιναν μέλη του κυβερνώντος κόμματος είτε γιατί εκλιπαρούσαν κάποιον παράγοντα για τον διορισμό τους, πολλές φορές και για τον διορισμό συζύγων και τέκνων. Ρίχνουν γενικώς το ανάθεμα στους πολιτικούς που τους διόρισαν και ποτέ δεν μπαίνουν στη διαδικασία να αναρωτηθούν αν ως υπεύθυνοι πολίτες έπρεπε να προσληφθούν αξιοκρατικά και όχι ρουσφετολογικά. Ορισμένοι δε εξ αυτών ανέλαβαν κρατικές θέσεις με μοναδικό προσόν την κομματική ιδιότητα.
Σημειώνω το αδιαμφισβήτητο γεγονός για να υπογραμμίσω την παντελή απουσία αναστοχασμού σ’ ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας και να υποστηρίξω ότι ο λαός δεν είναι ανεύθυνος για ότι έγινε και για ότι γίνεται. Να κλείσω όμως με το παρελθόν για να δούμε το παρόν και το μέλλον.
Πολιτικοί ακόμη και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, δημοσιογράφοι και δημοσιολόγοι, καθώς και απλοί πολίτες ρίχνουν το ανάθεμα για το κατάντημά μας στον φιλελευθερισμό.
Όπως σημειώνει ο καθηγητής Περικλής Βαλλιάνος η νεοελληνική κοινωνία μόνο κατ’ επίφαση υπήρξε φιλελεύθερη. Κατά τον καθηγητή τρία είναι τα συστατικά του φιλελευθερισμού.
1) Τόσο στην πολιτιστική όσο και στην οικονομική του έκφραση υπήρξε ένα επαναστατικό κίνημα. Διέλυσε τις γνωσιολογικές, ηθικές και κοινωνικές δομές του μεσαιωνικού κόσμου και έβαλε τα θεμέλια του σημερινού. Ενέπνευσε την αγγλική επανάσταση του 1689, την αμερικανική του 1876, τη γαλλική του 1789 στη πρώτη φάση της, καθώς και εκείνες του 1848 σε όλη την Ευρώπη.
2) Ο φιλελευθερισμός είναι από την καταγωγή του ένα προοδευτικό ρεύμα δράσης και στοχασμού. Δεν απολιθώθηκε ποτέ γύρω από κάποιες αναλλοίωτες παραδοχές, αλλά αντίθετα απορρόφησε δημιουργικά τα μελήματα ιδίως εκείνο της κοινωνικής ισότητας, των μεταγενεστέρων περιόδων.
3) Παρά τη λυσσώδη επίθεση που δέχτηκε από τους ολοκληρωτισμούς του 20ου αιώνα βγήκε νικητής από την πάλη αυτή.
Οποιαδήποτε αντίληψη και αν έχει κανείς για την δίκαιη συγκρότηση της σημερινής παγκοσμιοποιημένης ανθρώπινης πραγματικότητας κάθε τέτοιο δράμα δικαιοσύνης δεν μπορεί παρά να εδράζεται στα ιστορικά κεκτημένα του φιλελευθερισμού, δηλαδή στο απαραβίαστο των ατομικών ελευθεριών.
Η συζήτηση και η αναζήτηση είναι μεγάλη. Ωστόσο καθώς η παρακμή είναι παρατεταμένη, η οικονομία στάσιμη και σταθερά ελλοχεύει ο κίνδυνος να οδηγηθούμε σε ανεξέλεγκτη χρεοκοπία δανείζομαι μια ακόμη άποψη του Περικλή Βαλλιάνου: Ο φιλελευθερισμός θέτει ένα πλέγμα δεοντολογικών προϋποθέσεων, που επιτρέπουν ρυθμιστική παρέμβαση στο πραγματικό, ούτως ώστε αυτό να εξορθολογιστεί, δηλαδή να μετασχηματιστεί σε μια δίκαιη τάξη πραγμάτων (π.χ. δια της καταργήσεως κρατικών και ιδιωτικών μονοπωλίων). Η ριζοσπαστική, ανατρεπτική αιχμή του επιχειρήματος είναι προφανής.
Εννέα χρόνια κρίσης και ακόμη πολίτες και πολιτικοί να διαβάσουμε σωστά την πραγματικότητα και να εξορθολογίσουμε την κατάσταση, να αντιμετωπίσουμε την ανημπόρια μας και να αναλάβουμε τις ευθύνες μας.
Όπως δείχνουν οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών λόγω μακεδονικού, το πολιτικό σύστημα παραμένει αιχμάλωτο παλαιοκομματικών αντιλήψεων και συμπεριφορών. Βουλευτές αλλάζουν στρατόπεδα, λησμονώντας παλιές και πρόσφατες ιδεολογικές τους αναφορές. Μια ζωή σκληρός δεξιός ή σκληρή δεξιά και σε μια νύκτα αποφασίζεις να συμπορευθείς με το κόμμα με το οποίο διαφωνούσες οριζοντίως και καθέτως. Και αν υπήρχαν κάποια φύλλα συκής όταν η συνεργασία, από κομματικής απόψεως ήταν συντεταγμένη, η αγάπη προς την καρέκλα αποκαλύπτει πως ούτε ντροπή υπάρχει, ούτε σεβασμός στη Δημοκρατία και τον Κοινοβουλευτισμό.
Από τις αρχές της δεκαετίας είχαμε την άποψη ότι η πιο σοβαρή και αποτελεσματική αντιμετώπιση του κρατισμού, της εκτεταμένης διαφθοράς, των πελατειακών σχέσεων ήταν η καθιέρωση ενός νέου εκλογικού συστήματος. Λίστα σε επίπεδο περιφέρειας και μονοεδρικές. Μικτό εκλογικό σύστημα ή μονοεδρικές περιφέρειες έχουν καθιερώσει σχεδόν όλες οι προηγμένες ευρωπαϊκές Δημοκρατίες με θετικά αποτελέσματα τα οποία όλοι βλέπουν στην πρόοδο των χωρών αυτών τόσο στην πολιτική ζωή όσο και στην οικονομία.
Η Αριστερά είναι αντιφιλελεύθερη. Η Ν.Δ. και το ΚΙΝΑΛ ξέρουν τι είναι ή τι θέλουν να είναι; Και εμείς οι πολίτες γνωρίζουμε τι θέλουμε;
*Για να είμαστε δίκαιοι ο κ. Παυλόπουλος στρέφεται κατά του νεοφιλελευθερισμού. Όμως αυτός αφορά τις ασκούμενες οικονομικές πολιτικές και τη λειτουργία των αγορών. Στην Ελλάδα του άκρατου κρατισμού αλλά και στην Γερμανία και Γαλλία ουδέποτε εμφανίσθηκε.
ΠΡΟΣ ΕΠΙΡΡΩΣΗ
«Η ψυχή των Νεοελλήνων πραγματώνει κατά μάλλον παράδοξο τρόπο τη σχέση του εσωτερικού με το εξωτερικό, τείνει προς την ανθρώπινη επαφή και αναπτύσσεται σε θερμή ατμόσφαιρα. Σίγουρα η ψυχή αυτή εξωτερικεύει το ενδόμυχο και συχνά με πολύ βίαιο τρόπο, αλλά που ακριβώς εντάσσεται η εξωτερίκευση αυτή; Τι είναι αυτό προς το οποίο τείνει η ανθρώπινη επαφή και εκφράζει η γλώσσα κάθε όντος το οποίο, αποκαλύπτοντας το δικό του μυστικό, περιμένει από το άλλο μιαν απάντηση; Ο δυτικός άνθρωπος μπόρεσε να αναπτύξει μιαν αποτελεσματική σχέση μεταξύ εσωτερικότητας και εξωτερίκευσης; Ο Φάουστ είναι μόνος μέσα στο εργαστήριό του και κάνει τα πιο μυστικά όνειρα. Αλλά μπορεί να ριχτεί στην κατάκτηση του κόσμου. Αντιθέτως, οι Νεοέλληνες (το λέμε μια για πάντα, στο μέτρο που είναι αποδεκτό να μιλάει κανείς για Νεοέλληνες εν γένει) δεν κατάφεραν να εναρμονίσουν τη σχέση μεταξύ του προσωπικού και του δημοσίου, ο θρίαμβος του προσωπικού και του δια-προσωπικού τους εμποδίζει να εντάξουν τη δραστηριότητά τους σε ένα υπερ-προσωπικό πλαίσιο. Η δυσθυμία δεν γίνεται απαραιτήτως αγωνία, αγωνία που να αποβλέπει στο οικουμενικό και να τείνει σε επικοινωνία με την υπέρβαση. Οι Νεοέλληνες χάνονται πολύ συχνά στους δαιδάλους του ψυχικού και του δια-ανθρώπινου, το ψυχολογικό τους απορροφά πάρα πολύ κι όταν ακόμη ζουν μες στο κοινωνικό, το ζουν με τρόπο συλλογικά ψυχολογικό. Το κράτος ουδέποτε έγινε μορφή με περιεχόμενο, η οποία να διαμορφώνει τα άτομα τα οποία περιέχει. Μήπως το νόημα της μεγάλης τραγωδίας έχει χαθεί; Μήπως το κατεξοχήν νεοελληνικό θέαμα συγγενεύει με το μελόδραμα και το ιλαρόδραμα; Μήπως οι μεγάλες χειρονομίες δεν θα οδηγούσαν σε τίποτα ούτε καν στο μηδέν;»
Κώστας Αξελός