Της Άννας Μαρίας Κουτσιρίμπα – Σεμιλιέτωφ,
φιλολόγου – συγγραφέα*
Ο λαϊκός τους πολιτισμός είναι ένα μίγμα θρησκείας, καθημερινής ζωής και τέχνης. Θα λέγαμε πως η θρησκεία είναι παρούσα καθημερινά στη ζωή τους και διατηρείται μέσω των εθίμων τους και των κανόνων συμπεριφοράς τους. Οι Μπαλινέζοι τελούν καθημερινά τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, τις τελετές τους και εξευμενίζουν τους θεούς τους με τις παραδόσεις τους, δωροδοκώντας τους καθημερινά με καλαθάκια χειροποίητα με φρούτα, καρπούς και λουλούδια που τα αφήνουν έξω από τα σπίτια τους. Οι ίδιοι αποκαλούν το νησί τους ως «νησί των θεών» και αυτό γιατί σύμφωνα με τη θρησκευτική τους παράδοση όλα τα πνεύματα των νεκρών, μέσα από τις τελετουργίες τους, την καύση και την ανάστασή τους, πιστεύουν ότι οι ψυχές τους ξαναγυρίζουν στο νησί και παίρνουν τη θέση τους στους ναούς των προγόνων τους, στους μικρούς ναούς που έχουν στα σπίτια τους, στις ανοιχτές αυλές τους.
Θα βρεθούμε στο χωριό Batubulan, εννιά χιλιόμετρα από την Ντεπανσάρ και δέκα από το Ούμπουντ, που φημίζεται για τις παραστάσεις του στον χορό Μπαρόνγκ και Κρις. Το όνομα Batu σημαίνει πέτρα, προφανώς παρακινεί τους χωρικούς να είναι σκληροί σαν την πέτρα.
Θα σταθούμε στον ναό Pura Puseh Batuan που αποτελεί έναν από τους πιο όμορφους και σημαντικότερους ναούς της περιοχής με πολλά περίτεχνα πέτρινα γλυπτά. Οι πύλες υψώνονται επιβλητικές μπροστά μας, εισερχόμαστε σε μια αυλή με αρκετά αγάλματα. Στο βάθος ο επιβλητικός ναός. Φέρει επιγραφή που μαρτυρεί την ίδρυσή του, το 1022. Αναστηλώθηκε το 1992. Είναι ένας πύργος πέντε επιπέδων σε ένα μεγαλοπρεπές συγκρότημα, με καλοδιατηρημένη την μπαλινέζικη αρχιτεκτονική, με τα μοτίβα από ψαμμίτη, με τις ανοιχτές, σπαστές πύλες εισόδου, πέτρινους φύλακες, ιερά από άχυρο και πολλές γλυπτές κατασκευές. Η είσοδος προς το ιερό γίνεται και πάλι μέσα από τις ανοιχτές πύλες. Διαθέτει ένα μεγάλο συγκρότημα ιερών. Στην κεντρική αυλή ξεχωρίζει μια μεγάλη αίθουσα με ξύλινα δοκάρια και οροφή περιπτέρου, κοινόχρηστη για όλους τους επισκέπτες. Είναι ανοιχτός όλη τη διάρκεια της μέρας και της νύχτας. Η είσοδος στον ναό είναι δωρεάν, αλλά αν θέλουμε να περάσουμε στο εσωτερικό του θα φορέσουμε σαρόνγκ για να δείξουμε σεβασμό. Υπάρχει ένα κουτί όπου περιμένουν τον οβολό μας για τη συντήρησή του.
Η σκηνή για την παράσταση βρίσκεται μπροστά στον ναό.
Οι χοροί τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με τις θρησκευτικές τελετές τους. Κατά τη διάρκεια των διαφόρων τελετών του ναού θα δούμε προσφορές φρούτων και λουλουδιών να κατακλύζουν τον χώρο. Στην πύλη θα συναντήσουμε διάφορα ανάγλυφα που αναπαριστούν μυθικές φιγούρες και θεότητες. Θα παρακολουθήσουμε χορούς όπου γίνονται σε καθημερινή βάση για τους τουρίστες. Σαν θα περάσουμε στον χώρο των παραστάσεων εκτός από το εισιτήριο, οι γυναίκες που καλωσορίζουν χαμογελαστές τον κόσμο, με τα χρυσά σαρόνγκ τους θα χαρίσουν σε μας τις γυναίκες και από μια ορχιδέα για τα μαλλιά όπως φορούν και οι ίδιες.
Θα παρακολουθήσουμε τον μπαλινέζικο χορό Μπαρόνγκ, που παρουσιάζει τη μυθολογική απεικόνιση ζώων που έχουν υπερφυσικές δυνάμεις και τις χρησιμοποιούν για να προστατεύουν τους ανθρώπους. Ο Μπαρόνγκ είναι ο βασιλιάς των πνευμάτων, αυτός που ηγείται το καλό και εχθρός της Ράνγκντα που είναι η βασίλισσα των δαιμόνων. Ο χορός απεικονίζει τη μάχη μεταξύ του Μπαρόνγκ και της Ράνγκντα, αναπαριστά την αιώνια μάχη ανάμεσα στο καλό και στο κακό. Ο χορός ανοίγει με δυο παιχνιδιάρικες μαϊμούδες να πειράζουν τον Μπαρόνγκ σε ένα ειρηνικό και γαλήνιο περιβάλλον. Εμφανίζονται οι χορευτές και η Ράνγκντα που έρχεται για να προκαλέσει την καταστροφή, ρίχνει μαύρη μαγεία στους χορευτές που αντιπροσωπεύουν τους στρατιώτες και τους δίνει εντολή να αυτοκτονήσουν. Οι άνδρες εκστασιασμένοι μαχαιρώνονται με δικό τους μαχαίρι στο στήθος. Ο χορός τελειώνει με τη μάχη ανάμεσα στους δύο αιωνίους αντιπάλους με τη νίκη του Μπαρόνγκ, η τάξη αποκαθίσταται και η Ράνγκντα τρέχει μακριά.
Το Σαρόνγκ, είναι ένα μεγάλο ύφασμα που το τυλίγουν γύρω από τη μέση τους και φοριέται στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας, αλλά και στην Αφρική και στον Ειρηνικό Ωκεανό. Συχνά το ύφασμα φέρει έντονα χρώματα, άλλοτε καρό, ή μπορεί να είναι χρωματισμένο με βαφή μπατίκ και φοριέται διαφορετικά από ήπειρο σε ήπειρο. Έχει συγκεκριμένο μήκος υφάσματος και το φορούν ως κάτω ένδυμα οι άνδρες και οι γυναίκες, περίπου 2,3 μήκος και πλάτος 0,90, που το τυλίγουν γύρω από τη μέση τους και το δένουν με κόμπο. Στο Μπαλί έχει την ονομασία Καμπέν.
Αντικρίζουμε χαρακτηριστικές και μοναδικές εικόνες, μία από αυτές οι ενδυμασίες των γυναικών με το χρυσό φόρεμα-σαρόνγκ, τα λουλούδια στα μαλλιά τους και τις λεπτές κινήσεις των χεριών τους κατά τον χορό τους. Πλάι στον χώρο όπου παρακολουθούμε την τελετή, οι μουσικοί, μια ολόκληρη ορχήστρα κυρίως από κρουστά. Η ορχήστρα γκαμελάν, όπως λέγεται, συνοδεύει πάντα τις τελετουργίες στους ναούς, στις λιτανείες, αλλά και στα θεατρικά έργα, όπου οι ηθοποιοί φορούν μάσκες.
Οι τελετουργίες, τα ήθη και τα θρησκευτικά τους έθιμα τηρούνται και τελούνται με σεβασμό και πίστη. Η παράδοσή τους είναι ζωντανή και αποτελεί καθημερινότητα. Είναι κάτι που θα το παρατηρούμε καθημερινά κατά τη διαμονή μας στο νησί.
Συνεχίζεται…
*Οι φωτογραφίες είναι του Μιλτιάδη και του Γιώργου Σεμιλιέτωφ.