Του Ιάσονα Αποστολάκη*
Σε μια χρονική περίοδο κατά την οποία έχουμε αρχίσει να διαπιστώνουμε για τα καλά τις επιπτώσεις του κορονοϊού και σε οικονομικό επίπεδο, είναι προφανές ότι η Αυτοδιοίκηση δε θα μείνει ανεπηρέαστη. Απεναντίας, βρίσκεται στο επίκεντρο των συνεπειών της κρίσης που προκάλεσε ο κορονοϊός, τόσο ως βαθμός διοίκησης και ευθύνης, όσο και ως το πλησιέστερο προς τους πολίτες επίπεδο δημόσιας εξουσίας, με ότι αυτό συνεπάγεται ανεξάρτητα από τις θεσμοθετημένες αρμοδιότητες που διαθέτει, που είναι λίγες σε σχέση με αυτό που επιτάσσει η πραγματικότητα, ακόμα και αν εξεταστεί συγκριτικά με χώρες του εξωτερικού. Αν σε αυτό προσθέσουμε και το ότι η χώρα πριν τον κορονοϊό παρουσίασε ύφεση (!), συν την εκπεφρασμένη άποψη του ΥΠΕΣ για μείωση της χρηματοδότησης δήμων, μάλλον βρισκόμαστε ξανά μπροστά σε δύσκολες μέρες.
Οικονομική κατάσταση των Δήμων
Ένα βασικό πρόβλημα είναι τα τρέχοντα έξοδα, που-ιδιαίτερα στους Δήμους-αυξήθηκαν κατακόρυφα εξαιτίας των έκτακτων υγειονομικών και κοινωνικών δράσεων. Παράλληλα, έχει παρουσιαστεί μεγάλη υστέρηση εσόδων, επειδή σταμάτησε μια σειρά προγραμμάτων και οι συνεισφορές των δημοτών μειώθηκαν. Καταστήματα έκλεισαν με ταυτόχρονη αναστολή των τελών και το κυριότερο οι εισπράξεις από τη ΔΕΗ των ανταποδοτικών (βασική πηγή εσόδων των Δήμων) μειώθηκαν ως 50% ή και περισσότερο.
Επομένως, το οικονομικό πρόβλημα των Δήμων είναι οξύτατο και θα χειροτερεύσει τους επόμενους μήνες. Η κυβέρνηση έχει καταβάλλει μέχρι στιγμής 75εκ. ευρώ, ενώ η ΚΕΔΕ είχε ζητήσει άμεση οικονομική ενίσχυση τουλάχιστον δύο δόσεων ΚΑΠ (220εκ. ευρώ). Είναι σίγουρο ότι αν δεν αλλάξει κάτι ως το τέλος του 2020 αρκετοί ΟΤΑ θα αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο χρεοκοπίας. Η ανυπαρξία ουσιαστικής συζήτησης και αποφάσεων από την πλευρά της κυβέρνησης για το τι θα γίνει συνολικά με τα οικονομικά των Δήμων (θυμίζουμε ότι οι προϋπολογισμοί αρχίζουν και συντάσσονται από τον Ιούλιο!), είναι κάτι που θα αντιμετωπίσουμε άμεσα.
Θα ήταν ευχής έργον να υπολογιστεί το κόστος τόσο των δράσεων που υλοποιούνται, όσο και εκείνων που πρέπει να υλοποιήσουν οι Δήμοι λόγω της συγκυρίας (σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο) και να καταβληθεί ως έκτακτη επιχορήγηση στους ΟΤΑ το σύνολο των δαπανών αυτών. Ιδιαίτερης, όμως, σημασίας είναι η συνεχή μετάθεση ευθυνών προς την Αυτοδιοίκηση. Όλοι οι υπουργοί σε δηλώσεις τους τονίζουν ότι πολλά ζητήματα είναι ευθύνη των Δήμων (σχολεία, μείωση τελών καταστημάτων, οδικό δίκτυο, απολυμάνσεις κτιρίων, καθαρισμοί οικοπέδων κ.λπ.), με ελάχιστη, όμως, ή και καθόλου οικονομική υποστήριξη.
Αναπτυξιακά εργαλεία
Ήδη πριν την πανδημία είχαν σταματήσει στην ουσία οι πληρωμές για έργα, ιδιαίτερα εκείνων που εντάσσονταν στα χρηματοδοτικά πακέτα ΦιλόΔημος Ι και ΙΙ. Αυτή η εξέλιξη έχει οδηγήσει σε πλήρη επενδυτική άπνοια, ενώ αντίθετα τώρα είναι επιτακτική η ανάγκη για επανεκκίνηση της αναπτυξιακής διαδικασίας. Σε αυτό το σημείο πρέπει να γίνει αναφορά στο ζήτημα των 8δις συγχρηματοδοτούμενων έργων που αποπειράθηκαν να τα απεντάξουν, όπως κι εκείνα του σχεδιασμού του νέου ΕΣΠΑ, της χρησιμοποίησης των νέων χρηματοδοτικών εργαλείων (32δις ευρώ), όπως και το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης (ΕΠΑ 2021-2025, 10δις), που ήδη είναι σε διαβούλευση. Εδώ η ουσιαστική συμμετοχή της Αυτοδιοίκησης οφείλει να είναι καθοριστική, ιδιαίτερα του Β΄ βαθμού (Περιφέρειες).
Κοινωνικές δράσεις – δικαιώματα εργαζομένων
Η κρίση ανέδειξε για ακόμα μια φορά την ανάγκη ανάληψης από τους ΟΤΑ κοινωνικών και οικονομικών δραστηριοτήτων, που άλλες αναφέρονται σε υπάρχοντα προγράμματα και άλλες προτείνουν την επέκταση δράσεων και παρεμβάσεων στις τοπικές κοινωνίες. Τέτοια έχουν να κάνουν με το «Βοήθεια στο Σπίτι», τους παιδικούς σταθμούς, τα Νηπιαγωγεία, τη δημιουργία δικτύου κοινωνικής βοήθειας και προστασίας ευάλωτων ομάδων πληθυσμού, σε υγειονομικές δράσεις, σε απαλλαγές από τα τέλη, σε κινήσεις ενίσχυσης της τοπικής επιχειρηματικότητας κ.α. Ως δημοτική κίνηση έχουμε καταθέσει σειρά σχετικών προτάσεων στα θεσμικά όργανα της αυτοδιοίκησης, ενώ παράλληλα υποστηρίζουμε την απόλυτη προστασία των εργαζομένων στους Δήμους, την καταβολή έκτακτου επιδόματος γι’ αυτούς που ήταν στην πρώτη γραμμή αντιμετώπισης των συνεπειών της πανδημίας.
Αντιδημοκρατικές μεθοδεύσεις – λειτουργία οργάνων των ΟΤΑ
Σε συνέχεια των νομοθετικών πρωτοβουλιών της κυβέρνησης μέχρι το Μάρτιο, που αποσκοπούσαν στην εξουδετέρωση των «συνεπειών» της εφαρμογής της απλής αναλογικής, είχαμε με αφορμή τον κορονοϊό την έγκριση μιας σειράς ρυθμίσεων που σε πολλά σημεία καταργούν στην ουσία τα δημοτικά-περιφερειακά συμβούλια, ενισχύουν τις επιτροπές που υπάρχει δεδομένη πλειοψηφία και εν τέλει οδηγούν σε ένα απόλυτα δημαρχοκεντρικό σύστημα χωρίς δικλείδες ασφαλείας.
Συνέπεια αυτών των πολιτικών επιλογών-αλλαγών ήταν η έγκριση αναθέσεων και ο διακανονισμό ζητημάτων εντελώς άσχετων με την πανδημία και την υγειονομική κρίση, αλλά και γενικότερα παρατηρήθηκε απόλυτη αυθαιρεσία των Δημάρχων – Περιφερειαρχών.
Αυτά εκτιμώ ότι αποτελούν τα κυρίαρχα πολιτικά επίδικα την επόμενη περίοδο. Είναι δε πιθανό από Σεπτέμβριο να υπάρχει μεγάλη όξυνση κάποιων ή και του συνόλου αυτών των θεμάτων. Οι ΠΕΔ και η ΚΕΔΕ, όταν στο παρελθόν σήκωναν σημαία επανάστασης για θέματα που τελικά τις ευνόησαν (η περίφημη μεταφορά αποθεματικών στην ΤτΕ έφερε κέρδος για τους Δήμους τελικά), τώρα τι πρέπει να κάνουν;
Βέβαια, για το Δήμο Βόλου δεν πρέπει να ανησυχούμε(sic!). Είναι τόσο μεγάλο το «μαξιλάρι» των διαθεσίμων, που λογικά δεν πρέπει να αντιμετωπίσει κανένα πρόβλημα…
*Ο Ιάσονας Αποστολάκης είναι Δημοτικός σύμβουλος Βόλου-Επικεφαλής της δημοτικής κίνησης «Μαζί για το Βόλο», Υποψήφιος Διδάκτορας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας