Της Χρυσάννας Σιάτρα,
δικηγόρου ΜSc – διαπιστευμένης διαμεσολαβήτριας
Ο εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών θεσμοθετήθηκε αρχικά με τον Ν.4469/2017, και τροποποιήθηκε μετέπειτα με τον Ν.4611/2019.
Αρχικά ο ως άνω νόμος έδιδε τη δυνατότητα σε οφειλέτες, νομικά πρόσωπα και φυσικά πρόσωπα με πτωχευτική ικανότητα να υποβάλλουν αίτηση υπαγωγής στη διαδικασία εξωδικαστικής ρύθμισης των οφειλών τους σε πιστωτικά ιδρύματα ή σε φορείς κοινωνικής ασφάλισης ή στο Ελληνικό Δημόσιο, κάλυπτε εν ολίγοις τους οφειλέτες που δεν μπορούσαν να υπαχθούν στον Ν. 3869/2010 (περί υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων) λόγω της εμπορικής τους ιδιότητας.
Σήμερα πια μετά την κατάργηση και του νόμου 3869/2010, ο εξωδικαστικός μηχανισμός αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για τη ρύθμιση οφειλών, ωστόσο η μέχρι σήμερα αποτελεσματικότητά του σε αρκετές περιπτώσεις κρίνεται ως αμφίβολη. Υπό το πρίσμα αυτό αρκετές από τις τελευταίες αλλαγές κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση της θετικής ολοκλήρωσης των αιτήσεων προς υπαγωγή. Κάποιες από τις αστοχίες που προσπαθούν να ιαθούν με τη μεταρρύθμιση του νομικού πλαισίου αφορούν σε πλείονες αιτήσεις που είχαν κατατεθεί από οφειλέτες με εμπορική ιδιότητα οι οποίες απορρίπτονταν και δεν συναινούσαν οι πιστωτές σε ρύθμιση των οφειλών τους με την αιτιολογία είτε της οικονομικής ανεπάρκειας εκ μέρους του οφειλέτη για να εξυπηρετηθεί η οφειλή του είτε λόγω του ύψους της οφειλής είτε λόγω του ότι ο οφειλέτης είχε ιστορικό αντισυναλλακτικής συμπεριφοράς.
Με τις νέες τροποποιήσεις θα επιβληθούν αυστηρές υποχρεώσεις στις διαχειρίστριες εταιρείες που διαχειρίζονται τις απαιτήσεις δανείων από τις αλλοδαπές εταιρείες στις οποίες έχουν μεταβιβασθεί τα δάνεια από τις τραπεζικές εταιρείες και αφορούν στην υποχρέωση αυτών να δίδουν εγγράφως στον οφειλέτη τα στοιχεία που θα τους ζητηθούν και αφορούν στην κατάσταση του δανείου, την πληρωμή των δόσεων και το υπόλοιπο της οφειλής τους και επιπλέον η ρύθμιση που θα αιτείται ο οφειλέτης θα αφορά στην καταβολή μηνιαίας δόσης στους πιστωτές με σταθερό επιτόκιο και όχι με κυμαινόμενο όπως πρόβλεπε ο Ν. 3869/2010. Με υπουργική απόφαση που θα εκδοθεί αμέσως μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου, βελτιώνεται ο αλγόριθμος για το σύνολο των οφειλετών που έχουν δάνεια με εμπράγματη εξασφάλιση και όχι μόνο τους ευάλωτους. Συγκεκριμένα το ύψος της ρυθμιζόμενης οφειλής από δάνεια με εμπράγματη εξασφάλιση θα μειωθεί έως και κατά 28% σε σχέση με την υφιστάμενη κατάσταση. Με την ίδια απόφαση το επιτόκιο των ρυθμίσεων θα οριστεί σε 3% σταθερό για 3 έτη.
Στον αντίποδα είναι κατ’ εμέ προβληματική και χρήζει επανεξέτασης η ρύθμιση σύμφωνα με την οποία οι πιστωτές έχουν τη δυνατότητα να αιτηθούν προκαταβολή μέχρι 10% της αξίας της οφειλής από οφειλέτες για τους οποίους έχει εκδοθεί πρόγραμμα πλειστηριασμού και δεν ανήκουν στην κατηγορία των ευάλωτων, διότι είναι προφανές ότι οι περισσότεροι εξ αυτών, εάν είχαν έστω και περιορισμένη ρευστότητα, θα προσέφευγαν σε διαπραγμάτευση και δεν θα έφθαναν στο σημείο να κινδυνεύουν να απωλέσουν την ακίνητη περιουσία τους.
Επιπρόσθετα σημαντική εξέλιξη αποτελεί η αυτόματη αποδοχή της πρότασης αναδιάρθρωσης του χρέους του ευάλωτου οφειλέτη με μόνη προϋπόθεση να έχει τη βεβαίωση πως είναι πράγματι ευάλωτος οφειλέτης. Πρόκειται για μία σημαντική εξέλιξη, καθότι ο δανειολήπτης διατηρεί το δικαίωμα να απορρίψει την πρόταση, ενώ τόσο οι τράπεζες όσο και οι servicers θα πρέπει να προσφεύγουν δικαστικά (αναλαμβάνοντας και το κόστος της διαδικασίας), για να αμφισβητήσουν την πρόταση, εάν διαθέτουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι ο ευάλωτος δεν είναι πραγματικά ευάλωτος. Ο ευάλωτος οφειλέτης θα πρέπει να πληροί σωρευτικά τις προϋποθέσεις σχετικά με το ύψος του ετήσιου εισοδήματος το οποίο δεν μπορεί να υπερβαίνει το χρηματικό ποσό των 24.000 ευρώ και την αντικειμενική αξία της ακίνητης περιουσίας του η οποία δεν υπερβαίνει το συνολικό χρηματικό ποσό των 180.000 ευρώ.
Ο νόμος του εξωδικαστικού μηχανισμού θα δώσει τη δυνατότητα σε πολλά άτομα που έχουν την ιδιότητα των εγγυητών και οι πρωτοφειλέτες των συμβάσεων δανείων έχουν υπαχθεί στο Ν. 3869/2010 να ρυθμίσουν τις οφειλές τους διότι δεν είχαν τις προϋποθέσεις να υπαχθούν στον ευεργετικό νόμο που είχε ενταχθεί ο πρωτοφειλέτης. Σε αυτό το σημείο ο Ν. 3869/2010 είχε νομοθετικό κενό δεδομένου ότι ο πρωτοφειλέτης που είχε υπαχθεί μετά την παρέλευση της ρύθμισης της οφειλής του από το Δικαστήριο λάμβανε εξοφλητική απόδειξη και συνέχιζε να οφείλει ο εγγυητής που είχε συμβληθεί στην ίδια σύμβαση, αλλά δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις να ενταχθεί στον ευεργετικό νόμο του πρωτοφειλέτη.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Χρηματοπιστωτικού Τομέα και Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, τον Νοέμβριο πραγματοποιήθηκαν 4.270 εκκινήσεις νέων αιτήσεων στην πλατφόρμα, 2.289 νέες υποβολές αιτήσεων και 1.152 νέες επιτυχείς ρυθμίσεις οφειλών. Συνολικά, μέχρι το τέλος Νοεμβρίου 2023 έχουν πραγματοποιηθεί 11.175 επιτυχείς ρυθμίσεις οφειλών οι οποίες αντιστοιχούν σε 4,1 δισ. ευρώ αρχικών οφειλών. Σε σταθερά, επίσης, υψηλό επίπεδο διατηρείται και το ποσοστό εγκρισιμότητας των ρυθμίσεων από τους χρηματοδοτικούς φορείς. Όσον αφορά στο ύψος των οφειλών των αιτήσεων, η πλειοψηφία των αιτήσεων βρίσκεται στο εύρος οφειλής 50.000 – 200.000 ευρώ. Οι μεγαλύτερες του 1 εκατ. ευρώ οφειλές αθροίζουν σε 14,92 δισ., και αποτελούν το 59% του συνόλου των οφειλών του εξωδικαστικού, ενώ μόνο το 8,32% των οφειλών είναι ενήμερες. Η παραπάνω εικόνα δείχνει ότι ο εξωδικαστικός μηχανισμός αρχίζει να εμφανίζει θετικό αντίκτυπο και οι νέες τροποποιήσεις θα τον καταστήσουν σίγουρα ελκυστικότερο.
Τέλος, επισημαίνουμε πως πρωταρχικό στόχο της πολιτείας θα πρέπει να αποτελεί η προστασία των περισσότερων αδυνάμων συμπολιτών μας κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί με τη βελτίωση του εργαλείου του εξωδικαστικού, και τον έλεγχο των τραπεζών και των servicers, προκειμένου οι αιτήσεις προς υπαγωγή να διεκπεραιώνονται άμεσα και με βιώσιμες ρυθμίσεις για τους υπερχρεωμένους δανειολήπτες.