Ο Μπάμπης Ζάχος αναδεικνύει την ειδική έρευνα σχετικά με τη σωστή λειτουργία της Αυτοδιοίκησης 1ου Βαθμού.
Σχετικά αναφέρει μεταξύ άλλων:
<<Οι μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις στην Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν διασφάλισαν τη διοικητική αυτοτέλειά της, διαπιστώνει νέα έρευνα της διαΝΕΟσις, στην οποία τονίζεται η ανάγκη βελτίωσης της θέσης των δήμων στο συνολικό σύστημα διακυβέρνησης της χώρας, ενώ προτείνονται αλλαγές σε 14 τομείς.
Η μελέτη αναφέρεται σε περιπτώσεις που πράγματι υπήρξε αναδιανομή αρμοδιοτήτων, αλλά συμπληρώνει ότι «η ανακατανομή των αρμοδιοτήτων δεν συνοδεύτηκε από ανάλογη ανακατανομή των πόρων ή πρόσθετων πόρων στις περιπτώσεις δημιουργίας νέων αρμοδιοτήτων ή/και νέων δομών τοπικής διακυβέρνησης», ενώ επισημαίνει και τη μικρή οικονομική αυτοτέλεια των ΟΤΑ. Επιπλέον, υπογραμμίζει ότι τα σύνορα των νέων δήμων, τους οποίους δημιουργούσαν οι μεταρρυθμίσεις κάθε εποχής δεν λάμβαναν πάντοτε υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε τόπου «με αποτέλεσμα να λάβει χώρα μια αυθαίρετη, πολιτικά υποκινούμενη άθροιση ανόμοιων χώρων». Τέλος, ευρύτερα προβλήματα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης όπως η πολυνομία και η κακονομία επηρεάζουν, φυσικά, και τους δήμους.
Οι 14 πυλώνες της μελέτης ρίχνουν περισσότερο φως στους τομείς, όπου χρειάζεται να εστιάσει μια τέτοια μεταρρύθμιση:
- Χωροταξικός- πολεοδομικός σχεδιασμός
«Βασικό και πρωτεύον πρόβλημα που εντοπίζεται στον χωροταξικό- πολεοδομικό σχεδιασμό, αφορά καταρχήν το ίδιο το θεσμικό πλαίσιο», γράφει η μελέτη και προσθέτει ότι «οι νόμοι ψηφίζονται με πληθώρα εξουσιοδοτικών και εκτελεστικών διατάξεων οι οποίες αργούν να εκδοθούν, ενώ συμπληρώνονται στην πορεία με πληθώρα τροποποιήσεων που συχνά περιλαμβάνονται σε νόμους άλλων Υπουργείων».
- Αδειοδότηση επιχειρήσεων
Οι συγγραφείς διαπιστώνουν ότι «το νέο καθεστώς έχει συμβάλει καθοριστικά στην απλοποίηση, αυτοματοποίηση και προτυποποίηση των διαδικασιών ίδρυσης και λειτουργίας επιχειρήσεων υγειονομικού ενδιαφέροντος», χωρίς να απουσιάζουν ορισμένα προβλήματα, όπως π.χ. καθυστερήσεις έκδοσης της βεβαίωσης από τον δήμο στις περιπτώσεις που πρέπει να προηγηθεί η έγκριση από άλλες υπηρεσίες, όπως π.χ. από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού.
- Τοπική αγροτική πολιτική
Η μελέτη διαπιστώνει «προβλήματα συντονισμού και επικάλυψης αρμοδιοτήτων» από τη δημιουργία τεσσάρων επιπέδων άσκησης αγροτικής πολιτικής (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Αποκεντρωμένη Διοίκηση, Περιφέρεια, Δήμος), μετά την παραχώρηση από τον «Καλλικράτη» στους δήμους της χώρας πολλών αρμοδιοτήτων για τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την αλιεία στην επικράτειά τους.
- Τοπική κοινωνική πολιτική
Προτείνεται αφενός η βελτίωση του θεσμικού περιβάλλοντος, αλλά και η ενίσχυση των υποδομών των ίδιων των δήμων, όπως είναι τα Κέντρα Κοινότητας. Αναφορικά με τη χρηματοδότηση, μεταξύ των προτάσεων είναι η μεγαλύτερη συμμετοχή των περιφερειών και των δήμων στον σχεδιασμό των ΕΣΠΑ, η ενίσχυση των δημοτικών παιδικών σταθμών, αλλά και η ανάπτυξη ενός νέου οριζόντιου προγράμματος για την παιδική ανάπτυξη.
- Διαχείριση της περιουσίας της τοπικής αυτοδιοίκησης
Η μελέτη προτείνει, με συγκεκριμένες δράσεις, την καλύτερη καταγραφή της περιουσίας των δήμων, την ανάπτυξη του χαρτοφυλακίου τους και, επομένως, την πιο αποδοτική διαχείρισή του, μέσω πχ. μελετών σκοπιμότητας, σύσταση σχετικών ΑΕ, δημιουργίας ειδικών προγραμμάτων ΣΔΙΤ και άλλων σχετικών εργαλείων.
- Τοπική περιβαλλοντική πολιτική
«Παρά τις προσπάθειες συνεχούς βελτίωσης, το θεσμικό και ρυθμιστικό περιβαλλοντικό πλαίσιο δύναται να χαρακτηριστεί ως πολύπλοκο και συχνά ασαφές, με πολυδιάσπαση των αρμοδιοτήτων σε πλήθος φορέων», επισημαίνει η έρευνα.
- Πολιτική προστασία
Σύμφωνα με την έρευνα, μέχρι το 2020, δεν υπήρχε ειδική νομοθεσία για τις αρμοδιότητες των δήμων σε ζητήματα Πολιτικής Προστασίας. Ακόμη και μετά τη σχετική ρύθμιση με τον Ν. 4662/2020, η μελέτη αναδεικνύει την πολυπλοκότητα αυτού του θεσμικού πλαισίου και τις ασάφειές του. Ταυτόχρονα διαπιστώνει και τις συχνά ανεπαρκείς και υποστελεχωμένες εσωτερικές δομές των δήμων.
- Τοπικός αναπτυξιακός σχεδιασμός
Η μελέτη διαπιστώνει σημαντικά προβλήματα στην αξιοποίηση των ευρωπαϊκών, αλλά και άλλων πόρων. Παρατηρεί εσωστρέφεια στην ανάπτυξη δημοτικών πολιτικών, αλλά και «σημαντική υστέρηση στην ετοιμότητα των ΟΤΑ να αξιοποιήσουν χρηματοδοτικά εργαλεία, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν τον καταλύτη σε μια προοπτική βιώσιμης ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών».
- Οργάνωση δομών και λειτουργίας ΟΤΑ
Προβλήματα και αγκυλώσεις που αφορούν ολόκληρη τη λειτουργία των δήμων εντοπίζει η συγκεκριμένη έρευνα.
Ανάμεσα σε αυτά είναι η υποστελέχωση, η προβληματική ή ανύπαρκτη ψηφιοποίηση, ο κατακερματισμός της διαχείρισης των προμηθειών, οι αλληλεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες μεταξύ διαφορετικών υπηρεσιών ή νομικών προσώπων του ίδιου δήμου, η έντονη εξάρτηση από την πολιτική ηγεσία του δήμου, αλλά και ευρύτερα γραφειοκρατικά προβλήματα όπως ο υπερβολικός αριθμός υπογραφών για συγκριτικά απλές διαδικασίες.
- Πόροι προς την τοπική αυτοδιοίκηση
Η έρευνα επισημαίνει την ανάγκη αύξησης των εσόδων των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (του βασικού εσόδου των δήμων από το κεντρικό κράτος), αλλά και την ανάγκη οι πόροι αυτοί να διανέμονται με διαφορετικό τρόπο, που να προβλέπει ένα ελάχιστο εγγυημένο ποσό λειτουργικών δαπανών σε σχέση με τις αρμοδιότητες. Υπογραμμίζουν, επίσης, την ανάγκη για μηχανισμούς αυτόματης εκχώρησης των πόρων που αναλογούν στις αρμοδιότητες που μεταφέρονται στους δήμους, καθώς και για ρήτρες έγκαιρης καταβολής.
- Σύστημα εποπτείας και ελέγχου των δήμων
Οι συγγραφείς υπογραμμίζουν τη σημασία της επαρκούς και σωστής στελέχωσης των οικονομικών υπηρεσιών των δήμων, ενώ αναφέρονται στις πολλές αλλαγές του θεσμικού πλαισίου που ορίζει την εποπτεία και τον έλεγχό τους.
- Ψηφιακός μετασχηματισμός και ηλεκτρονική διακυβέρνηση
Η μελέτη σημειώνει ότι το θεσμικό πλαίσιο για την ψηφιακή διακυβέρνηση ων δήμων είναι πολυδαίδαλο και πως δεν έχει πλήρως προσαρμοστεί σε νεότερους κανόνες που έχει βάλει το ίδιο το κράτος για την ψηφιοποίηση.
Ακόμη, διαπιστώνει ότι το σύστημα δίνει «έμφαση στην πληροφόρηση και στην ηλεκτρονική υποβολή αιτημάτων και όχι στην πλήρη ηλεκτρονική διεκπεραίωση». Μεταξύ των προτάσεων είναι και πολλές δράσεις ενίσχυσης της διαλειτουργικότητας, δηλαδή της σύνδεσης πολλών διαφορετικών συστημάτων του ευρύτερου Δημοσίου.
- Πολυεπίπεδη διακυβέρνηση
Οι συγγραφείς αναφέρουν στη σχετική ενότητα: «Δεν υπήρξε μέχρι τώρα πρόβλεψη για μια συνολική, εναρμονισμένη και ολοκληρωμένη μεταρρύθμιση όλων των βαθμίδων της διοίκησης, στη βάση των αρχών της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Λόγω του αποσπασματικού χαρακτήρα (σ.σ. των μέχρι τώρα ρυθμίσεων) εξακολουθούν να υπάρχουν στην ελληνική δημόσια διοίκηση υπερ-ρύθμιση, επικαλύψεις, κενά και συγκρούσεις αρμοδιοτήτων».
- Ενίσχυση δεοντολογίας, διαφάνειας και απλούστευση διαδικασιών
Οι προτάσεις σε αυτό το πεδίο περιλαμβάνουν δράσεις όπως η επικαιροποίηση του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, η εκπόνηση νέων, σύγχρονων οργανογραμμάτων στους δήμους και η επιμόρφωση του προσωπικού των ΟΤΑ στην εφαρμογή των νέων μοντέλων λειτουργίας>>.