Του Νίκου Καλογερά,
ιστορικού, διδάκτορα του University of Chicago
Η έκδοση του τρίτομου έργου του Διονύση Λεϊμονή Δημιουργική γραφή στην τάξη από τις εκδόσεις Γράφημα αποτελεί μία μεγάλη καινοτομία για τα εκπαιδευτικά-εκδοτικά δεδομένα της Ελλάδας. Απευθύνεται σε μαθητές και σε εκπαιδευτικούς της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και αποτελεί ένα κάλεσμα για μια συναρπαστική διαδρομή στα μονοπάτια της λογοτεχνικής γραφής.
Συγκεκριμένα, και οι τρεις τόμοι αφορούν το μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας για το Γυμνάσιο. Ωστόσο, η καινοτομία του παρόντος πονήματος συνίσταται πρωτίστως στην πρωτότυπη στοχοθεσία του, που συνοψίζεται στην εξοικείωση των μαθητών με τα λογοτεχνικά κείμενα και τη δημιουργική αξιοποίησή τους για να ανακαλύψουν τους δικούς τους τρόπους έκφρασης. Δεν πρόκειται για ένα ακόμα σχολικό βοήθημα, αλλά για ένα λογοτεχνικό ταξίδι. Με αφόρμηση λοιπόν τα κείμενα των σχολικών εγχειριδίων ο συγγραφέας προτείνει ένα δημιουργικό ταξίδι σε εκπαιδευτικούς και σε μαθητές και τους καλεί να το πραγματοποιήσουν μαζί, αλλά και κατά μόνας. Έτσι, κάθε λογοτεχνικό κείμενο αποτελεί μία αφετηρία για δημιουργική έκφραση.
Οι μαθητές δεν καλούνται μόνο να κατανοήσουν τα λογοτεχνικά κείμενα, αλλά κυρίως να εμπνευστούν από αυτά για εκφέρουν τον δικό τους λόγο. Σε αυτό το πλαίσιο λειτουργούν τα ποιήματα και τα πεζά που καλύπτουν ένα μεγάλο χρονικό φάσμα της ιστορίας της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Χρονική αφετηρία του ταξιδιού αποτελεί το Δημοτικό Τραγούδι και ολοκληρώνεται στα τέλη του 20ού αιώνα. Η διάρθρωση των ενοτήτων κάθε τόμου ακολουθεί τη δομή των σχολικών εγχειριδίων των Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, καθιστώντας το πόνημα εύχρηστο τόσο για τον εκπαιδευτικό, που μπορεί να αναθέσει τις προτεινόμενες δραστηριότητες, όσο και για τους μαθητές, οι οποίοι μπορούν με ευκολία να διαχειριστούν και να επεξεργαστούν αυτό το υλικό ακόμα και με αυτενέργεια και προσωπική πρωτοβουλία.
Σε κάθε κεφάλαιο ο εκπαιδευτικός θα βρει δραστηριότητες με αποσπάσματα από κείμενα της νεοελληνικής – κυρίως – λογοτεχνίας. Μας εξέπληξε ευχάριστα το γεγονός ότι κάθε δραστηριότητα συνοδεύεται και από μουσικές ασκήσεις-θέματα που προτείνει ο συγγραφέας, επισημαίνοντας την ιστοσελίδα, στην οποία μπορεί να τις αναζητήσει και να τις βρει κάθε ενδιαφερόμενος. Ο συνδυασμός αυτός δίνει τη δυνατότητα στον μαθητή να εμπνευστεί, να στοχαστεί, να συγκινηθεί και να δημιουργήσει μέσα από ήχους τις δικές του εικόνες και το δικό του σύμπαν σκέψεων και λέξεων. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι μουσικές επιλογές είναι ιδιαίτερα προσεγμένες και διατρέχουν όλα τα είδη της μουσικής. Η κλασική μουσική για παράδειγμα συνυπάρχει με το δημοτικό τραγούδι και οι μαθητές μπορούν να συναντηθούν με τις μελωδίες των Μεγάλων Ελλήνων συνθετών του 20ού αιώνα, όπως είναι ο Χατζιδάκις, ο Θεοδωράκης, ο Μαρκόπουλος και ο Ξαρχάκος. Λόγος και ήχος συνδράμουν τους μαθητές στο δικό τους συγγραφικό ταξίδι. Έτσι τα κείμενα γίνονται πολυτροπικά και ζωντανεύουν οι λέξεις στον νου και στη φαντασία των μαθητών.
Είναι αξιοσημείωτο ότι κάθε δραστηριότητα έχει τον δικό της χαρακτήρα και διατηρεί ως εκ τούτου τη δική της πρωτοτυπία. Έτσι, το ενδιαφέρον των μαθητών, αλλά και των εκπαιδευτικών παραμένει αμείωτο με τον συνεχή προβληματισμό και την ενεργοποίηση της φαντασίας, στοιχεία απαραίτητα για τους νέους συγγραφείς.
Σε κάποιες από τις προτεινόμενες δραστηριότητες προηγούνται ενίοτε εισαγωγικές περιγραφές που τις επεξηγούν ή προτάσεις για την καλύτερη αξιοποίησή τους: Το μυαλό των παιδιών μπορεί να διατρέξει μονοπάτια που ίσως εμείς οι εκπαιδευτικοί δεν έχουμε απολαύσει… Ο ανταγωνισμός της καλύτερης επινόησης, ίσως φέρει ένα πολύ καλό αποτέλεσμα, σίγουρα όμως θα απολαύσουμε τη διαδικασία…
Είναι πράγματι φανερό ότι ο Λεϊμονής δεν αφήνει τίποτα στην τύχη του. Μιλά με τη δική του φωνή στον εμπνευσμένο εκπαιδευτικό που θέλει να προσφέρει κάτι περισσότερο από μια λογοτεχνική ανάλυση στους μαθητές του. Μιλά όμως και με αμεσότητα στον μαθητή που θέλει να εξερευνήσει τον κόσμο της λογοτεχνίας, να φανταστεί, να ονειρευτεί και να φτιάξει έναν δικό του κόσμο με ιδέες, εικόνες και λέξεις.