Η αξία της Παράλληλης Στήριξης στην Εκπαίδευση

Του
Γ. Καπουρνιώτη

H Έλεν Κέλερ είναι γνωστή σε όλο τον κόσμο ως σύμβολο θάρρους. Κι όμως, ήταν πολλά περισσότερα. Συγγραφέας και πολιτική ακτιβίστρια, με βαθιά συμπόνια για τους συνανθρώπους της, αφιέρωσε τη ζωή της στους ανθρώπους με αναπηρία. Ιδιαίτερα η σχέση της με τη δασκάλα της Άννα Σάλιβαν, έγινε γνωστή από την αυτοβιογραφία της όπου και μεταφέρθηκε στο θέατρο και τον κινηματογράφο. Μια σχέση που σου φέρνει στο νου τον νεοσύστατο θεσμό της Παράλληλης Στήριξης (Π.Σ), που τέθηκε σε εφαρμογή βάσει του νόμου 3699/2008 της Ειδικής Αγωγής. Σύμφωνα με αυτόν, τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες μπορούν να φοιτούν σε γενικά σχολεία, εφόσον υποστηρίζονται από καταρτισμένους πτυχιούχους των τομέων της Ειδικής Αγωγής, όπως η 20χρονη Άννα, απόφοιτη του Ινστιτούτου Τυφλών Πέρκινς της Βοστώνης. Παρεμπιπτόντως, την Άννα τη σύστησε ο Μάικλ Ανάγκνος, Έλληνας από το Περτούλι, επειδή η μητέρα της, Κάθριν Κέλερ, ζήτησε βοήθεια από ειδικούς, συμπεριλαμβανομένου και του εφευρέτη Alexander Graham Bell.
Ποια παιδιά δικαιούνται Παράλληλη Στήριξη; Πρόκειται κατά κύριο λόγο για μαθητές που εμπίπτουν στις παρακάτω κατηγορίες διαγνώσεων: α) νοητική αναπηρία, β) κινητική αναπηρία, γ) χρόνια νοσήματα, δ) διαταραχές λόγου, ε) ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (δυσλεξία, ΔΕΠ-Υ), στ) διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, ζ) ψυχικές διαταραχές, η) πολλαπλές αναπηρίες. Η Παράλληλη Στήριξη μπορεί να διεκδικηθεί αφού πρώτα οι ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ενός παιδιού πιστοποιηθούν από τους αρμόδιους φορείς όπως: ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ, Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο ή δημόσιο Νοσοκομείο. Τώρα, όταν ένα παιδί δικαιούται Παράλληλη Στήριξη, χρειάζεται έναν άνθρωπο ολόκληρο. Γιατί ένας δάσκαλος ειδικής αγωγής που επιτελεί Παράλληλη Στήριξη, δεν είναι η «σκιά» του παιδιού, αλλά ένας άνθρωπος που θα καταλάβει τις ανάγκες του και θα το βοηθήσει να διαχειριστεί τις δυσκολίες του, να επικοινωνήσει καλύτερα και να ενταχθεί μέσα στην τάξη του. Η Έλεν Κέλερ, που είχε βυθιστεί στο σκοτάδι και τη σιωπή, δεν μπορούσε να καταλάβει ότι κάθε αντικείμενο είχε μια λέξη που το προσδιορίζει. Σύντομα όμως άρχισε να μιμείται τις χειρονομίες της δασκάλας της. «Δεν ήξερα ότι έγραφα μια λέξη ή ότι υπήρχαν λέξεις», εξήγησε αργότερα η Έλεν. «Απλώς έβαζα τα δάχτυλά μου να μιμηθούν τα δικά της, σαν μαϊμού». Δηλαδή, η στήριξη που έδινε η Άννα στην Έλεν, τη βοήθησε να ξεπεράσει τις δυσκολίες της και να νικήσει τη σιωπή της και το σκοτάδι της. Κατόρθωσε όχι μόνο να επικοινωνεί με τους γύρω της, αλλά και να γίνει το πρώτο τυφλό και κωφό άτομο που πήρε πτυχίο πανεπιστημίου.
Η Παράλληλη Στήριξη δεν μπορεί να δίνεται μόνο για τα μαθησιακά ζητήματα. Ένα παιδί με κινητική αναπηρία μπορεί και χρειάζεται βοήθεια, λόγου χάρη στην τουαλέτα. Ένα παιδί με επιθετική συμπεριφορά ή υπερκινητικότητα χρειάζεται να μάθει να διαχειρίζεται τον θυμό του και την ανάγκη για κίνηση. Ένα παιδί που δέχεται αποκλεισμό από τους συμμαθητές του ή ακόμη και εκφοβισμό για την ιδιαιτερότητά του χρειάζεται έναν άνθρωπο, που θα το ακούσει, θα το εμψυχώσει και θα βοηθήσει το ίδιο αλλά και τα άλλα παιδιά ώστε να συμπεριφερθούν σωστά. Αυτά τα παιδιά χρειάζονται έναν ολόκληρο άνθρωπο. Ούτε μισό, ούτε το ένα τρίτο του! Για να λειτουργήσει η Παράλληλη Στήριξη, χρειάζεται να δημιουργηθεί μια σχέση μεταξύ του εκπαιδευτικού και του παιδιού. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να αντιληφθεί πώς λειτουργεί το παιδί, πώς επικοινωνεί, θα πρέπει να βρει τον κατάλληλο τρόπο να το προσεγγίσει κι αυτό συνήθως γίνεται με πολλές δοκιμές. Γράφοντας στην αυτοβιογραφία της: «The Story of My Life», η Έλεν θυμήθηκε τη στιγμή που: «Στάθηκα ακίνητη, όλη μου η προσοχή ήταν στραμμένη στις κινήσεις των δακτύλων της. Ξαφνικά ένιωσα μια θολή συνείδηση, σαν κάτι ξεχασμένο – μια συγκίνηση σκέψης που επιστρέφει. Κάπως μου αποκαλύφθηκε το μυστήριο της γλώσσας. Τότε ήξερα ότι το νερό σήμαινε το υπέροχο δροσερό κάτι που κυλούσε πάνω από το χέρι μου. Η ζωντανή λέξη ξύπνησε την ψυχή μου, της έδωσε φως, ελπίδα, την άφησε ελεύθερη!».
Πάμε όμως στην ταλαίπωρη Ελλάδα μας. Ο εκπαιδευτικός που θα αναλάβει δύο ή τρία παιδιά (καλά ακούσατε) με δυσκολίες σε μια τάξη, με ποιο θα καθίσει; Πώς θα προλάβει να συνδεθεί συναισθηματικά με όλα; Πώς θα προλάβει να εντοπίσει δυσκολίες, να βρει τρόπους να βοηθήσει τα παιδιά ώστε να ενταχθούν και να μάθουν; Το πιο πιθανό είναι ότι τρέχει από το ένα παιδί στο άλλο γεμάτος άγχος, ενοχή, αίσθηση ματαίωσης… Αυτό το άγχος, αυτή τη δυσκολία του τα παιδιά είναι πιθανό να τη διαισθάνονται. Κι ίσως να γίνονται πιο νευρικά και να προσπαθούν λιγότερο, αφού δεν θα έχουν ως κίνητρο μια σχέση με έναν άνθρωπο που θα έχει τον χρόνο να τα καταλάβει. Όλα τα παραπάνω φυσικά επιβαρύνουν το γενικό κλίμα της τάξης. Περισσότερη φασαρία, περισσότερες διενέξεις, περισσότερος αποκλεισμός, περισσότερη εξάντληση των δασκάλων. Δεν ήταν τυχαίο που η Άννα ζήτησε από τους γονείς της Έλεν να μεταφερθούν και να ζουν οι δυο τους σε ένα παράσπιτο, ώστε η μικρή να μην έχει αντιπερισπασμούς και να μπορέσει να αφοσιωθεί στον στόχο της. Το σχολείο για εκείνα είναι πολλές φορές ένα ξένο, αφιλόξενο μέρος ή ακόμη κι ένα μέρος που θυμίζει «Γολγοθά». Διάβασα ότι κάποιοι στρατιώτες στις ΗΠΑ με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας είχαν δηλώσει πως το σχολείο τους ήταν πολύ πιο δύσκολο για εκείνους από ό,τι ήταν το πεδίο της μάχης στον πόλεμο. Αυτά τα παιδιά πέρα από τις όποιες δυσκολίες τους, έχουν και ικανότητες, ταλέντα, ιδιαίτερα ενδιαφέροντα. Ένα σύστημα που προσπαθεί να τα στριμώξει σε κουτάκια, άκαμπτο, που βλέπει μόνο τις ελλείψεις τους, τα κάνει τελικά όχι μόνο να μην μάθουν, αλλά ποτέ να μην ξετυλίξουν το δυναμικό που κρύβουν μέσα τους. Εταιρείες όπως η Microsoft προσλαμβάνουν άτομα με αυτισμό επειδή μερικές φορές έχουν ιδιαίτερες ικανότητες στη μνήμη ή τα μαθηματικά. Οι συνεντεύξεις δεν διαρκούν μισή ώρα, αλλά μια εβδομάδα, γιατί γίνεται σεβαστό το άγχος τους. Ας θυμηθούμε την ταινία: «Rain Man» όπου ο Ρέιμοντ (Ντάστιν Χόφμαν) αυτιστικός με σύνδρομο του Σαβάντ, με εξαιρετική μνήμη και εκπληκτικός στα μαθηματικά, πηγαίνει με τον Τσάρλι (Τομ Κρουζ) στο Λας Βέγκας για να κερδίσουν χρήματα στο μπλακτζάκ…
Τέλος, όταν σε μια τάξη βοηθηθεί σωστά και αποτελεσματικά ένα παιδί με την οποιαδήποτε δυσκολία, ωφελούνται ταυτόχρονα όλα τα παιδιά της τάξης. Πάνω από όλα μαθαίνουν πως δεν θα σπρώξουν, πως δεν θα ρίξουν στη θάλασσα ανθρώπους που συμπεριφέρονται διαφορετικά, πως δεν θα καταστρέψουν τελικά τον εαυτό τους σε έναν κόσμο μίσους και αδιαφορίας.