Σταματία Μωραΐτη “Ένα καλό λογοτεχνικό βιβλίο μάς βοηθάει να κατανοούμε και να αντέχουμε”

Η Σταματία Μωραΐτη αποφοίτησε από τη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. Είναι ιδρυτικό μέλος του Κέντρου Μελέτης Βοιβηίδας (ΚΕ.ΜΕ.ΒΟ.) και του Μουσείου Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας στον γενέθλιό της τόπο, τα Κανάλια Μαγνησίας, όπου δραστηριοποιείται εθελοντικά (ξενάγηση, οργάνωση ημερίδων, πολιτιστικών εκδηλώσεων) και έχει εκπονήσει μουσειοπαιδαγωγικά προγράμματα για όλες τις σχολικές βαθμίδες. Συμμετέχει με εισηγήσεις σε ημερίδες και παρουσιάσεις βιβλίων και έχει δημοσιεύσει άρθρα με θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς σε περιοδικά, όπως «Ελληνικό Πανόραμα», «Μαγνησία». Αγαπά το θέατρο και την ποίηση. Ποιήματά της ανθολογούνται στις ΣΤ’, Ζ’, Η’, Θ’ Ανθολογίες και στην Εγκυκλοπαίδεια Γραμμάτων και Τεχνών της Αμφικτυονίας Ελληνισμού, σε ανθολογίες, λευκώματα και λογοτεχνικά Ημερολόγια του περιοδικού Κέφαλος, στο περιοδικό Κελαινώ, σε ανθολογίες των Πνευματικών Οριζόντων Λεμεσού, στην 3η και στην 4η Ομαδική Ποιητική Συλλογή από τις εκδόσεις Διάνυσμα.
Έργα της: «Η οδύσσεια του βάλτου» (μελέτη, Δ. Κάρλας 2001), «Του βάλτου εμείς τα εργαλεία» (σενάριο, 2011), «Η λιμνονεραϊδούλα και οι φίλοι της» κι ένα cd με μελοποιημένο το υλικό του (παιδικό, ΚΕΜΕΒΟ 2021), «Αδήλων όψεις» (ποίηση, 2021), «Λιοστρόφι» (ποίηση, εκδ. Αποστακτήριο, 2023).
Με τα ποιήματά της έχει διακριθεί πολλαπλώς σε πανελλήνιους και παγκόσμιους διαγωνισμούς. Είναι μέλος της Αμφικτυονίας Ελληνισμού, του λογοτεχνικού περιοδικού Κελαινώ, του Νουμά, του Κέντρου Βιβλίου Μαγνησιωτών Συγγραφέων, της ομάδας Volos Poetry Slam και του Πανελληνίου Δικτύου Οικολογικών Οργανώσεων (ΠΑΝ.Δ.ΟΙΚ.Ο.).
Είναι παντρεμένη και μητέρα δύο παιδιών.

Συνέντευξη
ΧΑΡΙΤΙΝΗ ΜΑΛΙΣΣΟΒΑ

«Λιοστρόφι», ο τίτλος της ποιητικής σας συλλογής που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αποστακτήριο. Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία του βιβλίου;
Το «Λιοστρόφι» είναι η νέα ποιητική μου συλλογή από τις εκδόσεις «Αποστακτήριο». Θέλω και δημόσια να ευχαριστήσω τους υπευθύνους των εκδόσεων, την Έλενα Παπακώστα και τον Αλέξανδρο Ακριτίδη, για την άψογη συνεργασία μας και την άμεση επικοινωνία μας. Η συλλογή περιλαμβάνει 48 ποιήματα ταξινομημένα σε πέντε ενότητες, οι οποίες παρακολουθούν την ανάπτυξη ενός δέντρου από το χώμα και τις ρίζες του ώς ψηλά τους κλώνους και τα άνθη του για να την παραλληλίσουν με την πορεία μας στη ζωή, καθώς ο τόπος μας και η οικογένειά μας (με τη στενότερη και ευρύτερη έννοια) είναι η πολύτιμη πηγή αξιών που κατευθύνουν την ύπαρξη, τη συνύπαρξη, τη δημιουργία μας, τη στάση ζωής μας. Και σε αυτή την κατεύθυνση ζωής ένα λιοστρόφι, ένα ηλιοτρόπιο δηλαδή, έχει, νομίζω, να μας διδάξει πολλά. Είναι αυτό που αυτόβουλα αναζητά πάντα το φως ως προϋπόθεση ζωής και στρέφεται σε αυτό, απορρίπτοντας καθετί σκοτεινό. Και το πετυχαίνει στηριζόμενο στις δικές του δυνάμεις, ως ενεργητικό υποκείμενο, όχι παθητικά. Επιλογή η δράση με κατεύθυνση το φως. Μήπως πρέπει να το μιμηθούμε;

Τι σας κινητοποίησε να γράψετε ποίηση;
Δεν είμαι πολύ σίγουρη για την απάντηση, γιατί δεν είναι όλα ξεκάθαρα. Από μαθήτρια ακόμη σποραδικά το επιχειρούσα. Πιο έντονα, όμως, η επιθυμία να γράψω έγινε επιτακτική σε μια δύσκολη περίοδο της ζωής μου, κάτι σαν αυτόματη αντίδραση σε μια πίεση δυσβάσταχτων συναισθημάτων που με κατέκλυζαν. Το μολύβι και το χαρτί έδωσαν διέξοδο και οι λέξεις έγιναν μέσο αποφόρτισης. Έτσι μια δύσκολη συνθήκη μου άνοιξε την πόρτα προς έναν δρόμο μαγικό, αυτόν της γραφής. Δεν θα αυτοπροσδιοριζόμουν, όμως, ως ποιήτρια. Πρέπει να σεβόμαστε τις λέξεις και το βάρος τους.

Ποιοι είναι οι δικοί σας αγαπημένοι λογοτέχνες;
Είναι πολλοί, κυρίως Έλληνες. Έχουμε την ευτυχία η χώρα μας να έχει πολλούς και καταξιωμένους λογοτέχνες: Σολωμός, Παπαδιαμάντης, Καβάφης, Ρίτσος, Ελύτης, Σεφέρης, Βρεττάκος, Σαχτούρης, Πατρίκιος. Αγαπώ τη γραφή του Καζαντζάκη, τη ματιά της Δημουλά και μαγεύομαι από την απλότητα και καθαρότητα του δημοτικού τραγουδιού.

Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας εντυπωσίασε;
Διάβασα το «Παλιές και νέες χώρες» του Ισίδωρου Ζουργού. Θεωρώ ευρηματική την ανατροπή των κοινωνικών στερεοτύπων: Δυναμική, αδίστακτη γυναίκα – ονειροπόλος, ευαίσθητος άντρας, τη σχέση της αρχής με το τέλος του έργου. Μου αρέσει το «σκηνικό» εποχής που στήνει στα έργα του, η σχεδόν ποιητική γραφή του, οι τολμηρές παρομοιώσεις του. Επίσης, απόλαυσα την τελευταία συλλογή διηγημάτων με τίτλο «Κι όμως…» του συναδέλφου φιλολόγου Γιώργου Βουλγαρίδη που με πολύ προσεγμένο λόγο φωτίζει στιγμές της καθημερινότητάς μας, βοηθώντας τον αναγνώστη να κατανοήσει τα ανθρώπινα.

Τι θεωρείτε πως οφείλουμε να κάνουμε οι εκπαιδευτικοί ώστε τα παιδιά να αγαπήσουν τη λογοτεχνία;
Καταρχήν παίρνω ως δεδομένο ότι οι εκπαιδευτικοί αγαπούν τη λογοτεχνία, γιατί είναι σίγουρο πως οι μαθητές μας καταλαβαίνουν την αλήθεια μας. Η αγάπη για τη λογοτεχνία πρέπει βασικά να μεταδοθεί από τις μικρές ηλικίες. Έτσι όπως είναι το ισχύον εκπαιδευτικό σύστημα στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο υπάρχουν μεγαλύτερα περιθώρια και ευελιξία για διάφορες δράσεις που αφορούν στη λογοτεχνία. Το πιεσμένο και βαρύ αναλυτικό πρόγραμμα, η στόχευση στην επιτυχία στις πανελλήνιες στενεύουν τα περιθώρια στο Λύκειο. Όμως, εμείς οι εκπαιδευτικοί μπορούμε μέσω δράσεων – προγραμμάτων να φέρουμε τους μαθητές μας σε επαφή με τη λογοτεχνία είτε οργανώνοντας ομάδες ανάγνωσης είτε καλώντας λογοτέχνες για άμεση επικοινωνία, είτε εμβαθύνοντας στο έργο κάποιου δραματοποιώντας το. Ακόμα, μπορούμε να βάλουμε και τους μαθητές μας σε ρόλο λογοτέχνη, δίνοντάς τους κίνητρο να εκφράσουν σκέψεις, ανησυχίες, συναισθήματα. Για παράδειγμα στο 1ο ΓΕΛ Βόλου όπου υπηρετώ διοργανώνουμε λογοτεχνικό διαγωνισμό επί σειρά ετών, αποτέλεσμα του οποίου είναι η έκδοση τριών ανθολογιών ποιημάτων και διηγημάτων με έργα μαθητών μας.

Τι μπορεί να προσφέρει ένα λογοτεχνικό βιβλίο σε χαλεπούς καιρούς;
Θα δανειστώ μια φράση του Ευγένιου Ιονέσκου: «Η λογοτεχνία εμποδίζει τους ανθρώπους να είναι αδιάφοροι προς τους ανθρώπους». Ένα λογοτεχνικό βιβλίο που προβάλλει πρότυπα και αξίες είναι ένας τρόπος αντίστασης σε ό,τι μάχεται την ανθρωπιά μας. Γίνεται μέσο αφύπνισης, ιδιαίτερα στη σύγχρονη, συνεχώς μεταβαλλόμενη εποχή μας. Και πάντα είναι και ένα μέσο φυγής από την αγχώδη καθημερινότητά μας. Ένα καλό λογοτεχνικό βιβλίο μάς βοηθάει να κατανοούμε και να αντέχουμε, μια και δυσκολίες πάντα υπάρχουν.

Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Τον σεβασμό. Τον σεβασμό στον εαυτό μας, ώστε να φροντίζουμε να τον εξελίσσουμε, στον άλλον, στον άνθρωπο γενικά, στη φύση ως το σπίτι όλων μας, στην πολιτιστική μας κληρονομιά, στη γλώσσα μας ιδιαίτερα. Αν έχουμε γνώμονά μας τον σεβασμό θα φερθούμε και με ειλικρίνεια, με εντιμότητα, με λογική και ευγένεια, θα πορευτούμε με αξιοπρέπεια.

Τι θεωρείτε εξέλιξη σε έναν συγγραφέα;
Να φροντίζει να εξελίσσει την προσωπικότητά του, να διαβάζει, να παρατηρεί, να αφουγκράζεται, να μην επαναπαύεται και να επαναπροσδιορίζεται. Επίσης, να τολμά να καταθέτει την αλήθεια του και να πειραματίζεται και σε νέους τρόπους έκφρασης.

Ήταν για εσάς η περίοδος της πανδημίας γόνιμη αναγνωστικά και συγγραφικά;
Πρωτόγνωρες συνθήκες ζήσαμε στην περίοδο πανδημίας. Αλλά «ουδέν κακόν αμιγές καλού». Λόγω των συνθηκών και του φόβου που μας κυρίεψε, ξαναδιάβασα το έργο «Ρευστός φόβος» του Bauman Zygmunt (εκδ. ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΝ, μετάφραση Γ. Καράμπελας), ένα εγχειρίδιο, θα έλεγα, κατανόησης της σύγχρονης ρευστής και αγχώδους ζωής. Επίσης, παρά του ότι η τηλεκπαίδευση και η προετοιμασία για αυτή απαιτούσαν πολύ χρόνο, μεγάλο μέρος της περιόδου του εγκλεισμού το πέρασα ως μικρό παιδί γράφοντας, ζωγραφίζοντας και τραγουδώντας. Κι αυτό γιατί από τη μια οργάνωσα το υλικό (ποιήματα και ζωγραφιές) για την πρώτη ποιητική μου συλλογή με τίτλο «Αδήλων όψεις» που εκδόθηκε με επιμέλεια της Αμφικτυονίας Ελληνισμού το 2021 και από την άλλη ολοκλήρωσα το παιδικό βιβλίο «Η λιμνονεραϊδούλα και οι φίλοι της» (έκδοση Μουσείου Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας – ΚΕ.ΜΕ.ΒΟ., 2021) και είδα να ντύνονται μουσικά και να γίνονται τραγουδάκια τα ποιήματα με τα οποία η νεράιδα Βοίβη μας συστήνει τους φίλους της. Έτσι κατά κάποιο τρόπο ξόρκισα το κακό.

Ασχολείστε με τη συγγραφή κάποιου νέου βιβλίου;
Έχω σχεδόν έτοιμο το υλικό για ένα νέο παιδικό βιβλίο, όπως, επίσης, και σε διαδικασία διαμόρφωσης δύο νέα εκπαιδευτικά προγράμματα για τις δραστηριότητες του Μουσείου. Όλα θέλουν τον χρόνο τους κι εγώ αφήνω τα πράγματα να ωριμάσουν, γιατί η ζωή έχει αποδείξει πως είναι πιο ευφάνταστη από εμάς.