Γιατί η εξέγερση φοιτητών του Πολυτεχνείου έγινε το 1973 και όχι λίγα χρόνια νωρίτερα; Ποιες καταστάσεις προηγήθηκαν για να φτάσουμε σε αυτή την ηρωική πράξη των νέων; Ο καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Μιχάλης Ζουμπουλάκης περιγράφει το τοπίο πριν το Πολυτεχνείο.
Ο κ. Ζουμπουλάκης ανέφερε πως «η εξέγερση των φοιτητών του Πολυτεχνείου δεν θα μπορούσε να γίνει νωρίτερα, γιατί από το 1967 μέχρι το 1971 το δικτατορικό καθεστώς απολάμβανε την ανοχή του μεγαλύτερου τμήματος του πληθυσμού της ελληνικής κοινωνίας. Η δικτατορία είχε καταφέρει μέσα από μια πολιτική παροχή και τη λεγόμενη «αντιπαροχή» να είναι οι αντιδράσεις του κόσμου πολύ περιορισμένες. Βέβαια υπήρξαν και κάποιες που ήταν πολύ σημαντικές και εμβληματικές, όπως η βόμβα του Παναγούλη, ενώ ορισμένες οργανώσεις που υπήρχαν, είχαν μεγαλύτερη δράση στο εξωτερικό».
Σύμφωνα με τον καθηγητή τα πράγματα φαίνεται να αλλάζουν από το 1971 και μετά. «Τότε το καθεστώς νιώθοντας ότι έχει εδραιωθεί, έψαχνε τρόπους για τα επόμενα βήματά του. Έτσι άρχισε μια τακτική χαλάρωσης με πιο σημαντική την κατάργηση της λογοκρισίας. Είναι τότε η περίοδος που έχουμε μια έξαρση εκδόσεων, όπως βιβλίων, μεταφράσεων, εφημερίδων. Με την άρση της λογοκρισίας βοηθήθηκε η διάδοση νέων ιδεών. Δημιουργήθηκαν παρέες και ένα κλίμα αμφισβήτησης του καθεστώτος. Μάλιστα οι νέοι άρχισαν σταδιακά να αυτοοργανώνονται» τόνισε ο καθηγητής.
Και συμπληρώνει πως «κομβικής σημασίας είναι η χρονιά του 1973, οπότε το καθεστώς αρχίζει μια προσπάθεια φιλελευθεροποίησης, ενώ προηγείται η κατάληψη της Νομικής. Τον Οκτώβριο του 1973 έγινε το δημοψήφισμα για την αβασίλευτη δημοκρατία και ο αυτοδιορισμός του Παπαδόπουλου ως προέδρου της Δημοκρατίας και του Μαρκεζίνη ως πρωθυπουργού με εντολή να κάνει εκλογές τον Φεβρουάριο του 1974».
Παράλληλα και λόγοι οικονομικοί επιδρούν στη διόγκωση της κοινωνικής δυσαρέσκειας. Όπως εξηγεί ο κ. Ζουμπουλάκης, «τον Οκτώβριο του 1973 έχουμε και τον πόλεμο του Ισραήλ με την Αίγυπτο που οδήγησε στην εκτίναξη των τιμών του πετρελαίου με σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις στην ελληνική κοινωνία. Όλα αυτά τα γεγονότα προκάλεσαν μια ευρύτερη αναστάτωση και τέθηκαν πολλά ερωτηματικά. Ο τετραπλασιασμός της τιμής του πετρελαίου διέλυσε την οικονομική πολιτική του καθεστώτος και αποτέλεσε τη θρυαλλίδα για την αντίδραση της κοινωνίας».
Αναφερόμενος στη σημερινή γενιά φοιτητών ο καθηγητής είπε πως «υπάρχει ένα μικρό κομμάτι νέων που είναι πολιτικοποιημένο και συμμετέχει στις συζητήσεις. Ωστόσο οι περισσότεροι βλέπουν την επέτειο του πολυτεχνείου ως μια ακόμη εθνική επέτειο».
Παράλληλα ανέφερε πως «και ορισμένες αναθεωρητικές απόψεις, σύμφωνα με τις οποίες, αν δεν συνέβαινε το Πολυτεχνείο, δεν θα ερχόταν ο Ιωαννίδης και δεν θα είχαμε την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο, πράγματα εντελώς ανιστόρητα».
«Σε κάθε περίπτωση» καταλήγει ο καθηγητής, «η επέτειος του πολυτεχνείου έχει συνδυαστεί στη συνείδηση του κόσμου ως μια γιορτή της Δημοκρατίας και δεν είναι τυχαίο που γιορτάζεται η 17η Νοεμβρίου και όχι η 24η Ιουλίου 1973 που είναι η επίσημη μέρα αποκατάστασης της Ελληνικής Δημοκρατίας».