Του Δημήτρη Τσουκάλη,
ψυχολόγου, Κέντρου Κοινότητας ΚΕΚΠΑ-ΔΙΕΚ Δήμου Βόλου
Υπάρχει μια εποχική τάση που συμβαίνει σε μεγάλη μερίδα ανθρώπων σε όλες τις ηπείρους: Σε μέρες χαρούμενων γιορτών και ειδικά σε μέρες Χριστουγέννων και ακόμα περισσότερο στην ημέρα της αλλαγής του χρόνου, μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων στην υφήλιο (από 26% έως και 76% ανάλογα με τη χώρα) νιώθουν αυξημένα συναισθήματα μελαγχολίας, άγχους, ψυχικής πίεσης, θυμού, κατωτερότητας, προσωπικής αποτυχίας και μειονεξίας και κυρίως μοναξιάς. Ταυτόχρονα στις χώρες που έχει μελετηθεί το θέμα, αυξάνονται οι νοσηλείες για ψυχικά και ψυχοσωματικά νοσήματα, αυξάνονται οι αιτήσεις διαζυγίων, οι απόπειρες αυτοκτονίας, η ενδοοικογενειακή βία, η υπερβολική χρήση αλκοόλ και ουσιών και κυρίως το αίσθημα της μοναξιάς. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό σε τόσο μεγάλη μερίδα ανθρώπων από όλη την υφήλιο;
Τα Χριστούγεννα είναι η θρησκευτική γιορτή της γέννησης του Ιησού Χριστού. Όμως η επιρροή των μηνυμάτων που εκπνέουν από την τηλεόραση έχει δημιουργήσει εκτροπή από τη θρησκευτική γιορτή, δημιουργώντας τα Χριστούγεννα στη συνείδηση της κοινωνίας ως κάτι εντελώς διαφορετικό. Το τηλεοπτικό κλίμα και ειδικά οι διαφημίσεις στην τηλεόραση, από τα τέλη Νοεμβρίου έως και αρχές Ιανουαρίου, γνωρίζοντας την ανθρώπινη ψυχολογία και ανάγκες, δημιουργούν ψεύτικες εικόνες χριστουγεννιάτικης ευτυχίας για να παρουσιάζουν τα Χριστούγεννα με τρόπο που ενδόμυχα πιέζει και ψυχαναγκάζει τον άνθρωπο να ξοδεύει χρήματα χωρίς να σκέφτεται. Δηλαδή με τρόπο που οικονομικά συμφέρει τις εταιρείες που διαφημίζονται. Αναλυτικότερα, παρουσιάζουν μη-ρεαλιστικές εικόνες ευτυχίας στους ανθρώπους και έτσι δημιουργούν (και πολλαπλασιάζουν) μη-ρεαλιστικές προσδοκίες στους ανθρώπους ότι θα έπρεπε να ζουν αυτό που βλέπουν, δηλαδή να ζουν χωρίς προβλήματα, μόνιμα ευτυχισμένοι, με ευτυχισμένους φίλους, ευτυχισμένη οικογένεια, και όλα στη ζωή τους να είναι σε συνεχή ευτυχία. Αυτή η προσδοκία δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, διότι η ευτυχία δεν είναι σταθερή κατάσταση. Η πραγματικότητα είναι πως στη ζωή συνυπάρχουν στιγμές δυσκολίας και κόλασης όπως και ευτυχίας και παραδείσου, ταυτόχρονα ζυμωμένες μέσα στη ζωή του ανθρώπου, όπως με εξαιρετική ακρίβεια μας αφηγείται στο τραγούδι «Ξενύχτησα στην πόρτα σου» η Βίκυ Μοσχολιού.
Ο άνθρωπος που βλέπει τις διαφημίσεις που προάγουν αυτό το ψέμα της απόλυτης και ασταμάτητης ευτυχίας, συγκρούεται μέσα του διότι βλέπει τον εαυτό του να έχει δυσκολίες στα οικονομικά του, στην υγεία, στις φιλικές, εργασιακές, οικογενειακές, ερωτικές σχέσεις και έχει την ψευδαίσθηση «μόνο εγώ έχω προβλήματα και δεν είμαι ευτυχισμένη/ος μόνιμα;». Έτσι νιώθει κατώτερος, μειονεκτικός, περισσότερη μοναξιά και απογοήτευση από τον εαυτό του και τη ζωή του. Τότε πιέζεται να δείχνει «ευτυχισμένος» για τους άλλους, για να μην νιώθει άσχημα για τον εαυτό του. Αυτή ή πίεση να είναι ευτυχής δεν φέρνει καμία χαρά, αλλά απεναντίας δημιουργεί περισσότερη μοναξιά, θυμό, απελπισία, ντροπή, άγχος και θλίψη. Έτσι ο άνθρωπος λόγω των διαφημίσεων νιώθει χειρότερα για τον εαυτό του και για να μην το νιώθει αυτό, κάνει αυτό που έμμεσα του λένε οι διαφημίσεις – το να καταναλώνει – για να γίνει ευτυχισμένος όπως έμμεσα του υπόσχονται οι διαφημίσεις. Για αυτό, ξοδεύει χρήματα (που μπορεί και να μην έχει), καταναλώνει περισσότερο αλκοόλ και ουσίες, εμπλέκεται περισσότερο σε επικίνδυνες για την υγεία συμπεριφορές (οδήγηση με αλκοόλ, εφήμερες και απροστάτευτες σεξουαλικές σχέσεις κ.λπ.) για να μη νιώθει προσωρινά αυτά τα αρνητικά συναισθήματα μοναξιάς και κατωτερότητας.
Ευτυχώς, το διαφημιστικό ψέμα «θα έπρεπε να είσαι μόνιμα ευτυχισμένος και θα το καταφέρεις καταναλώνοντας» διαλύεται από τις αρχές Ιανουαρίου και τότε όλα τα προαναφερόμενα αρνητικά αισθήματα και βιώματα (θλίψης διαζύγια κ.λπ.), ξαφνικά μειώνονται πάρα πολύ. Σαν να μας ξανακάνει υγιείς η ίδια η ίδια ζωή, λέγοντας «μην πιέζεσαι να είσαι ευτυχισμένος, μη νιώθεις άσχημα όταν δεν είσαι, είναι όλα παροδικά και όλα ανθρώπινα».