Εις Μνήμην -In Memoriam- του κεκοιμημένου
πατρός Ιωάννου Συρεγγέλα
Της
Στέλλας Π. Βουτσά*
Περίπου τέτοια εποχή ήταν πέρσι, συγκεκριμένα, τέλη Μαρτίου 2022, όταν πληροφορήθηκα με μεγάλη μου οδύνη ότι εκοιμήθη ο πατήρ Ιωάννης Συρεγγέλας. Έσβησε αθόρυβα, ασθενής και «κεκοπιακώς», όπως συνήθιζε κι εκείνος να λέει, στα άψογα ελληνικά του. Φέτος, καθώς πλησιάζει η υποβλητική νύχτα του Επιταφίου, φέρνω τον φωτισμένο αυτό ιερέα πολύ έντονα στον νου μου και νιώθω την ανάγκη να αφιερώσω στη μνήμη του δυο λόγια.
Ξέρετε, πριν κάποια χρόνια, είχα περάσει τις άγιες ημέρες του Πάσχα στο νησί της Καρπάθου, ένα νησί με άπειρες ομορφιές, κοντινό στη Ρόδο, όπου υπηρετώ ως εκπαιδευτικός. Είχα την τύχη, λοιπόν, να παρευρεθώ στον Επιτάφιο της Ολύμπου Καρπάθου, ενός μέρους όπου η παράδοση, τα ήθη και τα έθιμα έχουν τον πρώτο λόγο και δεν έχουν σταματήσει να τηρούνται κατά γράμμα μέσα στη ροή του χρόνου. Ο Επιτάφιος της Ολύμπου είχε, κατά το έθος, την εξής ιδιαιτερότητα: Ανάμεσα στα λουλούδια με τα οποία ήταν στολισμένος, υπήρχαν και κορνίζες με φωτογραφίες όλων των τεθνεώτων συμπολιτών, κατοίκων του χωριού. Μάλιστα, κατά την περιφορά του, ο Επιτάφιος σταματούσε μπροστά από κάθε σπίτι που είχε να ενθυμηθεί κάποιον νεκρό και η ακολουθία όλη περίμενε ευλαβικά. Όλα αυτά ήταν πολύ συγκινητικά και με υπέβαλαν ως επισκέπτρια βαθύτατα. Ένα τέτοιο πορτρέτο του αειμνήστου πατρός Ιωάννου, λοιπόν, θα επιχειρήσω να συνθέσω κι εγώ σε γενικές γραμμές σήμερα, εν όψει του αυριανού Επιταφίου που όλους μας αγγίζει.
Αλήθεια, τι να πρωτοπεί κανείς για τον πατέρα Ιωάννη; Πραγματικός πατέρας όλων μας. Στην περίπτωσή μου, ειδικά, αναπλήρωσε σε μεγάλο βαθμό το κενό του πατέρα μου, του αλησμόνητου Παναγιώτη Βουτσά, τον οποίο έχασα πολύ νωρίς και με τον οποίο ο πατήρ Ιωάννης συνδεόταν με μια σχέση αμοιβαίας εκτίμησης. Ο πατήρ Ιωάννης στάθηκε δίπλα μου και με στήριξε ωσάν άλλος πατέρας. Όχι όμως μόνο εμένα, αλλά όλο το ποίμνιό του. Στις εξομολογήσεις του κάθε Τετάρτη στον ιερό ναό Αναλήψεως Βόλου (στον οποίο υπήρξε δεκαετίες εφημέριος και πρωτοπρεσβύτερος) έδινε το «παρών» όλος ο νομός Μαγνησίας! Και παρά την κούραση, τα γηρατειά και την ασθένειά του, μέχρι τελευταία στιγμή ο πατήρ Ιωάννης έβλεπε κι εξομολογούσε τον κόσμο που συνέρρεε και είχε τόση ανάγκη να του μιλήσει, να του εμπιστευθεί τα προβλήματά του, αυτά που απασχολούσαν τον καθένα και να γυρέψει τη νουθεσία του. Κι ο πατήρ Ιωάννης, πάντα μειλίχιος, πάντα γλυκός, με υπομονή και πάνω απ’ όλα με απέραντη κατανόηση για τα ανθρώπινα και ποτέ αυστηρότητα, πάντα ρεαλιστής (αλλά και ιδεαλιστής συγχρόνως), άκουγε με μακροθυμία τις ανθρώπινες αδυναμίες, τα πάθη και τα βάσανα και συμβούλευε και βοηθούσε με όλες του τις δυνάμεις.
Ο πατήρ Ιωάννης, όμως, είχε και τη λόγια πλευρά του. Πολυγραφότατος, με πλούσιο συγγραφικό έργο, υπήρξε θιασώτης εκείνης της ρήσης του Πλινίου του Πρεσβυτέρου: Nulla dies sine linea (καμιά ημέρα χωρίς γραμμή, καμμιά ημέρα χωρίς εργασία, ανεκμετάλλευτη). Διδάκτωρ Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, είχε δημοσιεύσει βιβλία για διάφορα θέματα ιστορικού και εκκλησιαστικού ενδιαφέροντος: Ένα πόνημά του ήταν αφιερωμένο στον προσφιλή του μοναχό Ζωσιμά Εσφιγμενίτη, μια αξιόλογη, πολυσχιδή, αλλά τόσο ξεχασμένη μορφή των Θεσσαλικών Γραμμάτων, την οποία ανέσυρε από τη λήθη. Ένα άλλο βιβλίο του πραγματευόταν την παρουσία των Πελοποννησίων και, δη των Μεγαλοπολιτών, στη Μαγνησία (ο ίδιος άλλωστε ήταν στην καταγωγή «Μωραΐτης», όπως έλεγε, και, μάλιστα, Αρκάς, Μεγαλοπολίτης, από την ιστορική Δημητσάνα). Άλλο σύγγραμμά του αφηγείται την ιστορία της Επαρχίας Δημητριάδος 1821-1923, άλλο περιγράφει τη ζωή και το έργο σπουδαίων προσωπικοτήτων, διδασκάλων του Γένους («Μυστών αιωνίων ιδανικών», όπως τους αποκαλεί ο πατήρ Ιωάννης). Αυτά ήταν κάποια από τα έργα του αειμνήστου ιερέως. Το ανήσυχο πνεύμα του ετοίμαζε όμως κι άλλα. Ο κινητήριος μοχλός της συγγραφής του και η αγωνία του; Να διατηρήσει ζωντανή την ιστορική μνήμη εκεί όπου «ο πανδαμάτωρ χρόνος φέρει την φθοράν και αφανίζει τας πηγάς».
Όσο για τη γλώσσα των συγγραμμάτων του, αυτή είναι πρότυπο ακρίβειας και διαύγειας, ρέει σαν γάργαρο νερό, αφού τα νοήματα είναι απολύτως ξεκάθαρα και προκύπτουν αβίαστα. Γενικά, τίποτα δεν λείπει και τίποτα δεν περισσεύει, δεν υπάρχει κανένας απολύτως γλωσσικός πληθωρισμός, όπως θα έλεγε ο Σεφέρης για τον «Ερωτόκριτο». Η γλώσσα του αλησμόνητου πατρός Ιωάννη αποτελεί μνημείο λόγου και αντικατοπτρίζει την οξύνοια, την κρυστάλλινη και διεισδυτική σκέψη του.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα της προσωπικότητας του πατρός Ιωάννου ήταν η λακωνικότητα και η επιγραμματικότητά του. Τα κηρύγματά του ήταν πάντα σύντομα και περιεκτικά. Άλλωστε, η αγαπημένη φράση του ήταν το αξίωμα: «περί πολλών δι’ ολίγων», το οποίο δεν έπαυε ποτέ να μας το υπενθυμίζει. Επίσης, τον χαρακτήριζε η αίσθηση του χιούμορ, ενός χιούμορ λεπτού και καλλιεργημένου.
Πάντα συμβούλευε να έχουμε στη ζωή μας πνευματικότητα, ότι η εποχή μας πορεύεται με άκρατο υλισμό κι αυτό δεν οδηγεί πουθενά. Κι όλες αυτές οι παραινέσεις γίνονταν με τη γνωστή ευγένεια και το ήθος που τον διέκρινε.
Όλα αυτά και άλλα πολλά συνιστούν την πολύτιμη παρακαταθήκη που μας κληροδότησε ο κεκοιμημένος πατήρ Ιωάννης: Τα λόγια του, η διδαχή του, τα κηρύγματά του, τα γραπτά της λογιοσύνης και της ευρυμάθειάς του, η σεμνότητα και ταπεινοφροσύνη του, η προσωπικότητά του ολόκληρη, αφού πάνω απ’ όλα δίδασκε με το παράδειγμά του. Γι’ αυτό, μπορεί το σώμα του να μας άφησε και να απεδήμησε στον Κύριό του που τόσο αγαπούσε, όμως το πνεύμα του είναι πάντα παρόν και μας συντροφεύει. Το ηθικό μεγαλείο του είναι οδοδείκτης προς τον δρόμο της αρετής και θα μας εμπνέει ες αεί. Όπως τόνισε κι ο Λατίνος ποιητής, ο Οράτιος: «Non omnis moriar. Exegi monumentum aere perennius quod non posit diruire innumerabilis series et fuga temporum». Δηλαδή: «Δεν πεθαίνω εξ ολοκλήρου, γιατί με το έργο μου έστησα μνημείο αιώνιο που δεν θα μπορέσει να καταστρέψει το αέναο πέρασμα των ετών και η πάροδος του χρόνου».
Σε ευχαριστούμε για όλα, πατέρα Ιωάννη! Αιωνία σου η μνήμη!
Η Στέλλα Π. Βουτσά είναι διδάκτωρ φιλόλογος,
καθηγήτρια Γενικού Λυκείου Αφάντου Ρόδου