Της Μαρίας Αλμπανίδου,
νομικού MSc,
ποιήτριας
Καλημέρα, καλημέρα αγαπημένοι φίλοι και αγαπημένες φίλες! Σήμερα θα σας προτείνω, ειδικά στους νομικούς που διαβάζουν τα άρθρα μου, να διαβάσετε ένα εξαιρετικό βιβλίο, ένα πολύ ενδιαφέρον και άκρως τεκμηριωμένο νομικό σύγγραμμα από δύο πολύ αγαπημένους μου ανθρώπους, τον ομότιμο καθηγητή Ποινικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πρώην υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κ. Νίκο Παρασκευόπουλο και τον νομικό και πρώην γενικό γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής του υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κ. Ευτύχη Φυτράκη. Το βιβλίο ονομάζεται «Αξιόποινες Σεξουαλικές Πράξεις», αναφέρεται στα άρθρα 336-353 του Νέου ΠΚ (Ποινικός Κώδικας), είναι εκδόσεις Σάκκουλα και είναι του 2021, είναι, δε, η δεύτερη αναθεωρημένη έκδοση, αφού η πρώτη έλαβε χώρα δέκα χρόνια πριν (2011). Ειδικά σήμερα μετά το κίνημα #Metoo που έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις στη χώρα μας, το έργο αυτό θεωρείται εξαιρετικά πολύτιμο.
Ας δούμε κάποια βιογραφικά στοιχεία για τους συγγραφείς:
Ο Νίκος Παρασκευόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι ομότιμος καθηγητής Ποινικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει διατελέσει πρόεδρος του Τμήματος Νομικής του ΑΠΘ και κοσμήτορας της Σχολής Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ. Συμμετείχε σε νομοπαρασκευαστικές επιτροπές, υπήρξε μεσολαβητής σε εξεγέρσεις κρατουμένων (1990,1996), μετά από αίτημα των ίδιων των εξεγερμένων και είχε την ευθύνη προγραμμάτων επανένταξης αποφυλακισμένων (1988-1997). Απόψεις που υποστήριξε, υιοθετήθηκαν από την ποινική νομοθεσία (μεταρρύθμιση εγκλημάτων κατά της κρατικής ελευθερίας και αποποινικοποίηση μοιχείας, εισαγωγή περιπτώσεων δικαστικής άφεσης της ποινής, νέα νομοθεσία για τον εγκλεισμό ψυχασθενών σε ψυχιατρεία, κατάργηση θανατικής ποινής και ειδικού νόμου κατά της τρομοκρατίας, αποποινικοποίηση περιύβρισης αρχής, μείωση ποινών για εξαρτημένους μικροδιακινητές, διευκόλυνση της επιλογής της απεξάρτησης). Συνέγραψε βιβλία που εστιάζουν στην ερμηνεία του Ποινικού Κώδικα, του Νόμου περί ναρκωτικών, ασκώντας κριτική σε νομικά κενά και ατέλειες σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα των κατηγορουμένων, καθώς και βιβλία ιστορίας του ποινικού δικαίου.
Διατέλεσε υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από τις 27 Ιανουαρίου 2015 μέχρι τις 27 Αυγούστου 2015 στην πρώτη κυβέρνηση υπό τον Αλέξη Τσίπρα. Από τις 23 Σεπτεμβρίου επανήλθε ως υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη δεύτερη κυβέρνηση υπό τον Αλέξη Τσίπρα. Στη θέση αυτή παρέμεινε μέχρι τις 5 Νοεμβρίου 2016. Εξελέγη βουλευτής Α’ Θεσσαλονίκης με τον ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015.
Ο Ευτύχης Φυτράκης είναι νομικός. Γεννήθηκε στα Χανιά Κρήτης. Σπούδασε νομικά στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ειδικεύτηκε στο ποινικό δίκαιο στα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης, Λειψίας και το Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ για αλλοδαπό και διεθνές ποινικό δίκαιο. Το 1997 αναγορεύτηκε διδάκτορας Νομικής ΑΠΘ, ενώ το 2009 διεξήγαγε μεταδιδακτορική έρευνα στο Πανεπιστήμιο Γκίσσεν της Γερμανίας.
Ιδιαίτερα ασχολήθηκε εκτός από το ποινικό δίκαιο (ουσιαστικό, δικονομικό, σωφρονιστικό), με το δημόσιο δίκαιο και το δίκαιο της ψυχικής υγείας.
Έχει δημοσιεύσει μεγάλο αριθμό άρθρων σε επιστημονικά περιοδικά, συλλογικούς και τιμητικούς τόμους, ενώ συμμετείχε σε ερευνητικά προγράμματα, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Εξέδωσε τα βιβλία: «Η απαγόρευση της αναδρομικότητας στην ποινική δικονομία», 1998, «Τα εκλεκτικά σώματα της διοίκησης», 2010, «Ποινικός εγκλεισμός και δικαιώματα» (επιμέλ. μαζί με Β. Καρύδη), 2011, «Αξιόποινες σεξουαλικές πράξεις», 2011 (μαζί με τον Νίκο Παρασκευόπουλο), «Αόρατες Ποινές. Ευρωπαϊκή διάσταση – ελληνική προοπτική» (επιμέλ.), 2018.
Είναι δικηγόρος Αθηνών από το 1992, ενώ από το 1999 μέχρι το 2015 εργάστηκε στον Συνήγορο του Πολίτη ως ειδικός επιστήμονας. Από τον Μάρτιο του 2015 έως τον Ιούλιο του 2019 υπηρέτησε ως γενικός γραμματέας Αντιεγκληματικής Πολιτικής του υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Διδάσκει από το 2001 στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
Η σεξουαλική ελευθερία θεμελιώνεται, κατ’ αρχήν, στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια (άρθρ. 2 παρ. 1 Συντ.-Συντάγματος), αλλά κυρίως δομείται ως ειδικότερη όψη της προσωπικής ελευθερίας (άρθρ. 5 παρ. 1 Συντ.) και της προσωπικότητας εν γένει (άρθρ. 8 ΕΣΔΑ – Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου). Συνίσταται, κατά πρώτον, στην ελευθερία του ατόμου από σεξουαλικούς καταναγκασμούς και, κατά δεύτερον, στη δυνατότητα διαμόρφωσης της ατομικής σεξουαλικής του ζωής, σύμφωνα με τις προσωπικές προτιμήσεις και επιλογές του (σεξουαλικός αυτοκαθορισμός). Ειδικότερα, η σεξουαλική αυτοδιάθεση, ως συστατικό στοιχείο της ταυτότητας του ατόμου, διαθέτει δύο διαστάσεις: Θετική ελευθερία, να τελεί δηλαδή κανείς σεξουαλικές πράξεις κατά τις επιθυμίες του, και αρνητική ελευθερία, να μην υπόκειται δηλαδή αθέλητα στις σεξουαλικές πράξεις άλλων. Ειδικότερα, η σεξουαλική αυτοδιάθεση συνεπάγεται την ελευθερία να έχει κανείς σεξουαλική δραστηριότητα (αλλά και αρνητικά: να μην έχει):
-Αν θέλει, κατόπιν δηλαδή σχετικής βούλησης.
-Όποτε θέλει, σε χρόνο δηλαδή που επιθυμεί.
-Καθόσον θέλει, δηλαδή, σε διάρκεια, συχνότητα και ποσότητα που επιθυμεί.
-Με όποιον/όσους θέλει, επιλέγοντας δηλαδή τον σύντροφό του ανάλογα με τις δικές του προτιμήσεις.
-Όπως θέλει, επιλέγοντας δηλαδή τις ειδικότερες μορφές σεξουαλικής επαφής.
Στο πλαίσιο αυτό προστατεύεται η ελεύθερη διαμόρφωση της σεξουαλικής δραστηριότητας από επεμβάσεις τόσο εκ μέρους κρατικών φορέων, όσο και άλλων ιδιωτών. Ειδικότερα η συνταγματική προστασία της σεξουαλικής αυτοδιάθεσης επιβάλλει την αποχή τους κράτους από πράξεις καταστολής των ερωτικών επιλογών του ατόμου, στο μέτρο που δεν συντρέχει κάποια παραβίαση της σεξουαλικής ελευθερίας άλλων ανθρώπων. Εδώ, εκτός βέβαια από τις αυτοαναφορικές ερωτικές συμπεριφορές, προεχόντως εμπίπτει η αμοιβαίως εκούσια σεξουαλική επαφή μεταξύ ενηλίκων, όποια μορφή κι αν έχει αυτή, από όποιες δηλαδή (επιμέρους) σεξουαλικές πράξεις κι αν συντίθεται.
Η ψήφιση του Νέου Ποινικού Κώδικα με τον Νόμο 4619/2019 αποτέλεσε την τρίτη ιστορικών διαστάσεων τομή στο πεδίο των εγκλημάτων κατά της γενετήσιας ορμής και των εγκλημάτων οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ορμής κατά τη νεωτερική εποχή. Προηγήθηκαν η θέσπιση του προηγούμενου Ποινικού Κώδικα την 1/1/1951 και η ριζική αξιακή μεταστροφή από το έννομο αγαθό των ηθών σε εκείνο της γενετήσιας ελευθερίας με τον Ν. 1419/1984. Η πρόσφατη τομή με τον Νέο Ποινικό Κώδικα πάντως δεν μπορεί να χαρακτηριστεί απότομη, αφού μεσολάβησαν από τη δεκαετία του ογδόντα και ύστερα πολλές εμβόλιμες τροποποιήσεις διατάξεων.
Οι αλλαγές δεν έγιναν μέσα σε ένα στεγανό απέναντι στην κοινωνία νομοθετικό περιβάλλον. Η μεταρρύθμιση του 1984 είχε πραγματοποιηθεί στον απόηχο φιλελεύθερων ευρωπαϊκών ρευμάτων (όπως του γαλλικού Μάη του 1968), που προσανατόλισαν την ποινική προστασία προς το έννομο αγαθό της σεξουαλικής ελευθερίας. Αυτή η αξία αποτυπώθηκε άλλωστε και στον τίτλο του 19ου κεφαλαίου του Ειδικού Μέρους του ΠΚ, που αναφέρεται στα σεξουαλικά εγκλήματα (εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής).
Εν έτει 2019 η ατμόσφαιρα ήταν πιο σύνθετη. Τα φιλελεύθερα ρεύματα που ακόμη έπνεαν και ο επιστημονικός εξορθολογισμός οδήγησαν τη Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή να προτείνει (και τη Βουλή να ψηφίσει με ενιαία ψήφο μέσω της προβλεπόμενης διαδικασίας για κώδικες) πολυάριθμες αποποινικοποιήσεις αβλαβών ή ακίνδυνων πράξεων. Από την άλλη πλευρά, η οχύρωση της σεξουαλικότητας αναπροσανατόλισε προς μια επανάκαμψη αυστηρού πνεύματος, η οποία τελικά αποκρυσταλλώθηκε στον Νέο Ποινικό Κώδικα.
Συνοπτικά οι κατηγορίες γενετήσιων πράξεων που αναφέρονται στον Νέο Ποινικό Κώδικα μπορούν να ταξινομηθούν ως εξής:
-Γενετήσιες πράξεις κατά τον ορισμό του άρθρου 336 παράγρ. 2 ΠΚ είναι η συνουσία και οι ανάλογης βαρύτητας πράξεις που κατά τα εξωτερικά τους γνωρίσματα ανάγονται στη σεξουαλική ζωή. Απαιτείται να καλύπτονται με δόλο κατά τις γενικές διατάξεις (άρθρα 26,27 ΠΚ).
-Χειρονομίες γενετήσιου χαρακτήρα είναι θωπείες ή ψαύσεις του σώματος που δεν ενέχουν διείσδυση στο σώμα και δεν φτάνουν στον βαθμό της γενετήσιας πράξης (π.χ. άρθρο 337 ΠΚ).
-Πράξεις γενετήσιου χαρακτήρα χωρίς επαφή (άρθ. 342 παρ. 2, 348Γ παρ. 3 εδαφ. α’, 353 παρ. 1) είναι οι τελούμενες ενώπιον τρίτου (άρθρ. 353 ΠΚ).
Το βιβλίο είναι ένα πολύ αξιόπιστο τόσο ερευνητικά, όσο και μεθοδολογικά εργαλείο από δύο πολύ καταξιωμένους νομικούς που προσεγγίζουν τα θέματα με νηφάλιο και επιστημονικό τρόπο. Καλύπτουν όλο το φάσμα των νομικών θεμάτων, αναφέρονται σε πάρα πολλά ιστορικά στοιχεία, περιλαμβάνουν τεράστια νομολογία και βιβλιογραφία τόσο ελληνική, όσο και ξένη και επίσης αναφέρονται στη σύγχρονη, ελληνική και ξένη πραγματικότητα. Αντιμετωπίζουν τα θέματα με ευαισθησία, προσοχή και ένα πνεύμα φιλελευθερισμού. Άλλωστε ποιος θα διαφωνούσε πως ο βιασμός και εν γένει τα σεξουαλικά εγκλήματα προσβάλλουν ριζικά και καθολικά την ανθρώπινη ουσία;
Καλή σας ανάγνωση!