Η Άννα Καραμάνου σπούδασε στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και έχει πτυχίο Ελληνικής και Αγγλικής Φιλολογίας, μεταπτυχιακό Ευρωπαϊκών και Διεθνών Σπουδών και Διδακτορικό Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης. Εργάστηκε για 23 χρόνια στον ΟΤΕ και διετέλεσε γ.γ. της ΟΜΕ-ΟΤΕ. Συμμετείχε, ως εθνική εμπειρογνώμων, σε δύο δίκτυα πολιτικής ισότητας των φύλων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Έχει διατελέσει μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (1997-2004). Εκλέχτηκε στο προεδρείο της Κοινοβουλευτικής Ομάδας των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών (PES) και πρόεδρος της Επιτροπής FEMM του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Έχει τιμηθεί με το Βραβείο Ιπεκτσί Ειρήνης και Φιλίας 1999, για συμβολή στην Ελληνοτουρκική προσέγγιση. Είναι μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης, του Συνδέσμου Ελληνίδων Επιστημόνων και του Πολιτικού Συνδέσμου Γυναικών.
Έχει συγγράψει τα βιβλία: Η ειρηνική εξέγερση των θηλυκών σάπιενς 1821-2021 (εκδ. Αρμός, 2021), Η Ευρώπη & τα δικαιώματα των Γυναικών – ο εξευρωπαϊσμός σε Ελλάδα & Τουρκία (εκδ. Παπαζήση, 2015) και Η Ελληνίδα στην εκπαίδευση και την εργασία (εκδ. ΟΑΕΔ, 1984). Συμμετέχει σε πολλές συλλογικές εκδόσεις και αρθρογραφεί σε περιοδικά και εφημερίδες.
Συνέντευξη
ΧΑΡΙΤΙΝΗ ΜΑΛΙΣΣΟΒΑ
Η ειρηνική εξέγερση των θηλυκών σάπιενς, ο τίτλος του βιβλίου σας που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία του;
Σκοπός του βιβλίου μου είναι να αναδείξει και να εντάξει τους φεμινιστικούς αγώνες, που αποσιωπήθηκαν από τους ιστορικούς, εκεί όπου ανήκουν, δηλαδή, στην ιστορία των 200 ετών του νεοελληνικού κράτους. Χρησιμοποιώ σκοπίμως τον όρο σάπιενς, γιατί σημαίνει άνθρωπος σοφός, φρόνιμος, συνετός, γνωστικός. Όπως είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου είδους (homo sapiens), με τα ίσης αξίας δύο γένη. Θέλησα να τονίσω την ανθρωπινότητα των γυναικών, η οποία κάποια εποχή είχε αμφισβητηθεί. Η λέξη εξέγερση, σηματοδοτεί την έννοια της κίνησης (κίνημα) και τις έννοιες του χώρου και του χρόνου. Εν προκειμένω, το κίνημα των γυναικών για δικαιώματα, ισότητα και αξιοπρέπεια. Η υπόθεση των δικαιωμάτων των γυναικών και της θεωρίας που τα συνοδεύει, υπήρξε η υπόθεση και ο αγώνας του μισού γένους των ανθρώπων, των θηλυκών σάπιενς, που είχαν το σθένος να εξεγερθούν και να αμφισβητήσουν τη μονοκρατορία των αρσενικών, μαζί με τα κοινωνικά στερεότυπα και τον ανορθολογισμό που τα συνοδεύει.
Ποια ήταν η αφορμή για τη συγγραφή του βιβλίου;
Η εθνική επέτειος των 200 χρόνων βασικά, αλλά και το γεγονός ότι οι αγώνες των γυναικών είτε αποσιωπήθηκαν, είτε καταγράφηκαν αποσπασματικά από αξιόλογες γυναίκες για κάποιες περιόδους, χωρίς να συνδέονται με τους μεγάλους ιστορικούς σταθμούς και τους μεγάλους ηγέτες της σύγχρονης Ελλάδας. Το βιβλίο μου ήλθε για να καλύψει ένα κενό και να δώσει μια ολοκληρωμένη ιστορική πολιτική αφήγηση με τη συμπερίληψη των φεμινιστικών αγώνων.
Ποιο από τα πρόσωπα που αναφέρετε, θαυμάζετε περισσότερο;
Από τους πολιτικούς ηγέτες τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Τον μεγαλοφυή ευρωπαϊστή, τον ιθύνοντα νου του διπλασιασμού της Ελλάδας, τον εμπνευστή της Μεγάλης Ιδέας, οράματος εφικτού σε εκείνη την ιστορική συγκυρία, αν δεν συνέβαινε ο εθνικός διχασμός που πυροδοτήθηκε από τον βασιλιά Κωνσταντίνο και οδήγησε στη Μικρασιατική Καταστροφή. Από τις γυναίκες την Καλλιρρόη Παρρέν, την πρώτη και διαπρεπέστερη φεμινίστρια, δασκάλα και εκδότρια, που ξεκίνησε την ειρηνική επαπανάσταση των θηλυκών σάπιενς στην Ελλάδα.
Αφιερώνετε το βιβλίο στην εγγονή σας. Είναι και μια συμβολική κίνηση ώστε να μείνει η έρευνά σας ως παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές Ελληνίδων;
Ναι, γιατί θα ήθελα οι νέες γυναίκες να εμπνευστούν από το παράδειγμα των τολμηρών, ελάχιστων μορφωμένων γυναικών του 19ου αιώνα, που ξεκίνησαν τον αγώνα για δικαιώματα και αξιοπρέπεια, υπό σκληρές συνθήκες πατριαρχίας και υποτέλειας των γυναικών. Επίσης θα ήθελα οι νέες/οι επιστήμονες να ερευνήσουν περαιτέρω και να συμπληρώσουν όλες τις πτυχές του αγώνα και της συμβολής του φεμινιστικού κινήματος στον εκμοντερνισμό, τον πολιτισμό, τη δημοκρατία, την ηθική συγκρότηση και την πρόοδο της Ελλάδας.
200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Τι θεωρείτε ότι κέρδισε η γυναίκα στην πάροδο αυτών των ετών;
Κέρδισε πάρα πολλά, παρά το γεγονός ότι χρειάζονται ακόμη πολλές αναδιευθετήσεις για την πλήρη και ουσιαστική έμφυλη ισότητα, ώστε να πάψει κάποτε η Ελλάδα να είναι τελευταία στους δείκτες ισότητας στην ΕΕ. Ο αγώνας στη χώρα μας είναι ιδιαίτερα σκληρός, γιατί ζούμε υπό καθεστώς σκληρής πατριαρχίας και επιβίωσης αμέτρητων αναχρονισμών, δεισιδαιμονιών, αρνητικών συμβολισμών, διπλών μέτρων και σταθμών και οθωμανικών καταλοίπων. Ο ρόλος της Εκκλησίας υπήρξε ιδιαίτερα αρνητικός απέναντι στις διεκδικήσεις για ισότητα και δικαιοσύνη των φύλων, σε αντίθεση με την ίδια τη χριστιανική διδασκαλία. Ούτε καν δημοκρατικό διάλογο δεν δέχονται οι ιεράρχες, με εξαίρεση ελαχίστων φωτισμένων μέσα στο πλήθος των φανατικών. Ωστόσο, εκτιμώ ότι θέματα που κατάφωρα παραβιάζουν την αρχή της ισότητας των φύλων, όπως το Άβατο του Αγίου Όρους και ο αποκλεισμός των γυναικών από τις εκκλησιαστικές σχολές και την ιεροσύνη, θα πρέπει να μπουν στον δημόσιο διάλογο!
Παρά ταύτα, υποχρεώσαμε το πολιτικό σύστημα να αναγνωρίσει την ισότητα των φύλων ως οικουμενική αξία, να παραχωρήσει συνταγματικά, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, νέο οικογενειακό, ποινικό και εργατικό δίκαιο, αλλαγές στην εκπαίδευση, νόμους και δομές για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, δικαίωμα στην αντισύλληψη, αποποινικοποίηση της άμβλωσης, ποινικοποίηση του βιασμού εκτός και εντός του γάμου, σύμφωνο συμβίωσης ανεξαρτήτως φύλου, πλήθος μελετών και εκδόσεων υπέρ της έμφυλης ισότητας, υποχρεωτικές ποσοστώσεις για τις επιχειρήσεις, τα ψηφοδέλτια και τα κέντρα αποφάσεων και εξουσίας. Η εκλογή της Κατερίνας Σακελλαροπούλου, της πρώτης γυναίκας στο ύπατο πολιτειακό αξίωμα, στην Προεδρία της Ελληνικής Δημοκρατίας, είναι το επιστέγασμα των 200 χρόνων επίμονων φεμινιστικών αγώνων, που σηματοδοτούν περαιτέρω πρόοδο.
Στη μακρά πορεία σας στα ελληνικά δρώμενα, αλλά και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχετε ασχοληθεί κι έχετε αγωνιστεί για την ισότητα των δυο φύλων. Τι επίγευση σας άφησε η δράση σας;
Η δράση πάντα φέρνει κάποιο αποτέλεσμα. Κάτι αφήνει που επιταχύνει τις εξελίξεις. Κι αυτή είναι η ανταμοιβή! Ιδιαίτερα ό,τι έκανα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μου έδωσε μεγάλη ικανοποίηση. Υπήρχε συνεργασία και κατανόηση μεταξύ ανθρώπων από διαφορετικές εθνικότητες και νοοτροπίες! Δούλεψα μια χαρά όχι μόνο μαζί με τις Ευρωπαίες, αλλά και με γυναίκες από την Αφρική, τη Λατινική Αμερική, τη Μέση Ανατολή, την Τουρκία, το Ιράν και το Αφγανιστάν. Κοινοί τόποι υπάρχουν πάντα μέσα από τον διάλογο και τη συνεργασία για έναν κοινό σκοπό. Η έμφυλη ισότητα με τον έντονο ανθρωπιστικό χαρακτήρα της ενώνει τους ανθρώπους. Προσωπικά με ικανοποιεί και μου δίνει χαρά να προσφέρω όπου μπορώ, να μεταδίδω τη γνώση μου, να βοηθώ και να παρακινώ τις γυναίκες να πιστέψουν στη δύναμη που διαθέτουν και να κυνηγήσουν τα όνειρά τους, σε οποιαδήποτε ηλικία! Είμαι ένθερμη οπαδός της διαβίου εκπαίδευσης και της διαβίου δημιουργικότητας!
Θέλετε να κάνετε ένα σχόλιο για τη σωρεία γυναικοκτονιών στη χώρα μας;
Το έμφυλο χάσμα ισχύος, δηλαδή, η κοινωνική κατασκευή της ανδρικής υπεροχής και της γυναικείας υποτίμησης, είναι η γενεσιουργός αιτία της βίας κατά των γυναικών και των γυναικοκτονιών. Όταν κλείσει αυτό το τεράστιο χάσμα εξουσίας σε όλους τους τομείς και τα φύλα μοιράζονται δίκαια (50/50) όλες τις ευθύνες και όλες τις υποχρεώσεις της ιδιωτικής και της δημόσιας σφαίρας, τότε θα πάψουν και οι άντρες να εξευτελίζονται με πράξεις βίας κατά των γυναικών.
Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας εντυπωσίασε;
Το Homo Deus του Nuval Noah Harari. Υπέροχο! Το διάβασα non stop!
Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Τη δικαιοσύνη!
Τι θα συμβουλεύατε τις νεότερες γυναίκες;
Ελευθερία με αρετή και τόλμη! Διαρκή ανακάλυψη, καλλιέργεια του νου, εμπλουτισμό και εμβάθυνση της γνώσης και της παιδείας. Είναι ο δρόμος προς στην ευδαιμονία! Όπως δίδασκε ο Αριστοτέλης…