Μπορεί το ανθρωπιστικό μέρος να αποτελεί το βασικό ζήτημα όλων των συζητήσεων που γίνονται στην Ευρώπη για το Προσφυγικό, ωστόσο μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι οικονομικές παρενέργειες των μεταναστευτικών ροών προς τις χώρες της Γηραιάς Ηπείρου.
Εκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου αναφέρει ότι συνολικά για την οικονομία της Ευρωπαϊκής Ενωσης και ιδιαίτερα για τις βόρειες χώρες οι απροσδόκητα μεγάλες προσφυγικές ροές θα φέρουν μία μικρή έστω αύξηση του ΑΕΠ σε ποσοστό 0,1% από το 2017. Ωστόσο, στις χώρες όπου αποτελούν τους βασικούς προορισμούς των προσφύγων τα οφέλη αναμένεται να είναι ακόμη μεγαλύτερα. Σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, το ΔΝΤ προσθέτει ότι ο αντίκτυπος των ροών θα εξαρτηθεί από την ταχύτητα ενσωμάτωσης των προσφύγων στην αγορά εργασίας. Θεωρεί ότι όσο πιο γρήγορα γίνει η διαδικασία αυτή, τόσο θα ελαχιστοποιούνται οι κίνδυνοι κοινωνικού αποκλεισμού των προσφύγων και των μεταναστών, διευρύνοντας έτσι τη συμβολή τους στα δημοσιονομικά.
Υφεση
Αναφορικά με την Ελλάδα, η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, καθώς αποτελεί τον βασικό «σταθμό» που συνδέει τους πρόσφυγες από τις χώρες της Μέσης Ανατολής, της Ασίας και της Β. Αφρικής με τα ευρωπαϊκά κράτη, η εικόνα δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική. Διανύοντας ήδη μία μακρά περίοδο ύφεσης, η οποία έχει οδηγήσει τη χώρα μας ήδη σε τρία «σκληρά» μνημόνια, το κόστος που καλείται να αναλάβει για το Προσφυγικό -παρότι δεν αποτελεί τόπο προορισμού για τη συντριπτική πλειοψηφία των προσφύγων- δείχνει δυσβάσταχτο δεδομένων των οικονομικών συνθηκών. Για το 2015, το ΔΝΤ προσδιόριζε το δημοσιονομικό κόστος της Ελλάδας για τους πρόσφυγες που ζητούν άσυλο στα επίπεδα του 0,17% του ΑΕΠ, δηλαδή περίπου στα 300 εκατ. ευρώ, ωστόσο οι τελευταίοι υπολογισμοί της κυβέρνησης έχουν ανεβάσει τον «λογαριασμό» στα 350 εκατ. ευρώ.
Ειδικότερα, για τις ανοικτές υποδομές υποδοχής (γνωστά και ως hotspots) το κόστος ανήλθε πέρυσι στα 195,2 εκατ. ευρώ, ενώ για επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης δαπανήθηκαν 97,4 εκατ. ευρώ Για τη μεταφορά από τα νησιά στην ηπειρωτική Ελλάδα εκτιμάται ότι χρειάστηκαν 49,1 εκατ. ευρώ, ενώ για χορήγηση ασύλου και μετεγκατάσταση 8,2 εκατ. ευρώ. Αξίζει να αναφερθεί ότι στον «λογαριασμό» αυτόν δεν περιλαμβάνονται δαπάνες οι οποίες καλύφθηκαν με εθελοντική εργασία ή με προσφορές υπαλλήλων, πολιτών και άλλων φορέων. Εάν προστεθούν και αυτές, το συνολικό κόστος αγγίζει τα 450 εκατ. ευρώ, δηλαδή κάτι λιγότερο από το σύνολο των διαθέσιμων κονδυλίων από τα αρμόδια κοινοτικά ταμεία που δικαιούται η Ελλάδα για την 7ετία έως το 2020 (440 εκατ. ευρώ).
Αυξάνονται οι δαπάνες
Το πρόβλημα αναμένεται να διογκωθεί ακόμη περισσότερο φέτος, αλλά και τα επόμενα χρόνια. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αντίστοιχες δαπάνες για το 2016 εκτιμάται ότι θα κυμανθούν από 600 εκατ. ευρώ -όπως αναφέρει σχετική μελέτη της Τραπέζης της Ελλάδος- μέχρι και 1 δισ. ευρώ σύμφωνα με αναφορές του αναπληρωτή υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννη Μουζάλα.
Ειδικότερα σε ό,τι αφορά στην έκθεση της ΤτΕ, εκτιμάται ότι το κόστος μπορεί να ξεπεράσει το 0,3% του ΑΕΠ (δηλαδή περί τα 600 εκατ. ευρώ), είτε σε περίπτωση που αυξηθούν οι ροές προσφύγων όπως δείχνουν και τα πρώτα στοιχεία για το 2016 είτε λόγω κλειστών συνόρων που οι πρόσφυγες παραμείνουν στην Ελλάδα, αυξάνοντας τις δαπάνες στέγασης, σίτισης και περίθαλψης.
Και αναφέρεται στο άμεσο κόστος, καθώς ενδέχεται να υπάρξει και έμμεσο κόστος για τη χώρα, το οποίο αφορά στον τομέα του τουρισμού αλλά και στις εξαγωγές.
ΘΥΜΑΤΑ ΑΙΣΧΡΟΚΕΡΔΕΙΑΣ
2,6 εκατ. Σύροι αύξησαν κατά 0,5% το ΑΕΠ της Τουρκίας
Εάν για την Ελλάδα το Προσφυγικό έχει δημιουργήσει «πονοκεφάλους» σε όλα τα επίπεδα, κάποιες άλλες χώρες έχουν αποκομίσει σημαντικά οφέλη από τις μεταναστευτικές ροές. Περαιτέρω οφέλη αναμένονται μάλιστα από τη στιγμή που η ΕΕ εφαρμόζει πολιτικές εργασιακής ευελιξίας, ώστε να εντάσσονται στην αγορά εργασίας ήδη από το πρώτο διάστημα άφιξής τους πρόσφυγες και μετανάστες. Αναφορικά με την ανησυχία Ευρωπαίων εργαζομένων, μήπως, λόγω προσφύγων, οι μισθοί τους δεχθούν πιέσεις προς τα κάτω και η ανεργία αυξηθεί, το ΔΝΤ εκτιμά ότι οι δυσμενείς συνέπειες θα είναι περιορισμένες και προσωρινές. Σημειώνει χαρακτηριστικά ότι η αντικατάσταση των μεν από τους δε είναι πολύ μικρή, σε συνδυασμό με το ότι, όσο μεγαλώνει το εργατικό δυναμικό τόσο αυξάνονται οι επενδύσεις.
Στην Τουρκία, ο μεγαλύτερος προσφυγικός πληθυσμός του κόσμου που έχει βρει «καταφύγιο» στη χώρα ενδέχεται, σύμφωνα με το Reuters, να «ευθύνεται» εν μέρει για την αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης της τουρκικής οικονομίας το γ’ τρίμηνο. «Εχουμε λογικά στοιχεία και αποδείξεις πως είτε οι δαπάνες των 2,6 εκατ. Σύρων προσφύγων είτε της κυβέρνησης ήταν ένα από τα βασικά στοιχεία που οδήγησαν στη θετική έκπληξη της οικονομικής ανάπτυξης το 2015», σχολίασε ο οικονομολόγος της Is Investment, Μουαμέρ Κομουρτσούογλου. Οικονομολόγοι εκτιμούν πως δαπανούν τουλάχιστον 346 λίρες (117 δολάρια) τον μήνα, που ισοδυναμεί με το 0,5% του ΑΕΠ. Από την άλλη πλευρά βέβαια, η εισροή των προσφύγων οδηγεί σε αύξηση των τιμών, ιδιαίτερα σε τρόφιμα και σε ενοίκια, με αποτέλεσμα ο ετήσιος πληθωρισμός να αυξηθεί κατά 9,58% τον Ιανουάριο.
Οι προορισμοί
Εκτός από την Τουρκία, ωφελημένες θα βγουν και χώρες της Δυτικής Ευρώπης, οι οποίες αποτελούν τους προορισμούς των προσφύγων.
Στη Γερμανία, η οποία έχει υποδεχθεί σχεδόν 1 εκατ. πρόσφυγες, το ΔΝΤ εκτιμά ότι το ΑΕΠ της χώρας μπορεί να ενισχυθεί το 2017 κατά 0,3%. Πάντως, υπάρχουν και φωνές εντός της Γερμανίας οι οποίες είναι αντίθετες στις συνεχιζόμενες ροές προσφύγων. Σε ανάλυση του Ινστιτούτου της Γερμανικής Οικονομίας (IW) της Κολωνίας, το κόστος των προσφύγων για στέγαση, σίτιση καθώς και μαθήματα γλώσσας και ενσωμάτωσης υπολογίζεται για τη Γερμανία μέχρι το 2017 στα 50 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο, το υψηλό κόστος αυξάνει την πίεση στα γερμανικά δημόσια ταμεία. Εκτός της Γερμανίας, η Σουηδία αναμένεται να εμφανίσει αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,4% και η Αυστρία κατά 0,5% το 2017. Εάν μάλιστα οι κυβερνήσεις διασφαλίσουν την αποτελεσματική ενσωμάτωση στην αγορά εργασίας των προσφύγων και των μεταναστών, τότε και η συμβολή τους στο ΑΕΠ θα είναι 1,1% υψηλότερη σε βάθος πενταετίας.