Σχέδιο με την ονομασία «Αθηνά» πρόκειται να εφαρμόσει άμεσα το υπουργείο Παιδείας, κλείνοντας άμεσα τέσσερα περιφερειακά πανεπιστήμια και περισσότερες από 150 σχολές σε ΑΕΙ και ΤΕΙ. Τα πρώτα λουκέτα θα μπουν εντός του 2013.
Σύμφωνα με πληροφορίες του Έθνους της Κυριακής, στο μικροσκόπιο του υπουργείου έχουν μπει τα Πανεπιστήμια Στερεάς Ελλάδος, Δυτικής Ελλάδος, Μακεδονίας και Δυτικής Μακεδονίας, ενώ θα συγχωνευθούν σχολές και στα Πανεπιστήμια Πελοποννήσου, Αιγαίου, Θράκης και Θεσσαλίας.
Ο ανασχεδιασμός της Ανώτατης Εκπαίδευσης θα περικόψει δραστικά το πλήθος των ΑΕΙ και ΤΕΙ, αφού σήμερα λειτουργούν 24 ΑΕΙ σε 36 πόλεις και 16 ΤΕΙ σε 40 πόλεις και κωμοπόλεις. Συνολικά υπάρχουν περισσότερα από 590 τμήματα, ενώ τη δεκαετία 1999-2009 ιδρύθηκαν περίπου 100 νέα τμήματα ΑΕΙ και ΤΕΙ.
Η αποτίμηση του χώρου της ανώτατης εκπαίδευσης που έγινε από το υπουργείο Παιδείας, έδειξε αλληλοεπικαλύψεις επιστημονικών αντικειμένων και κατακερματισμό που ξεπερνά το 60% των σχολών.
Ο εξορθολογισμός θα βασιστεί σε τρεις συνιστώσες:
- Στη Θεματική, όπου θα συγχωνευθούν τμήματα για να αποτελέσουν στη συνέχεια διευρυμένες ακαδημαϊκές μονάδες.
- Στη Χωροταξική που σημαίνει μετακινήσεις «αδύναμων» σχολών σε άλλες, ελκυστικότερες και σε κοντινή απόσταση.
- Στη Διοικητική, όπου ολόκληρα ΑΕΙ θα ενσωματωθούν σε άλλα με παρόμοια θεματική κατεύθυνση.
Πώς θα γίνει το «κούρεμα»
Εντός του Αυγούστου, αναλαμβάνει τα ηνία της Αρχής Διασφάλισης Ποιότητας (ΑΔΙΠ) ο νέος πρόεδρός της, κι αμέσως η ομάδα εργασίας για την αναδιοργάνωση των ΑΕΙ-ΤΕΙ πιάνει δουλειά. Ένα από τα κρίσιμα θέματα που θα διαχειριστεί η ΑΔΙΠ είναι η σύνταξη μελέτης για τη νέα «γεωγραφία» της ανώτατης εκπαίδευσης, για την οποία θα γίνει διάλογος με τους εκπροσώπους των πανεπιστημίων και των ΤΕΙ.
Με βάση προηγούμενα πορίσματα για τα συμβαίνοντα στο χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης η ΑΔΙΠ θα προτείνει τα κριτήρια… για το «κούρεμα» των σχολών. Κριτήρια, ακαδημαϊκά, κοινωνικά και οικονομικά. Στόχος θα είναι η συσπείρωση των δυνάμεων των πανεπιστημίων, καθώς και το σταμάτημα της πανσπερμίας και του κατακερματισμού των σχολών. Συγχωνεύσεις παντού… το σύνθημα.
ΤΕΙ στα αζήτητα
Ψηλά στη λίστα της… αποψίλωσης βρίσκονται περίπου 60 τμήματα ΤΕΙ με χαμηλή ζήτηση και ποσοστά αποφοίτησης σχεδόν μηδενικά. Εντατικά θα μελετηθούν οι σχολές Διοίκησης Επιχειρήσεων, Τουρισμού, Ιχθυοκαλλιεργειών, Υδατοκαλλιεργειών, Ανθοκομίας, Βιολογικών Καλλιεργειών και άλλες που στέκονται… ασθενώς στο χάρτη των Τεχνολογικών Ιδρυμάτων, και οι περισσότερες από αυτές θα κλείσουν.
Δεκάδες τμήματα, διάσπαρτα από πόλη σε πόλη και από χωριό σε χωριό, μπαίνουν στο μικροσκόπιο των αντοχών τους. Ήδη στο φετινό μηχανογραφικό έπαψαν να υφίστανται 11 σχολές των ΤΕΙ. «Η Ελλάδα αντιμετωπίζει ένα σημαντικό πρόβλημα ως προς τη στρέβλωση της αποστολής των ΤΕΙ, τα οποία τείνουν να υιοθετήσουν το ακαδημαϊκό προφίλ του πανεπιστημιακού τομέα», αναφέρει χαρακτηριστικά έκθεση του υπ. Παιδείας.
Τα πρώτα λουκέτα
Σύμφωνα με τα στοιχεία των Εκθέσεων της ΑΔΙΠ και του ΟΟΣΑ, είναι δεκάδες οι όμοιες σχολές. Είναι χαρακτηριστικό ότι υπάρχουν 22 Παιδαγωγικά τμήματα, 32 σχολές Πληροφορικής, 14 Γεωπονίας, 14 Θεάτρου, 21 σχολές Αρχιτεκτονικής, 36 Οικονομικά τμήματα και 50 τμήματα Διοίκησης Επιχειρήσεων. Έτσι, λοιπόν, το πρώτο βήμα εξορθολογισμού αποφασίστηκε να γίνει με τα Πανεπιστήμια Στερεάς Ελλάδος, Δυτικής Ελλάδας, Μακεδονίας και Δυτικής Μακεδονίας.
Παλαιότερες μελέτες, ως προς αυτά τα ΑΕΙ, κατέληγαν στο ότι, τα δύο Τμήματα του Παν. Στερεάς Ελλάδας θα μπορούσαν ενδεχομένως να ενσωματωθούν στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, λόγω ύπαρξης συναφών Τμημάτων σε αυτά, ενώ οι σχολές του Δυτικής Ελλάδας θα μπορούσαν να επανέλθουν στο Παν. Ιωαννίνων. Στο Πανεπιστήμιο Δυτ. Μακεδονίας: Τα Τμήματα της Φλώρινας ενσωματώνονται εύκολα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Τα δύο Τμήματα Μηχανικών στην Κοζάνη δεν έχουν υποδομές και δεν θεωρούνται βιώσιμα. Πάντως ο εξορθολογισμός των ΑΕΙ-ΤΕΙ θα βασιστεί σε τρεις συνιστώσες:
Στη Θεματική, όπου θα συγχωνευθούν τμήματα για να αποτελέσουν στη συνέχεια διευρυμένες ακαδημαϊκές μονάδες.
Στη χωροταξική συνιστώσα, που θα σημάνει μετακινήσεις πολλών «αδύναμων» σχολών προς σχολές ελκυστικότερες, σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους.
Στη Διοικητική, όπου ολόκληρα ΑΕΙ θα ενσωματωθούν σε άλλα με παρόμοια θεματική κατεύθυνση.
Στο κόκκινο… 150 σχολές
Ο ανασχεδιασμός της Ανώτατης Εκπαίδευσης, που είναι προ των πυλών, θα περικόψει δραστικά το πλήθος των ΑΕΙ και των ΤΕΙ. Σήμερα λειτουργούν 24 ΑΕΙ σε 36 διαφορετικές πόλεις και 16 ΤΕΙ σε 40 πόλεις και κωμοπόλεις. Συνολικά υπάρχουν περισσότερα από 590 τμήματα. Από το 1999 έως το 2009 ιδρύθηκαν περίπου 100 νέα Τμήματα ΑΕΙ και ΤΕΙ, λόγω της χρηματοδότησης από την ΕΕ. Πολλά εξ αυτών δεν έχουν σαφές γνωστικό αντικείμενο.
Από τα πανεπιστήμια, όσα βρίσκονται σε Αττική, Πάτρα, Iωάννινα, Κέρκυρα και Χανιά λειτουργούν σε μία πόλη, ενώ τα υπόλοιπα «απλώνονται» σε δύο έως έξι πόλεις. Η αποτίμηση του χώρου της Ανώτατης Εκπαίδευσης που έγινε από το υπουργείο Παιδείας κατέδειξε αλληλοεπικαλύψεις επιστημονικών αντικειμένων και κατακερματισμό που ξεπερνά το 60% των σχολών.
Δραστική μείωση εισακτέων
Στο μηχανογραφικό δελτίο του 2013, θα αποτυπωθούν οι ριζικές μεταρρυθμίσεις στην Ανώτατη Εκπαίδευση.
Οι δραστικές περικοπές ακόμη και ολόκληρων ΑΕΙ θα μικρύνουν πολύ το δελτίο υποψηφίων, γεγονός πρωτόγνωρο για τα ελληνικά εκπαιδευτικά χρονικά, όπου η τάση ήταν το άπλωμα και όχι το συμμάζεμα των τμημάτων.
Πρώτοι που θα πληγούν, είναι όσοι έχουν επιλέξει να σπουδάσουν σε σχολές που βρίσκονται ή θα βρεθούν… στο κόκκινο.
Προβλέψεις
Αναλόγως με τις τελικές αποφάσεις για το κλείσιμο ή τη συγχώνευση σχολών, θα υπάρξει αντίστοιχη πρόβλεψη και για τον αριθμό των ήδη φοιτούντων σε υπό κατάργηση πανεπιστήμια και τμήματα.
Άλλωστε, η κατάργηση ή η συγχώνευση των ΑΕΙ δεν θα σημάνει αυτόματα και τη διακοπή των σπουδών των φοιτητών.
Η μεταφορά τους σε ομοειδή επιστημονικά αντικείμενα, των πανεπιστημίων υποδοχής, είναι ένας τρόπος να συνεχίσουν τις σπουδές τους.
Γεγονός είναι όμως ότι ανάμεσα στα ακαδημαϊκά ή κοινωνικά κριτήρια τα οποία θα αναζητήσει η ομάδα εργασίας της ΑΔΙΠ και του υπ. Παιδείας θα είναι και ο αριθμός των φοιτητών-σπουδαστών στα υπό λουκέτο ιδρύματα. ΄Οσον αφορά στα δεκάδες ΤΕΙ που αναμένεται να… κοπούν οριστικά από το χάρτη, αυτά είναι ήδη απαξιωμένα από τους σπουδαστές τους, εδώ και χρόνια.
Οι περισσότερες σχολές δεν έλκουν καθόλου υποψηφίους ή έλκουν κάποιους ως τρίτη και τέταρτη επιλογή τους. Μοιραία ο τυφώνας των αλλαγών θα συμπαρασύρει και τον αριθμό των εισακτέων, που θα μειωθεί δραστικά, από το επόμενο κιόλας έτος, για να φθάσει σε ποσοστά παρόμοια με τον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ.
Τα Πανεπιστήμια με τη μεγαλύτερη διασπορά τμημάτων
Πανεπιστήμιο Τμήματα Πόλεις
Θράκης 20 4
Αριστοτέλειο 40 3
Μακεδονίας 10 3
Δ. Μακ/νίας 5 2
Θεσσαλίας 16 4
Πελ/νήσου 10 5
Αιγαίου 17 6
Κρήτης 17 2
Τι προτείνει ο ΟΟΣΑ
Το ελληνικό σύστημα Ανώτερης Εκπαίδευσης αποτελείται από πολλά μικρότερα, ιδιαιτέρως κατακερματισμένα τμήματα με υψηλά επίπεδα αλληλοεπικάλυψης. Τα προβλήματα εντοπίζονται σε πολλά επίπεδα:
Εντός περιφερειών, η Ελλάδα έχει παρουσιάσει αύξηση Ιδρυμάτων, αλλά ακόμα σημαντικότερο στοιχείο ως προς την αποδοτικότητα είναι ότι τόσο τα πανεπιστήμια όσο και τα ΤΕΙ έχουν δημιουργήσει παραρτήματα, συχνά με ένα ή δύο τμήματα μόνο, σε μικρές πόλεις εντός των περιφερειών τους.
Στο πλαίσιο ομοίων επιστημονικών κλάδων, προγράμματα πτυχίων σε συγκεκριμένες επιστήμες και επαγγέλματα έχουν διασπαστεί σε μικρότερα προγράμματα, που διαφέρουν ελάχιστα μεταξύ τους, ενδεχομένως για να δικαιολογηθεί η δημιουργία νέων τμημάτων και ο αυξημένος αριθμός ακαδημαϊκών θέσεων.
Εξειδικεύοντας ακόμη περισσότερο, οι ιθύνοντες του ΟΟΣΑ προχωρούν στην ανάδειξη χαρακτηριστικών παραδειγμάτων, για τους ομοειδείς επιστημονικούς κλάδους, που βρίσκονται διάσπαρτοι και χωρίς λόγο ύπαρξης στα ελληνικά ΑΕΙ:
– Στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης υπάρχουν δύο χωριστά τμήματα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (ένα βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και το άλλο στις Σέρρες).
– Στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών υπάρχει ένα Τμήμα Οικονομικών και ένα Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών. Επιπλέον, στο ίδιο Πανεπιστήμιο υπάρχει ένα Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και ένα άλλο τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας.
– Στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, υπάρχει ένα Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και ένα Τμήμα Βιομηχανικής Διοίκησης.
– Στο Πανεπιστήμιο της Μακεδονίας υπάρχουν ξεχωριστά τμήματα Διοίκησης Επιχειρήσεων, Μάρκετινγκ και Διοίκησης Διαδικασιών (βρίσκεται στην Έδεσσα) και Διοικητικής Τεχνολογίας (βρίσκεται στη Νάουσα).
– Στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης υπάρχουν ξεχωριστά τμήματα Μαθηματικών και Εφαρμοσμένων Μαθηματικών.
– Στο Πανεπιστήμιο της Πελοποννήσου υπάρχουν τμήματα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τηλεπικοινωνιών και επίσης Επιστήμης και Τεχνολογίας Υπολογιστών.
– Στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης υπάρχουν δύο χωριστά τμήματα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής (ένα στη Θεσσαλονίκη και το άλλο στις Σέρρες).
Αλλαγές στο νόμο για τα ΑΕΙ
Οι νομοθετικές ρυθμίσεις, που επρόκειτο να δοθούν στη δημοσιότητα την περασμένη Παρασκευή, αλλά δεν δόθηκαν λόγω τεχνικών κωλυμάτων, αναμένεται να γίνουν γνωστές αύριο και να προωθηθούν άμεσα στη Βουλή. Ωστόσο, προκαλούν ήδη αναταράξεις μεταξύ των υποστηρικτών της εφαρμογής του αρχικού νόμου και εκείνων που υποστηρίζουν ότι οι αρχικές διατάξεις δεν είναι υλοποιήσιμες και θα έπρεπε εδώ και καιρό να είχαν τροποποιηθεί για να λειτουργήσουν τα πανεπιστημιακά ιδρύματα.
Σύμφωνα με πληροφορίες του ΑΜΠΕ, οι βασικές αλλαγές που προωθούνται, είναι οι εξής:
– Επαναφορά τμημάτων και τομέων με τις γενικές τους συνελεύσεις, τους προέδρους, τους διευθυντές τους και με τις αρμοδιότητές τους, που αφαιρούνται από τον κοσμήτορα και την κοσμητεία.
– Συγκρότηση των εκλεκτορικών σωμάτων εκλογής και εξέλιξης καθηγητών από τις γενικές συνελεύσεις τμημάτων, αντί των σχολών.
– Κατάργηση της διεθνούς προκήρυξης για την εκλογή πρύτανη. Μόνον καθηγητές του κάθε ιδρύματος θα μπορούν να είναι υποψήφιοι.
– Τα εξωτερικά μέλη του Συμβουλίου θα πρέπει να έχουν πτυχίο πανεπιστημίου και άλλα ακαδημαϊκά προσόντα.
– Η μία θητεία των πρυτάνεων μειώνεται από 5 σε 4 χρόνια.
– Επιστροφή των Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών (ΜΠΣ) στον έλεγχο των τμημάτων, αφού καταργείται η Μεταπτυχιακή Σχολή.
– Tην ευθύνη για τις εκλογές ανάδειξης των εσωτερικών μελών του Συμβουλίου έχουν οι πρυτάνεις
– Παρατείνεται η θητεία των πρυτάνεων, οι οποίοι όμως θα έχουν την υποχρέωση να διενεργήσουν τις εκλογές για την ανάδειξη του Συμβουλίου Διοίκησης. Αν, όμως, κωλυσιεργούν, θα διώκονται για παράβαση καθήκοντος.
Σημειώνεται, τέλος, ότι όσοι υποστήριζαν πως ο νόμος έπρεπε να εφαρμοσθεί με ελάχιστες τροποποιήσεις και εφόσον αυτές χρειάζονταν, τώρα εκτιμούν ότι με τις αλλαγές, που έχουν γίνει γνωστές από δημοσιογραφικές πληροφορίες, ουσιαστικά ανατρέπεται ο αρχικός νόμος. Όσοι, όμως, υποστήριζαν ότι ο νόμος δεν μπορεί να εφαρμοσθεί, εκτιμούν τώρα ότι με τις βελτιώσεις, που πρόκειται να γίνουν, θα διευκολυνθεί η πανεπιστημιακή κοινότητα να τον εφαρμόσει.