Η παχυσαρκία είναι νόσος σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και θεωρείται εξαιρετικά απειλητική, οδηγεί στην επιβάρυνση του οργανισμού και την προδιάθεση για ασθένειες, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, κάποιες μορφές καρκίνου, η υπερλιπιδαιμία, η υπέρταση κ.ά.
Η συγκεκριμένη νόσος παραπέμπει σε ποσοστά αρκετά απογοητευτικά για τις μικρές ηλικίες. Η Ελλάδα είναι 1η στην παιδική παχυσαρκία στην Ευρώπη και 3η στον κόσμο. Κατατάσσεται στις πιο απειλητικές νόσους.
Μια επίσης αρκετά σοβαρή διατροφική διαταραχή, αυτή της νευρογενούς ανορεξίας, αφορά στον παιδικό πληθυσμό και κυρίως τους εφήβους (κορίτσια κυρίως, αλλά και αγόρια στην προεφηβεία, αλλά και την εφηβεία). Η διαταραχή αυτή έχει τις ρίζες της σε ψυχολογικά αίτια και περιλαμβάνει την αποχή από το φαγητό, ενώ ενισχύεται από τη σύγκριση με πρότυπα ομορφιάς και πλήττει συχνά άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Είναι εξαιρετικά επικίνδυνη και μπορεί να φτάσει ένα άτομο να έχει τάσεις αυτοκτονίας ή να χάσει τη ζωή του από ασιτία.
23χρονος και 46χρονος παρουσιάζουν στη «Θ» αθέατες πλευρές της παχυσαρκίας και της νευρικής ανορεξίας.
ΡΕΠΟΡΤΑΖ
ΒΙΟΛΕΤΤΑ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ
«Οι γονείς μου έκαναν μαζί μου διατροφή,
αλλά δεν έχανα κιλά, γιατί έτρωγα κρυφά…»
«Βιώνω την παχυσαρκία από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου» δηλώνει ο 23χρονος Μ.Κ. «Είχα αρκετά κιλά και μεγαλύτερο από το κανονικό για την ηλικία μου βάρος. Οι γονείς μου είχαν θορυβηθεί, με έτρεχαν σε διαιτολόγους, έκαναν μαζί μου διατροφή, όμως εγώ δεν έχανα κιλά, γιατί έτρωγα κρυφά. Δεν είχα συνειδητοποιήσει πόσο κακό έκανα στην υγεία μου. Κατάφερα στο τέλος της εφηβείας να χάσω κάποια κιλά, αλλά ακόμα και σήμερα στα 23 μου δεν έχω το ιδανικό βάρος για την ηλικία μου. Είμαι υπέρβαρος. Δυστυχώς νομίζω ότι χρειάζεται μεγάλη δύναμη ψυχής και παρά τη στήριξη των δικών μου ανθρώπων, νιώθω πως παλεύω μόνος. Πολλές φορές στο σχολείο είχα δεχθεί αρνητικές κριτικές από τους συνομηλίκους μου για το βάρος μου και μια μορφή ρατσισμού και κοινωνικού αποκλεισμού. Τώρα νιώθω καλά μέσα στο σώμα μου και απλά συντηρώ ένα όσο το δυνατόν ικανοποιητικό βάρος τόσο ώστε να μην πεινάω, αλλά και να μην πονάω. Γιατί είναι πόνος να νιώθεις ότι οι «σημαντικοί άλλοι» δεν σε αποδέχονται όπως είσαι. Αξίζει να το δει κανείς σοβαρά. Είναι θέμα υγείας και η υγεία είναι επιλογή».
«Οι γονείς μου είχαν λάβει προειδοποίηση από τους γιατρούς
ότι, εάν συνέχιζα να χάνω βάρος, θα είχα πεθάνει…
Η Ν.Δ., 45 ετών σήμερα, μας μιλά για τη δική της επώδυνη εμπειρία με την ψυχογενή ανορεξία:
«Στα 15 μου χρόνια δέχθηκα bullying για τα κιλά μου και το ύψος μου, παρά το γεγονός ότι οι συνομήλικές μου στο σχολείο είχαν περίπου το ίδιο βάρος, ήταν λίγο πιο ψηλές και έδειχναν πιο αδύνατες. Αυτό μου δημιούργησε έντονο ψυχολογικό άγχος και θεώρησα πως για να με αποδέχονται θα πρέπει και εγώ να τους μοιάσω. Τα κορίτσια στην ηλικία μου έβγαιναν με αγόρια, εγώ δεν είχα αυτή την τύχη. Όλοι με κορόιδευαν και μου έδειχναν με περιφρόνηση πόσο πιο cool και πιο ωραίες, πιο αδύνατες, πιο ψηλές, σωστά μοντέλα ήταν.
Εκεί άλλαξε κάτι στο μυαλό μου και γύρισε 180 μοίρες. Σταμάτησα να τρώω, έλεγα ψέματα στους γονείς μου, έφτασα στο σημείο να χάσω 20 κιλά το καλοκαίρι που έδωσα πανελλήνιες. Συνέπεια αυτής της κατάστασης ήταν να χάσω το Α’ εξάμηνο στης σχολής και υπήρχε κίνδυνος να χάσω όλη τη χρονιά. Τότε γύρισε ένας διακόπτης στο μυαλό μου και το κίνητρό μου να σπουδάσω αποδείχθηκε πιο ισχυρό από την ανάγκη για αποδοχή. Κατάφερα να ξεπεράσω το πρόβλημα και να αποτελώ εξαίρεση στον κανόνα.
Αργότερα έμαθα πως οι γονείς μου είχαν λάβει προειδοποίηση από τους γιατρούς ότι εάν συνέχιζα με τον ίδιο ρυθμό να χάνω βάρος θα είχα πεθάνει στο επόμενο εξάμηνο. Το μήνυμα που θέλω να δώσω και να ακουστεί είναι: «Ξεχάστε την αποδοχή από τους άλλους με βάση τα δικά τους κριτήρια. Εμπιστευτείτε τον εαυτό σας και προχωρήστε. Η ζωή μάς περιμένει…».
Οι συμβουλές του παιδίατρου
Η «Θ» συνάντησε τον παιδίατρο κ. Γ. Χαρίτο και του ζήτησε την επιστημονική του άποψη για ακραίες διατροφικές διαταραχές.
Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε, «τα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας εκτοξεύτηκαν σε υψηλά ποσοστά τα χρόνια της πανδημίας. Η απομόνωση και η υπερφαγία, η έλλειψη σωματικής άσκησης άλλαξαν τις ισορροπίες στη ζωή των παιδιών. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια απορρόφησαν τον χρόνο τους, τα παιδιά απομονώθηκαν σε μια οθόνη και η κατανάλωση τροφών αυξήθηκε με τα γνωστά αποτελέσματα. Ένα σημαντικό εμπόδιο στην ουσιαστική αντιμετώπιση του προβλήματος είναι και ο τρόπος ζωής των ενηλίκων. Λόγω της καθημερινής ενασχόλησης με την εργασία τους, δεν δίνεται η απαιτούμενη προσοχή στην καθημερινή παρασκευή φρέσκου σπιτικού φαγητού και με αυτόν τον τρόπο κυριαρχεί στο οικογενειακό τραπέζι το πρόχειρο φαγητό. Η μητέρα δεν έχει τον χρόνο να προετοιμάσει σπιτικό κολατσιό για κατανάλωση στο σχολείο και έτσι τα παιδιά προτιμούν το έτοιμο φαγητό του κυλικείου ή κάτι πρόχειρο που τους δίνεται από το σπίτι, όπως κάποιο κρουασάν κ.λπ.».
Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς; Ποιοι τρόποι αντιμετώπισης υπάρχουν;
Χρειάζεται περιορισμός της ζάχαρης από πολύ νεαρή ηλικία αν σκεφτεί κανείς ότι τα παιδιά με βάση το ιατρικό πρωτόκολλο δεν επιτρέπεται να καταναλώνουν ζάχαρη μέχρι την ηλικία των 3 ετών. Η διατροφή τους θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεγμένη, το αλάτι ελάχιστο και να υπάρχει έλεγχος του σωματικού βάρους, διαφορετικά ελλοχεύει ο κίνδυνος πρώιμης εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη και άλλων ασθενειών που μειώνουν το προσδόκιμο ζωής.
Θα πρέπει να ενταχθεί στο ημερήσιο πρόγραμμα τους μια σωματική δραστηριότητα, όπως κολύμπι, στίβος, ομαδικά αθλήματα και οι γονείς θα πρέπει να ενθαρρύνουν μια τέτοιου είδους συμμετοχή και να μην ασχολούνται μόνο με τον εμπλουτισμό των γνώσεων των παιδιών τους» τονίζει χαρακτηριστικά ο παιδίατρος.
«Η ψυχογενής ανορεξία έχει πολλές ιδιομορφίες. Είναι μια διαταραχή που επηρεάζει την εικόνα του εφήβου για τον εαυτό του. Τα παιδιά που έχουν αυτό το πρόβλημα αδιαφορούν για το σώμα τους, οι γονείς το ανέχονται και γενικά όταν το πρόβλημα φτάνει σε προχωρημένο στάδιο τότε μπορεί δυστυχώς να είναι πολύ αργά για να αντιμετωπιστεί. Το γεγονός ότι κυρίως η διαταραχή αυτή εμφανίζεται στα έφηβα κορίτσια, τα οποία έχουν λανθασμένη εικόνα για τον εαυτό τους, με βάση τα πρότυπα που κυριαρχούν στον περίγυρό τους, αλλά και την επιθυμία τους να συγκεντρώνουν καλύτερα σχόλια για την εξωτερική τους εμφάνιση, αλλά και για το βάρος τους. Σημαντικός είναι ο ρόλος των προτύπων που αφορούν στο ιδανικό γυναικείο σώμα. Ο σωματότυπος των γυναικών που ασχολούνται με το μόντελινγκ το οποίο λειτουργεί ως πρότυπο για αυτά. Ο κ Χαρίτος σημειώνει ότι «είναι γεγονός πως οι γονείς θα πρέπει να παρακολουθούν τα παιδιά τους να λύνουν τα προβλήματα εν τη γενέσει τους και να ακολουθούν τις συμβουλές των ειδικών κυρίως ενός διατροφολόγου, αλλά και ψυχολόγου, καθώς το πρόβλημα έχει ρίζες στην ψυχοσύνθεση του ατόμου και το πώς αυτή λειτουργεί στη συγκεκριμένη διαταραχή και απαιτεί λύσεις στη βάση της υποστήριξης από ειδικούς και μόνο και στην έγκαιρη διαπίστωση του προβλήματος πριν είναι πολύ αργά».
Οι προτάσεις της διατροφολόγου
Ακολουθώντας τις συμβουλές των ειδικών συναντήσαμε τη διαιτολόγο, διατροφολόγο, πρόεδρο της Ένωσης Διαιτολόγων Διατροφολόγων Ν. Μαγνησίας και αντιπρόεδρο της Ένωσης Διαιτολόγων Διατροφολόγων Ελλάδας κ. Νότα Μπλούχου, η οποία ρίχνει φως σε αθέατες πλευρές της παιδικής παχυσαρκίας και της ψυχογενούς ανορεξίας από την πλευρά της διατροφής.
Όπως αρχικά τονίστηκε, τα παιδιά μας την τελευταία δεκαετία, τείνουν να εμφανίζουν το γενικό ποσοστό της παιδικής παχυσαρκίας στην προσχολική ηλικία. Είναι σημαντικό, όπως δηλώνει η διατροφολόγος, να εντοπιστεί έγκαιρα. Εάν το πρόβλημα έχει τη βάση του σε γενετικό υπόβαθρο (κληρονομική προδιάθεση), δίνει ένα ισχυρό ποσοστό στην πιθανότητα που το παιδί έχει παχύσαρκους γονείς, να γίνει και αυτό παχύσαρκο, αλλά και στην πιθανότητα, εάν ο έφηβος παραμείνει και στο τέλος της εφηβείας παχύσαρκος, να γίνει ένα μελλοντικός παχύσαρκος ενήλικας. Το παχύσαρκο παιδί έχει χαμηλό προσδόκιμο ζωής και μεγάλη πιθανότητα να νοσήσει από χρόνιες αρρώστιες που επιβαρύνουν την υγεία του.
Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς; Ποια είναι η διατροφή που έχει μεγαλύτερη αξία για τα παιδιά;
Η παρέμβαση δεν μπορεί να είναι μονοσήμαντη, τονίζει η κ. Μπλούχου και περιλαμβάνει «κυρίως την προτροπή της Πολιτείας και του σχολείου για ενασχόληση σοβαρά με το πρόβλημα, όπως και την τεράστια ευθύνη των γονιών και γενικά των ενηλίκων ως προς τις διατροφικές συνήθειες, που αποτελούν ένα είδος προτύπου για τα παιδιά. Είναι ανάγκη να υπάρχει στο σχολείο ειδικό μάθημα διατροφικής αγωγής με εξειδικευμένες προσπάθειες ανάδειξης του μεσογειακού διατροφικού προτύπου και φυσικά ευαισθητοποίηση της κοινότητας και της κοινωνίας, κάτι που στο εξωτερικό είναι εκ των ων ουκ άνευ, αδιαπραγμάτευτο και υποχρεωτική συνθήκη για να εδραιωθεί ένα σωστό διατροφικό πρότυπο».
Στην περίπτωση της διατροφικής διαταραχής με το όνομα «ψυχογενής ανορεξία», η ίδια δηλώνει προβληματισμένη για το γεγονός ότι η ελληνική οικογένεια αγνοεί η αρνείται να δει το πρόβλημα και πολλές φορές αυτό μπορεί να αποβεί μοιραίο.
Τα πρότυπα, η λάθος εικόνα, η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η προβληματική εν γένει συμπεριφορά θα πρέπει να μας προβληματίσει όλους και κυρίως τις οικογένειες που έρχονται αντιμέτωπες με το πρόβλημα αυτό.
Σε σημαντικά ποσοστά συναντάται το πρόβλημα σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν σε συνέδριο: το 83% των περιπτώσεων αφορά κορίτσια και διάφορες διατροφικές διαταραχές, το 40% αυτών αφορά στην ψυχογενή ανορεξία. Είναι μια διαταραχή εξαιρετικά επικίνδυνη, επώδυνη και με χρόνια αντιμετωπίσιμη τόσο σε επίπεδο λήψης φαρμακευτικής αγωγής, όσο και σε επίπεδο ψυχολογικής στήριξης με ψυχοθεραπεία. Το 1/3 των παιδιών που πλήττονται αναρρώνουν πλήρως με άμεση παρέμβαση, τα 2/5 διατηρούν στο υπόλοιπο της ζωής τους ένα οριακά υγιές βάρος και το 35% αυτών που νοσηλεύονται υποτροπιάζουν.
Επίσης, τα 2/5 αυτών που δεν αντιμετωπίζονται έγκαιρα είναι πολύ πιθανόν να πεθάνουν τα επόμενα δέκα χρόνια της ζωής τους.
Η ψυχολόγος για τους κινδύνους από την ψυχογενή ανορεξία
Απαντώντας σε ερώτημα της «Θ», η καθηγήτρια εκπαιδευτικής ψυχολογίας του παιδαγωγικού τμήματος ειδικής αγωγής, κ. Χριστίνα Ρούσση, για το ποιο είναι το προφίλ του παχύσαρκου ατόμου και εάν συνδέεται με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ή με προδιάθεση από το οικογενειακό περιβάλλον, δηλώνει πως δεν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε την παχυσαρκία μια ψυχιατρική διαταραχή και πως το συναισθηματικό υπόβαθρο του ανθρώπου που καταναλώνει μεγάλες ποσότητες φαγητού δεν συνδέεται άμεσα με τον ψυχισμό του, όμως μπορεί να αξιολογηθεί ως έναν βαθμό στην πορεία. Υποδηλώνει μια παθολογική κατάσταση, η οποία σε βάθος χρόνου μπορεί να δημιουργήσει ψυχολογικά προβλήματα και να συσχετιστεί με το έλεγχο του βάρους (τι τρώω, γιατί το τρώω, τι συνέπειες έχει στον οργανισμό μου) και να μπλοκάρει συναισθηματικά το άτομο ως προς την αποκατάσταση των βλαβών που δημιουργούνται.
Η οικογένεια θα πρέπει να αναπτύξει έναν ισχυρό μηχανισμό ως προς τη σταθερότητα των γευμάτων, την κατανάλωση μαγειρεμένου και όχι πρόχειρου φαγητού και την εκπαίδευση σε πιο υγιεινές διατροφικές συνήθειες.
Το προφίλ ενός ατόμου με ψυχογενή ανορεξία αφορά στη σχέση με τον εαυτό του και έχει βαθύτερο ψυχολογικό υπόβαθρο. Για τον λόγο αυτό χαρακτηρίζεται ως ψυχιατρική διαταραχή και αφορά άτομα με βαθιά διαστρεβλωμένη εικόνα για τον εαυτό τους.
Όπως δηλώνει η κ. Ρούσση, είναι από τις πιο δύσκολες ψυχιατρικές διαταραχές, είναι επικίνδυνη και θανατηφόρα. Ακουμπά τις λειτουργίες του εγκέφαλου και τις αλλοιώσεις που υφίσταται με συνέπεια το άτομο να αποκτά μια στρεβλή εικόνα για τον εαυτό του σε σχέση με τους άλλους. Τις προηγούμενες δεκαετίες υπήρχε πίεση από το κοινωνικό περίγυρο και τα πρότυπα εξωτερικής εμφάνισης και κοινωνικής αποδοχής. Σήμερα έχει να κάνει με τον τρόπο που το άτομο βλέπει τον εαυτό του.
Τα παιδιά στην εφηβεία που πάσχουν από αυτή τη διαταραχή κυρίως προέρχονται από οικογένειες με διαρκείς συγκρούσεις, αλλά αυτό πάντα δεν είναι απόλυτο, τονίζει η κ. Ρούσση.
«Σίγουρα ο έφηβος δοκιμάζει τα όρια της οικογένειας και πίσω από αυτό μπορεί να υπάρχει κάποιο ψυχολογικό τραύμα (π.χ. ακραίο στρες).
Η κατάσταση αν και δύσκολη αντιμετωπίζεται κυρίως σε πρώιμο στάδιο, αλλά χρειάζεται να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς μέσα από τη διαρκή ενημέρωση και την πληροφόρηση που λαμβάνουν από τους ειδικούς να κάνουν τα παιδιά τους να αναπτύξουν μια υγιή σχέση με την τροφή και να μην λειτουργεί η τροφή ως τρόπος επιβράβευσης η τιμωρίας, να μάθουν να αποδέχονται το σώμα τους και να αγαπούν τον εαυτό τους και να τον φροντίζουν.