ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ:
ΒΙΟΛΕΤΤΑ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ
Αναζητώντας τρόπους να αξιολογήσουμε και να αποτιμήσουμε με οικονομικούς όρους το πλήγμα στην πόλη του Βόλου στη Μαγνησία και στην Θεσσαλία την πρόσφατη θεομηνία, που δεν έχει γνωρίσει προηγούμενο στην περιοχή, συζητήσαμε με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο τμήμα οικονομικών επιστημών στον Βόλο κ. Χρήστο Κόλλια, με ειδίκευση στην οικονομική της άμυνας και της ασφάλειας, ο οποίος μας παρουσιάζει τις εκτιμήσεις του για το μέλλον της περιοχής και καταθέτει τις προτάσεις του για την διαχείριση της κρίσης.
Οι οικονομικές επιπτώσεις στον κάμπο και την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας διαταράσσουν αυτή τη στιγμή την ισορροπία των συναλλαγών εξαιτίας της κακοκαιρίας Daniel, αλλά και της Elias. Δεδομένου του γεγονότος ότι η Θεσσαλία καλύπτει ένα μεγάλο όγκο παραγωγής κατέχει την πρώτη θέση σε παραγωγή σιτηρών όπως σιτάρι, κριθάρι βαμβάκι (38%) και βιομηχανική ντομάτα (52%), καθώς και μεγάλο όγκο παραγωγής σχεδόν το 50%της ελληνικής παραγωγής σε μήλα, αχλάδια, κάστανα, καρύδια κλπ, αλλά και ένα μεγάλο ποσοστό σε ζωικό κεφάλαιο που το εκμεταλλεύονται οι Έλληνες κτηνοτρόφοι και φυσικά έχει και τον τουρισμό σε Πήλιο και Βόρειες Σποράδες. Δώστε μας τη δική σας άποψη για το πως θα επηρεαστεί η οικονομία συνολικά από τις πληγές που αφήνει πίσω της αυτή η φυσική καταστροφή.
Οι πλημμύρες που έπληξαν με πρωτοφανή σφοδρότητα την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας προκάλεσαν μία πρωτόγνωρη καταστροφή. Ίσως να είναι νωρίς να αποτιμήσουμε σε χρηματικούς όρους το τεράστιο κόστος των καταστροφών, καθώς αυτές είναι πολυεπίπεδες και πολύπλευρες. Αφορούν δε τόσο τον παρόντα χρόνο με την έννοια της αποκατάστασης και των αποζημιώσεων που ήδη καταβάλλονται, αλλά εκτείνονται σε βάθος αρκετών ετών ακριβώς λόγω της φύσης των καταστροφών που προκλήθηκαν.
Για το λόγο αυτό εξάλλου οι εκτιμήσεις που ακούγονται, ποικίλουν και σε κάποιες περιπτώσεις διαφοροποιούνται σημαντικά, γιατί η εκτίμηση κόστους εξαρτάται τι θα συμπεριληφθεί σε αυτήν. Αν δηλαδή θα εστιάσει η εκτίμηση στα άμεσα κόστη αποκατάστασης και επαναφοράς της περιοχής σε στοιχειώδη λειτουργική κατάσταση ή αν θα συμπεριληφθούν και, ας τα ονομάσουμε για την οικονομία της συζήτησης έμμεσα κόστη, που θα προκύψουν σε βάθος χρόνο και δεν είναι με πρώτη ματιά εμφανή και ορατά. Συνεπώς θα αποφύγω να βάλω έναν αριθμό στον τελικό λογαριασμό. Ούτως η άλλως η έκταση των καταστροφών και των ζημιών είναι όπως προανέφερα πρωτοφανής.
Ο συμπληρωματικός προϋπολογισμός που κατατέθηκε ύψους 600 εκατ. ευρώ, αποτυπώνει το πρώτο, σε δημοσιονομικό επίπεδο, οικονομικό κόστος που προκλήθηκε. Από αυτά τα 600 εκατ. τα 450 εκατ. αφορούν το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και 150 εκατ. τον τακτικό προϋπολογισμό, για να καλυφθούν οι άμεσες δαπάνες αποζημιώσεων και να στηριχθούν τα πληγέντα νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Από τα ακραία καιρικά φαινόμενα, έχουν καταστραφεί, σε πολλές περιπτώσεις ολοσχερώς, βασικές υποδομές και δίκτυα όπως ύδρευσης, δρόμοι, γέφυρες. Ας μην ξεχνάμε ότι αρκετές περιοχές, όπως λόγου χάριν χωριά του Πηλίου και του Θεσσαλικού κάμπου παραμένουν μερικώς αποκλεισμένα με δυσχερέστατη πρόσβαση σε αυτά. Η αποκατάσταση των υποδομών που έχουν καταστραφεί είναι προφανώς το πρώτο μέλημα τόσο της κεντρικής όσο και των περιφερειακών διοικήσεων. Η αποκατάστασή τους θα απαιτήσει χρόνο, καθώς θα έλεγα στο σύνολό τους απαιτούν έναν εκ βάθρων επανασχεδιασμό για να είναι σε θέση θα αντιμετωπίσουν και να ανταπεξέλθουν σε αντίστοιχα μελλοντικά ακραία καιρικά φαινόμενα όπως αυτό που βιώσαμε. Η απλή ανακατασκευή τους και η επαναφορά τους στην προτεραία κατάσταση θα ήταν εσφαλμένη επιλογή μεσο-μακροχρόνια και εντέλει μία κατασπατάληση δημοσίων πόρων αν δεν προβούμε σε ουσιαστικό ανασχεδιασμό τους με ενίσχυση και θωράκιση των υποδομών δεδομένου ότι, όπως αναφέρουν οι ειδικοί, αυτού του είδους τα φαινόμενα θα συνεχίσουν να μας πλήττουν με αυξημένη μάλιστα συχνότητα.
Σε αυτές τις καταστροφές πρέπει να προσθέσουμε τις τεράστιες ζημιές σε γεωργικές καλλιέργειες, στους καταθλιπτικούς αριθμούς αλλά και εικόνες που αποτυπώνουν τις απώλειες ζωϊκού κεφαλαίου και φυσικά τις καταστροφές σε κατοικίες και οικοσκευές.
Οι αριθμοί εξάλλου που αναφέρετε είναι ενδεικτικοί της σπουδαιότητας που έχει η περιφέρεια θεσσαλίας για την εθνική οικονομία. Συχνά εξάλλου αναφερόμαστε στην Θεσσαλία και τον θεσσαλικό κάμπο ως τον σιτοβολώνα της Ελλάδας για να υπογραμμίσουμε της σημασία που έχει στην συνολική αγροτική παραγωγή. Νομίζω πρέπει να θεωρήσουμε δεδομένο ότι σε πολλά αγροτικά προϊόντα ή και αγαθά που η πρώτη ύλη,
η παρασκευή των οποίων είναι γεωργικά ή κτηνοτροφικά προϊόντα, παραδείγματος χάρη ζυμαρικά, τυριά, γιαούρτια, μέλι, θα υπάρξουν σημαντικές ανατιμήσεις. Το βιώνουμε εξάλλου ήδη καθώς η ακρίβεια στα τρόφιμα είναι καταφανής.
Σε ότι αφορά τις καταστροφές σε γεωργικές και κτηνοτροφικές μονάδες να προσθέσουμε μία ακόμα παράμετρο. Αυτή που αφορά τον χρόνο που απαιτείται για να ανακάμψει και να επανέλθει. Δηλαδή να καταστεί μια γεωργική ή κτηνοτροφική μονάδα ξανά παραγωγική. Θα έλεγα το μεγάλο στοίχημα της πολιτείας σε αυτή την περίπτωση είναι να συμβάλλει ώστε οι άνθρωποι και τα νοικοκυριά που είδαν κυριολεκτικώς τους κόπους μίας ζωής να καταστρέφονται ολοσχερώς να παραμείνουν στο τόπο τους και να καταφέρουν να ξαναδημιουργήσουν. Δεν είναι εύκολη η πρόκληση αυτή ειδικά αν σκεφτούμε ότι πολλοί από αυτούς τους συμπολίτες μας ανήκουν σε σχετικά μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες και είναι πιο δύσκολο για αυτούς να βρουν το κουράγιο να αρχίσουν ξανά από την αρχή. Ας αναλογιστούμε, βάζοντας τους εαυτούς μας στη θέση τους, την απόγνωση και την απογοήτευση που αισθάνονται. Ανάλογη πρέπει να είναι και η αρωγή που πρέπει να έχουν από την συντεταγμένη πολιτεία.
Η έλλειψη συγκομιδής δεδομένου της καταστροφής θα έχει επίπτωση στην τιμή των προϊόντων και στην δυσκολία επιβίωσης των ανθρώπων που στηρίζονται σε αυτά, καθώς μένουν πλέον χωρίς εισοδήματα, αλλά και στους καταναλωτές που καλούνται να σηκώσουν το βάρος των ανατιμήσεων στα προϊόντα. Μπορεί η Ελλάδα να καλύψει την εγχώρια ζήτηση ή θα χρειασθούν εισαγωγές από άλλες χώρες με σοβαρή συνέπεια στο εμπορικό ισοζύγιο;
Παρότι οι εισαγωγές θα καλύψουν μερικώς τις απώλειες της εγχώριας παραγωγής, εντούτοις η διεθνής συγκυρία σε ότι αφορά την ακρίβεια σε γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα δεν είναι ιδιαίτερα ευνοϊκή. Επιτρέψτε μου να δώσω ένα-δύο παραδείγματα. Γνωρίζουμε ήδη ότι λόγω του πολέμου στην Ουκρανία οι τιμές των σιτηρών διεθνώς έχουν αυξηθεί. Οι περιορισμοί στις εξαγωγές ρυζιού που έχει επιβάλει η Ινδία, ο μεγαλύτερος εξαγωγέας παγκοσμίως. Η παγκόσμια παραγωγή ελαιολάδου έχει μειωθεί σημαντικά εξαιτίας της παρατεταμένης ξηρασίας, τους καύσωνες, αλλά και τις πυρκαγιές που έχουν πλήξει τη συγκομιδή σε μεγάλους παραγωγούς όπως λόγου χάρη η Ισπανία. Εκτιμάται ότι η παγκόσμια ζήτηση ανέρχεται σε περίπου 3 εκατ. τόνους, ενώ η φετινή παραγωγή εκτιμάται ότι θα μειωθεί στους 2,4 εκατ. τόνους. Πρόσφατα δημοσιεύματα αναφέρουν ότι τα ευρωπαϊκά αποθέματα σε ελαιόλαδο είναι σχεδόν εξαντλημένα λόγω της μειωμένης συγκομιδής για δεύτερη χρονιά. Τα παραδείγματα αυτά δείχνουν ότι η ακρίβεια στα τρόφιμα θα παραμείνει μία βασική πρόκληση για τα νοικοκυριά τους επόμενους μήνες.
Στις ήδη υψηλές τιμές, θα προστεθούν και οι αυξήσεις που προκλήθηκαν από τις μεγάλες απώλειες στην Περιφέρεια της Θεσσαλίας, έναν από τους βασικούς αγροτικούς και κτηνοτροφικούς πυλώνες της ελληνικής οικονομίας.
Μπορεί η οικονομία μας να αντέξει μια επισιτιστική κρίση που φαίνεται να πλησιάζει δεδομένων των συνθηκών που δημιουργήθηκαν από τα αλλεπάλληλα φυσικά φαινόμενα (πυρκαγιές, πλημμύρες κ.α); Ποιές θα πρέπει κατά τη γνώμη σας να είναι οι παρεμβάσεις σε οικονομικό επίπεδο προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις αυτής της κρίσης;
Η αποκατάσταση των καταστροφών μπορεί αρχικά να έχει τα χαρακτηριστικά ενός δρόμου ταχύτητας σε ότι αφορά την επαναφορά των περιοχών που έχουν πληγεί από τις καταστροφικές πλημμύρες, όμως η προσπάθεια να επανέλθει και να ανακάμψει η περιοχή και οι παραγωγικές δραστηριότητες που άμεσα ή έμμεσα έχουν πληγεί είναι αγώνας αντοχής, γιατί απαιτεί μακροχρόνια προσπάθεια, στρατηγικό σχεδιασμό και στοχοπροσήλωση στην υλοποίησή του. Δεν θα ήταν υπερβολή να έλεγα ότι η ανασυγκρότηση της περιοχής έχει ανάγκη από ένα τοπικό Σχέδιο Μάρσαλ. Συνεπώς και τα αντίστοιχα κονδύλια για να το χρηματοδοτήσουν. Τα 2,2 δισ. ευρώ που ανακοίνωσε ότι θα κινητοποιήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση προκειμένου να βοηθήσει την Ελλάδα στην αποκατάσταση των εκτεταμένων καταστροφών στην περιοχή της Θεσσαλίας θα αποτελέσουν πολύτιμη χρηματοδοτική ενίσχυση, αλλά θα απαιτηθούν και σημαντικοί εθνικοί πόροι. Όμως εκτιμώ ότι η ουσιαστική πρόκληση δεν έγκειται στη εξεύρεση των χρηματικών πόρων και των χρηματοδοτικών εργαλείων. Το μεγάλο στοίχημα είναι ο ορθός στρατηγικός σχεδιασμός με ορίζοντα αρκετών ετών, θα έλεγα δε δεκαετιών, σε ότι αφορά την παραγωγική ανασυγκρότηση της θεσσαλικής οικονομίας σε όλους τους τομείς. Με άλλα λόγια πως θα μπορέσουμε να αδράξουμε τις δυνατότητες που θα μας δίνουν οι χρηματοδοτήσεις που θα εισρέουν τα επόμενα χρόνια μέσω της ορθολογικής αξιοποίησης των πόρων σε έργα ουσίας και μακράς πνοής και όχι σε έργα βιτρίνας ή, ακόμα χειρότερα, σε κατασκευές υποδομών και δικτύων με προδιαγραφές που δεν θα μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις μελλοντικές ανάγκες. Δεδομένου δε των επικείμενων τοπικών και περιφερειακών εκλογών εκτιμώ ότι αυτή η πρόκληση πρέπει να αποτελέσει το κυρίαρχο στοιχείο του προεκλογικού διαλόγου και της δημιουργικής αντιπαράθεσης προγραμμάτων.