Του
Δημήτρη Τσουκάλη,
ψυχολόγου
Κέντρου Κοινότητας
ΚΕΚΠΑ-ΔΙΕΚ Δήμου Βόλου
Αν μείνουμε στην επιφάνεια, τα Χριστούγεννα είναι χαρούμενη γιορτή για τις οικογένειες που τα μέλη τους νιώθουν γεμάτοι από αγάπη που πήραν και έδωσαν, αλλά και ευγνωμοσύνη για όσα έχουν. Δεν μπορούν οικονομικά, όμως, όλες οι οικογένειες να έχουν γεμάτο τραπέζι και να δίνουν δώρα στα παιδιά τους. Η αλήθεια είναι πως τα παιδιά δεν έχουν καμία απολύτως ανάγκη από ακριβά παιχνίδια και δώρα. Καμία. Το αντίθετο συμβαίνει στην πραγματικότητα. Όταν σε γιορτές ξαφνικά παίρνουν πολλά παιχνίδια μαζεμένα, «μπουκώνουν», δεν ξέρουν τι να τα κάνουν και τα βαριούνται γρήγορα. Σε αυτή την περίπτωση, οι γονείς είναι καλό να κρύβουν τα πολλά παιχνίδια και να τα δίνουν ένα – ένα στο παιδί και εφόσον το παιδί το βαρεθεί.
Ύψιστη σημασία για τα παιδιά έχει οτιδήποτε παιχνίδι και αν έχουν, να μπορούν να το παίξουν με την οικογένειά τους και πάνω από όλα, με τους γονείς τους. Αν ο γονέας αγοράζει πάντα ακριβά παιχνίδια στο παιδί του, αλλά δεν παίζει ποτέ με αυτό, η ψυχή του παιδιού είναι άδεια και το παιδί μεγαλώνει προσδοκώντας από τις σχέσεις του να παίρνει αντικείμενα και όχι συναισθήματα, διαιωνίζοντας έτσι το κενό στην ψυχή του. Όταν ο γονέας ξαναγίνεται ο ίδιος παιδί και παίζει με το παιδί σαν να είναι φίλοι συνομήλικοι, το παιδί βιώνει συγκλονιστικές θετικές επιδράσεις: Θεραπεύεται από τα τραύματα και άγχη της καθημερινότητας (π.χ. εκφοβισμό / μοναξιά στο σχολείο). Νιώθει πως αξίζει την αγάπη, την προσοχή, μαθαίνει τη συντροφικότητα, φεύγει η μοναξιά του, φεύγουν τα αισθήματα κατωτερότητας και ανωτερότητας και γίνεται πιο δυνατό ψυχικά, με θάρρος. Όταν ο γονέας παίζει με το παιδί του, τότε ο εσωτερικός μονόλογος του παιδιού είναι ο εξής: «Εφόσον ο μπαμπάς/μαμά που είναι τόσο κουρασμένος/η από τη δουλειά, παίζει μαζί μου, τότε πρέπει να είμαι πολύ καλό και σημαντικό παιδί, άρα με αγαπάει και με προσέχει, άρα αξίζω να με αγαπάνε και να με προσέχουν». Δεν έχει ιδιαίτερη σημασία πόση ώρα παίζουν οι γονείς με το παιδί, αλλά η σταθερότητα και η ποιότητα, δηλαδή το να είναι καθημερινό (έστω και 5 λεπτά) και να το ευχαριστιούνται και οι δύο (παιδί και γονέας). Το παιδί που παίζει με τον γονέα 5 λεπτά την ημέρα, γίνεται πιο συνεργατικό, υπάκουο και ειδικά αισιόδοξο, γιατί έχει κάτι καλό να περιμένει κάθε μέρα.
Τα παιδιά έχουν ανάγκη και από τους δύο γονείς να παίξουν μαζί τους, οτιδήποτε και αν είναι αυτό (ζωγραφική, κρυφτό, κυνηγητό, σκάκι, όνομα – ζώα – φυτά και κυριολεκτικά το οτιδήποτε). Δεν είναι το μητρικό παιχνίδι σημαντικότερο από το πατρικό, ούτε το πατρικό παιχνίδι σημαντικότερο από το μητρικό. Είναι και τα δύο ισαξίως απολύτως αναγκαία και αλληλοσυμπληρωματικά για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη του παιδιού. Αν λείπει το ένα από τα δύο, λείπει κάτι σημαντικό στο παιδί. Εκ φύσεως, το αρσενικό και το θηλυκό είναι ισάξια με διαφορετικές δυνάμεις και ευαλωτότητες, τα οποία αλληλοσυμπληρώνονται σε μια αρμονική ομάδα, όταν οι δύο γίνονται ένα ταιριαστό ζευγάρι και γονείς. Έτσι, κάποια από τα πλεονεκτήματα που έχουν οι μητέρες καλύτερες είναι η λεκτική νοημοσύνη, η ενσυναίσθηση, η συναισθηματική νοημοσύνη, η πολύπλευρη αντίληψη των ανθρωπίνων σχέσεων κ.ά. Για αυτό, όταν παίζουν οι μητέρες με τα παιδιά, αναπτύσσεται στα παιδιά η λεκτική νοημοσύνη (να μπορούν να κατανοήσουν τα λεγόμενα και να εκφραστούν λεκτικά), η ικανότητα να αντιλαμβάνονται πολυδιάστατα τις ανθρώπινες σχέσεις, η ικανότητα ενσυναίσθησης (το να μπουν στη θέση του άλλου ανθρώπου και να δουν πώς ο άλλος σκέφτεται και νιώθει). Οι πατεράδες, εκ φύσεως ως αρσενικά, έχουν ως πλεονεκτήματα την πρακτική νοημοσύνη, σωματική δύναμη και ρώμη, προστατευτικότατα, ικανότητα απευθείας σύγκρουσης κ.ά. Έτσι όταν παίζουν σωματικά ή επιθετικά ή ανταγωνιστικά παιχνίδια με τα παιδιά, αναπτύσσεται σε αυτά η σωματική αυτοπεποίθηση, η διεκδικητικότητα, η προστατευτικότητα, η πρακτικότητα (το να δίνει πρακτικές λύσεις σε προβλήματα), ενώ εκτονώνεται με υγιή τρόπο η επιθετικότητα και η ανταγωνιστικότητα. Πολλές φορές τα επιθετικά και ανταγωνιστικά παιχνίδια που παίζουν οι πατεράδες με τα παιδιά (και φοβούνται οι μητέρες) είναι ο καλύτερος τρόπος να συγχωρέσουν τα παιδιά τους γονείς τους για τα λάθη και παραλείψεις τους και έπειτα να δεθούν ψυχικά με τους γονείς. Για παράδειγμα, ο πατέρας που θα παίξει ένα ανταγωνιστικό και επιθετικό παιχνίδι (π.χ. επιτραπέζιο ποδοσφαιράκι, μπάσκετ κ.ά.) με το παιδί του, αυτό το παιδί θα μάθει να εκτονώνει με υγιή τρόπο τη διεκδικητικότητα, την επιθετικότητά του και τον ανταγωνισμό του προς τον πατέρα του και κατ’ επέκταση προς όλο τον κόσμο, θα μάθει να χάνει και να κερδίζει και έτσι θα μειωθούν τα συναισθήματα κατωτερότητας και ανωτερότητάς του. Άρα δεν χρειάζονται καθόλου λεφτά για να είναι το παιδί και η οικογένεια ψυχικά υγιής και ευτυχισμένη, χρειάζεται οι γονείς να παίζουν με τα παιδιά τους.
Με αφορμή τα Χριστούγεννα, μια οικογένεια μπορεί να διδάξει στα παιδιά της την ευγνωμοσύνη, τη δοτικότητα και την αγάπη με σπιτικές χειροτεχνίες. Δηλαδή το παιδί και ο γονέας να ζωγραφίσουν κάτι, να φτιάξουν μια χειροτεχνία και να χαρίσουν (ίσως και με ένα παλιό παιχνίδι των παιδιών που δεν χρησιμοποιείται), σε άλλα παιδιά που μένουν σε δομές φύλαξης παιδιών (ορφανοτροφεία, ξενώνες κ.λπ.). Κάτι παρόμοιο που έγινε μαζικά πέρυσι σε θεσσαλική πόλη, έδωσε μοναδική ευτυχία στα παιδιά που έλαβαν αυτά τα δώρα, αλλά και στα παιδιά που τα έδωσαν.