του
Γ. Καπουρνιώτη
Η Σαρακοστή είναι η περίοδος της καθαρτήριας δοκιμασίας. Ο σκοπός της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ή αλλιώς Σαρακοστής, είναι να προετοιμάσει τους πιστούς, όχι μόνο να τιμήσουν, αλλά και να εισέλθουν στα Άγια Πάθη και την Ανάσταση του Ιησού. Από την Καθαρά Δευτέρα αρχίζει η προετοιμασία του σώματος και της ψυχής, με τη νηστεία και την αποχή από εκδηλώσεις χαράς, που διαρκεί έως και την Κυριακή του Πάσχα. Ονομάζεται Σαρακοστή επειδή γίνεται εις ανάμνηση της σαρανταήμερης νηστείας του Χριστού στην έρημο και είναι σχεδόν ταυτισμένη με τον μήνα Μάρτιο. Χαρακτηριστική είναι και η φράση: «Λείπει ο Μάρτης από τη Σαρακοστή;», που συνηθίζεται να λέγεται για αυτούς που θέλουν να είναι σε όλα «μέσα».
Όπως και να έχει, νομίζω ότι πλέον «κρατάνε» τη Σαρακοστή πολλοί. Το γεγονός αυτό δεν συμβαίνει γιατί ξαφνικά γίναμε όλοι περισσότερο θρήσκοι ή ακόμα καλύτεροι χριστιανοί. Συμβαίνει απλώς γιατί πολλοί χρησιμοποιούν αυτές τις σαράντα ημέρες που χωρίζουν τις Αποκριές από το Πάσχα ως μια ευκαιρία για αποτοξίνωση από την κρεατοφαγία. Βρίσκουν την αφορμή που ψάχνουν για να πουν «όχι» σε κάθε κατανάλωση τροφίμων ζωικής προέλευσης (κρέας, ψάρια, αβγά, γαλακτοκομικά προϊόντα). Πιστεύουν δε ότι είναι και ευκολότερο αυτόν τον καιρό να βρεις να φας κάτι λαδερό και νηστίσιμο. Δεν ισχύει. Αν θέλεις, πάντα βρίσκεις. Απλώς είναι το μυαλό σου αυτό που δημιουργεί παράξενες βεβαιότητες.
Μάλιστα, έχω προσέξει και κάτι άλλο: ότι ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι άρχισαν να τηρούν το έθιμο της Σαρακοστής από τη στιγμή που αυξήθηκαν τα gourmet εστιατόρια – ειδικά αυτά που βασίζουν πολλά πιάτα τους σε ψάρι, καραβίδες, γαρίδες και μαλάκια. Εντάξει, δεν ζούμε πια στην εποχή της αστακομακαρονάδας, αλλά μια μακαρονάδα με καραβίδες την βρίσκεις πλέον παντού. Είναι επίσης εξαιρετικά εύκολο να βρεις μακαρονάδα με γαρίδες, ενώ αν κάποτε το κριθαρότο (το παραδοσιακό ζυμαρικό κριθαράκι, μανέστρα ή μιρμιτζέλι) με καραβίδες το έκαναν λίγοι και καλοί τώρα δεν υπάρχει εστιατόριο που να σερβίρει ψαρικά το οποίο να μη σου το προτείνει. Τίποτα δεν έχει προοδεύσει σε αυτή τη χώρα περισσότερο από τη γαστρονομία της Σαρακοστής. Πλέον μπορείς να βρεις χωρίς κρέας ό,τι με κρέας έχεις συνηθίσει. Υπάρχει σουβλάκι με ξιφία αλλά και η πατατόπιτα ή πίτα με θαλασσινά. Υπάρχει φέτα τόνου που θυμίζει χοιρινό κατσαρόλας. Υπάρχουν γεμιστά με γαρίδες αν δεν τα θέλεις «ορφανά». Υπάρχει, επίσης, κάθε μακαρονάδα που μπορείς να φανταστείς με καλαμάρι και υπάρχει και αυτή με τον σολομό που είναι ελαφριά και υπέροχη – ειδικά αν κάποιος ξέρει να την κάνει με πένες. Και το ψάρι, που λέει ο λόγος, να κόψεις για το σαρανταήμερο, υπάρχουν ένα σωρό γκουρμεδιές που μπορείς να βρεις. Κάποτε ταραμοσαλάτα τρώγαμε σπάνια. Τώρα δεν υπάρχει σοβαρό ψαρομάγαζο που να μη σε υποδέχεται με δαύτη. Δεν λείπει από κανέναν κατάλογο, ακριβώς όπως τα αχνιστά μύδια, που τα βρίσκεις ευκολότερα στο Βόλο από ότι στις Βρυξέλλες, όπως το χταπόδι, που είναι must, και την καραβιδόψιχα, της οποίας παράγονται χιλιάδες τόνοι για να μη λείπει από πουθενά. Όλα αυτά είναι υπέροχα, αλλά αναρωτιέμαι τι σχέση μπορεί να έχουν με τη Σαρακοστή. Ακόμα και αν όλα είναι νηστίσιμα, νομίζω ότι δεν έχουν απολύτως καμία.
Η Σαρακοστή δεν είναι ριάλιτι. Ο σκοπός της ύπαρξής της δεν είναι ούτε να ψάχνεις εξαιρετικά πιάτα χωρίς κρέας ούτε να τη σεβαστείς ως διατροφική διαδικασία για να αποδείξεις πως μπορείς να χάσεις άνετα αρκετά κιλά σε έναν μήνα χωρίς να τρως κρέας, κοτόπουλο και γαλακτομικά. Η Σαρακοστή για να έχει νόημα πρέπει να συνδυάζεται με κάποιους περιορισμούς και όχι να λειτουργεί ως ευκαιρία για να βρούμε τους καλύτερους μεζέδες θαλασσινών ή για να τεστάρουμε κατά πόσο μπορούμε να τρώμε λιχουδιές νηστίσιμες. Σίγουρα δεν προέκυψε στο εκκλησιαστικό ημερολόγιο για να μας βοηθήσει να ανακαλύψουμε το καρπάτσιο (πιάτο με κρέας ή ψάρι, κομμένο σε λεπτές φέτες το οποίο σερβίρεται ωμό, συνήθως ως ορεκτικό), ούτε για να ψάχνουμε που έχει το καλύτερο ριζότο σουπιές. Αν αυτός ήταν ο λόγος της ύπαρξής της, δεν θα προβαλλόταν από τους Άγιους Πατέρες ως δοκιμασία. Δεν υπάρχει καμία δοκιμασία στο να τρως καραβίδες και να πίνεις τσίπουρα! Αν ήταν έτσι, η παραλία του Βόλου θα ήταν τόπος μαρτυρίου. Η Σαρακοστή είναι σοβαρή υπόθεση και εμείς πολύ φοβάμαι πως έχουμε καταφέρει να την ευτελίσουμε. Τα τελευταία χρόνια τη φέρνουμε στα δόλια μέτρα μας κάνοντας ό,τι έκπτωση βολεύει στον καθένα μας. Άλλοι κόβουν μόνο το κρέας και το κοτόπουλο και πιστεύουν ότι νηστεύουν. Άλλοι τρώνε ψάρια χωρίς να γνωρίζουν ότι αυτό δεν επιτρέπεται, παρά μόνο δύο ημέρες όλες κι όλες μέχρι το Πάσχα. Άλλοι ψάχνουν τα καλύτερα ιταλικά εστιατόρια, τρώνε ριζότο με λάδι τρούφας – νηστεύουν δηλαδή πνιγμένοι στην πολυτέλεια. Και όλοι πίνουν! Άλλοι το ρίχνουν στα ούζα και στα τσίπουρα, που ταιριάζει με τα καλαμαράκια και τα χταποδάκια, και άλλοι ανακαλύπτουν ποικιλίες λευκών κρασιών που κάνουν την ψαροφαγία ακόμα πιο απολαυστική. Και αν τους πεις ότι τις ημέρες της Σαρακοστής απαγορεύεται και το ποτό, σε κοιτάνε περίεργα!
Θες να κρατήσεις τη Σαρακοστή; Πολύ ωραία. Αν αληθινά το θες, θα το κάνεις με τον τρόπο και τον σεβασμό που της αρμόζει. Θα τρως όσπρια και γεμιστά χωρίς κιμά και γαρίδες. Θα τρως απλά λαδερά. Θα μάθεις για σαράντα ημέρες να εκτιμάς τα φασολάκια, τις χάντρες, τους γίγαντες, τις μπάμιες, τις αγκινάρες και τον αρακά. Την Τετάρτη και την Παρασκευή δεν θα τρως ούτε λάδι: υπάρχει η δυνατότητα να αντέξεις τρώγοντας πατάτες βραστές, ντομάτα, ελίτσες, μακαρόνια «ορφανά» με λίγη κέτσαπ ή ρυζάκι με πιπεράκι. Αν ορισμένοι πρέπει να τρώνε λάδι και άλλες ήμερες (Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη), αυτό θα πρέπει να γίνεται μόνο για συγκεκριμένους λόγους («δι’ άσθένειαν σωματικήν»). Ψαρικά στο σαρανταήμερο επιτρέπεται να φας μόνο του Ευαγγελισμού μετά την παρέλαση και την Κυριακή των Βαΐων. Και φυσικά θα κόψεις και το αλκοόλ, διότι έτσι προβλέπεται και έτσι επιβάλλεται από τις Γραφές. Το αλκοόλ επιτρέπεται μόνο τα Σάββατα και τις Κυριακές. Και για να μην έχεις αμφιβολίες, και το «σεξ» απαγορεύεται ρητά. Δεν υπάρχει Σαρακοστή με σαρκική ηδονή. Τόλμησέ το! Με λίγη προσευχή μπορεί και να τα καταφέρεις…
Καλή Σαρακοστή!