Του Εμμανουήλ Μάριου Οικονόμου *
Σε πρόσφατες αναφορές μας από το παρόν φιλόξενο βήμα τονίσαμε την αναγκαιότητα να ικανοποιηθεί οπωσδήποτε η βασική απαίτηση του Πολεμικού Ναυτικού (ΠΝ) για νέες φρεγάτες με ικανότητες που θα δίνουν έμφαση την αεράμυνα περιοχής (φρεγάτες τύπου Α/Α).
Επαναλαμβάνουμε τις προσφορές που κατατέθηκαν μέχρι τώρα στο ΠΝ από ξένους σχεδιαστές. Οι ΗΠΑ με τη φρεγάτα τύπου MMSC που προσφέρεται από την εταιρία Lockheed Martin. Ακολουθούν, η Γαλλία με την φρεγάτα Belharra που προσφέρεται από την Naval Group και η Γερμανία με μια αναβαθμισμένη εκδοχή της ΜΕΚΟ 200, που προσφέρεται από τον ναυπηγικό οίκο Blohm + Voss. Η Ιταλία και ο ναυπηγικός όμιλος Fincantieri προσφέρουν μια ιταλική εκδοχή της φρεγάτας FREMM, η Ισπανία και η ναυπηγική εταιρεία Navantia τη φρεγάτα F110, η Αγγλία μέσω της Babcock International Group plc την Arrowhead 140 και η Ολλανδία μέσω τoυ ναυπηγικού ομίλου Damen την φρεγάτα Sigma 11515.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η προμήθεια εξαιρετικά δαπανηρών οπλικών συστημάτων, όπως οι φρεγάτες, καθορίζεται από διάφορους παράγοντες και κριτήρια. Ορισμένα από τα κύρια είναι: i) Η ποιότητα και η ικανότητα του οπλικού συστήματος ii) η εξασφάλιση υποστήριξης σε ανταλλακτικά κ.λπ., αυτό που στα αγγλικά ονομάζεται ως πολιτική after sales. iii) το συνολικό κόστος της προμήθειας iv) τα βιομηχανικά ανταλλάγματα v) οι συμμαχίες και γενικότερα, η (γεω)πολιτική στήριξη από τη χώρα του προμηθευτή που έχει επιλεγεί.
Μια χώρα – πελάτης οπλικών συστημάτων οφείλει να λάβει υπόψη της τα πέντε ανωτέρω βασικά κριτήρια. Υπάρχουν φυσικά και κάποια άλλα, φανερά και μη. Ωστόσο, η βαρύτητα για τον καθένα, μπορεί να μην είναι η ίδια, αναλόγως της στόχευσης της πολιτικής κατά βάσει ηγεσίας. Αν για παράδειγμα, από την προμήθεια φρεγατών η Ελλάδα, πλην φυσικά της αμυντικής της θωράκισης, αποβλέπει περαιτέρω στην ενίσχυση της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, τότε το ανωτέρω κριτήριο iv) παρουσιάζει μεγαλύτερη βαρύτητα. Αν αντίθετα έμφαση δίνεται στη διπλωματική στήριξη, το κριτήριο v) παρουσιάζει μεγαλύτερη βαρύτητα.
Από τη μέχρι τώρα πορεία της συγκεκριμένης διαδικασίας προμήθειας των φρεγατών για το ΠΝ, δύναται να προκύψει κάποια πρώτη εποικοδομητική αποτίμηση.
με φόντο το αεροπλανοφόρο Queen Elizabeth
Σε πρόσφατο συμβούλιο μεταξύ της ηγεσίας του ΠΝ και του υπουργείου Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ) αποφασίστηκε να κοπεί από την περαιτέρω διαγωνιστική διαδικασία η ισπανική πρόταση για την F110. Εικάζεται ότι αυτό συνέβη γιατί η ελληνική πολιτική ηγεσία είναι σε κάποιο βαθμό δυσαρεστημένη από τη γενικότερη ανοχή που δείχνει η Ισπανία σε σχέση με τις ευρύτερες αναθεωρητικές στρατηγικές της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, που στρέφονται κυριότατα κατά της Ελλάδος και της Κύπρου. Και επίσης για τη γενικότερη βιομηχανική συνεργασία Ισπανίας – Τουρκίας που έχει αναπτυχθεί, για διάφορα στρατιωτικά προγράμματα των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, με κυριότερο το τουρκικό μίνι αεροπλανοφόρο TCG Anadolu το οποίο αποτελεί μέρος των ευρύτερων νέο-οθωμανικών σχεδίων της Τουρκίας.
Αν είναι έτσι, γιατί άραγε η ελληνική πολιτική ηγεσία, με το ίδιο σκεπτικό, δεν αποκλείει άμεσα από το πρόγραμμα και τη γερμανική πρόταση; Η υψηλή στρατηγική της Γερμανίας ιστορικά ήταν να στηρίζει ως στρατηγικό εταίρο την Οθωμανική Αυτοκρατορία / Τουρκία από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα.
Μόνο στην πολύ πρόσφατη περίοδο η Γερμανία ενήργησε παρασκηνιακά και εμφατικά υπέρ της Τουρκίας σε μια σειρά θεμάτων, όπως, i) να μην επιβληθούν γενικότερες κυρώσεις στην Τουρκία σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενώσεως (ΕΕ), η οποία συστηματικά παραβιάζει και απειλεί με διαφόρους τρόπους και τεχνάσματα την κυριαρχία δυο ενεργών κρατών – μελών της ΕΕ, της Ελλάδος και της Κύπρου ii) να μην επιβληθεί εμπάργκο όπλων από την ΕΕ στην Τουρκία για τον ίδιο λόγο iii) έχει συμφωνήσει την πώληση 6 υπερσύγχρονων υποβρυχίων U-214 στην Τουρκία με συμπαραγωγή και αποπεράτωση του όλου προγράμματος μέχρι το 2025.
Τα υποβρύχια αυτά, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα στραφούν εναντίον της Ελλάδος και τη Κύπρου και δύνανται να αλλάξουν την ισορροπία δυνάμεων σε σημαντικό βαθμό (ωστόσο και η Ελλάδα διαθέτει τέσσερα του τύπου) iv) να μη δεχθεί την Ελλάδα, χώρα – μέλος και εταίρο της στην ΕΕ, στις πρόσφατες διασκέψεις στην Λιβύη. Η Γερμανία επέλεξε να αποκλείσει την Ελλάδα, παρά το απόλυτα δικαιολογημένο αίτημα συμμετοχής της ελληνικής κυβέρνησης, με γελοίες δικαιολογίες.
Όμως δέχθηκε φυσικά την Τουρκία, «γιατί πολεμά στη Λιβύη», δέχθηκε επίσης χώρες τύπου Κογκό να συμμετάσχουν, όταν ο άμεσα θιγόμενος από το ψευτο-σύμφωνο της Τουρκίας με την αναγνωρισμένη από τη Δύση «κυβέρνηση της Λιβύης» για την οριοθέτηση ΑΟΖ, δηλαδή η Ελλάδα, σχεδόν εξαφανίζεται από την Ανατολική Μεσόγειο με αυτό το «σύμφωνο».
Αν επίσης λάβουμε υπόψη ότι η Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο επιδεικνύουν παρόμοια συμπεριφορά με την Ισπανία ως προς το ζήτημα της προσέγγισης των ελληνοτουρκικών διαφορών, δεν θα πρέπει η ελληνική πολιτική ηγεσία να τρέφει αυταπάτες σχετικά με την πρόθεση ουσιαστικής πολιτικής στήριξης σε βάθος χρόνου από την Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο έναντι της Τουρκίας, εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, ακόμα και αν επιλέξει την αγγλική ή την ιταλική πρόταση αντίστοιχα.
Προς επίρρωση αυτού αρκεί μόνο να αναφερθεί ότι την Παρασκευή 11 Ιουνίου 2021 πραγματοποιήθηκε τριμερής συνάντηση μεταξύ των υπουργών Άμυνας της Ιταλίας, της Τουρκίας και του Ηνωμένου Βασιλείου πάνω στο βρετανικό αεροπλανοφόρο Queen Elizabeth στα ανοιχτά της Σικελίας σε πολύ φιλικό κλίμα, για συντονισμό πολιτικής στο θέμα της Λιβύης, και ποιος ξέρει σε τι άλλου είδους συνεργασίες που συνήθως αποφασίζονται πίσω από κλειστές πόρτες.
Δεδομένου επίσης ότι η αμερικανική πρόταση για τη φρεγάτα MMSC είναι (για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, χωρίς ωραιοποιήσεις) ακατάλληλη για τις επιχειρησιακές ανάγκες του ΠΝ, ενώ η ολλανδική είναι μεν πολύ καλή, αλλά το γεωπολιτικό εκτόπισμα της Ολλανδίας όχι ιδιαίτερα υψηλό στη διεθνή σκηνή, η μόνη ρεαλιστική πρόταση με τις καλύτερες προοπτικές ώστε να έχει η Ελλάδα κάποια πραγματικά γεωπολιτικά και βιομηχανικά οφέλη (μέσω συμπαραγωγής), πέρα από τα επιχειρησιακά, είναι η επιλογή της γαλλικής πρότασης για τη φρεγάτα Belharra.
Η Γαλλία είναι ουσιαστικά η μόνη ισχυρή χώρα της ΕΕ που στήριξε όλο αυτό το διάστημα έμπρακτα και με συνέπεια την Ελλάδα, κατανοώντας τις ελληνικές θέσεις σε ζητήματα ασφάλειας. Όπως και το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα σε επίπεδο διεθνών συμμαχιών.
Θα επανέλθουμε σύντομα με το ζήτημα της λεγόμενης Ενδιάμεσης Λύσης φρεγατών και θα αναλύσουμε και το πώς θα μπορούσε αυτή η πτυχή να επηρεάσει τη συνολική αποτίμηση από τη συζήτηση που κάνουμε εδώ.
* Ο Εμμανουήλ Μάριος Οικονόμου είναι διδάκτορας και διδάσκων του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.