Του Ευθύμιου Ζιγγιρίδη*
Στις 26 Ιουνίου καθιερώθηκε η «Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών και της Παράνομης Διακίνησής τους». Η καθιέρωση έγινε στις 7 Δεκεμβρίου 1987 από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Σκοπό έχει να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινή γνώμη για τις επιπτώσεις που έχει η χρήση ναρκωτικών, αλλά και η παράνομη διακίνησή τους.
Τα ευρήματα της Παγκόσμιας Έκθεσης για τα Ναρκωτικά συμπληρώνουν και περιπλέκουν περαιτέρω την παγκόσμια εικόνα των προκλήσεων για τα ναρκωτικά, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για ευρύτερη διεθνή συνεργασία για την προώθηση ισορροπημένων και ολοκληρωμένων απαντήσεων στον τομέα της υγείας και της ποινικής δικαιοσύνης στην προσφορά και τη ζήτηση.
Το 2019, περίπου 271 εκατομμύρια άνθρωποι, ή το 5,5% του παγκόσμιου πληθυσμού ηλικίας 15-64 ετών, είχαν χρησιμοποιήσει ναρκωτικά. Αν και αυτό είναι παρόμοιο με την εκτίμηση του 2018, μια πιο μακροπρόθεσμη άποψη αποκαλύπτει ότι ο αριθμός των ατόμων που χρησιμοποιούν ναρκωτικά είναι τώρα 30 τοις εκατό υψηλότερος από ό, τι ήταν το 2009. Αν και η αύξηση αυτή οφείλεται εν μέρει στην αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού ηλικίας 15-64 ετών, τα δεδομένα δείχνουν τώρα υψηλότερο δείκτη της χρήσης οπιοειδών στην Αφρική, την Ασία, την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική και τη χρήση κάνναβης στη Βόρεια Αμερική, τη Νότια Αμερική και την Ασία σε σύγκριση με το 2009. Η εκτιμώμενη παγκόσμια παράνομη παραγωγή κοκαΐνης έφτασε στο υψηλό όλων των εποχών των 1.976 τόνων το 2017, αύξηση 25% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Ταυτόχρονα, η παγκόσμια ποσότητα κοκαΐνης που κατασχέθηκε το 2017 αυξήθηκε κατά 13% σε 1.275 τόνους, τη μεγαλύτερη ποσότητα που έχει αναφερθεί ποτέ.
Η πρόληψη και η θεραπεία εξακολουθούν να υπολείπονται σε πολλά μέρη του κόσμου, με μόνο ένα στα επτά άτομα με διαταραχές χρήσης ναρκωτικών να λαμβάνουν θεραπεία κάθε χρόνο. Αυτό είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό στις φυλακές. Η έκθεση παρέχει σε βάθος ανάλυση της χρήσης ναρκωτικών και των δυσμενών συνεπειών της στην υγεία στις φυλακές, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο πολλαπλασιασμός μολυσματικών ασθενειών όπως ο HIV, η ηπατίτιδα C και η ενεργός φυματίωση, και οι σχετικοί κίνδυνοι, είναι δυσανάλογα υψηλότεροι μεταξύ των φυλακών από ό, τι μεταξύ γενικού πληθυσμού.
Πενήντα έξι χώρες ανέφεραν ότι παρείχαν θεραπεία υποκατάστασης οπιοειδών σε τουλάχιστον μία φυλακή το 2017, ενώ 46 χώρες ανέφεραν ότι δεν είχαν τέτοια θεραπευτική επιλογή σε χώρους φυλακής. Τα προγράμματα είναι πολύ λιγότερο διαθέσιμα στη φυλακή: 11 χώρες ανέφεραν τη διαθεσιμότητά τους σε τουλάχιστον μία φυλακή, αλλά τέτοια προγράμματα επιβεβαιώθηκαν ως απουσία σε 83 χώρες.
Η Έκθεση δείχνει ότι οι αποτελεσματικές παρεμβάσεις θεραπείας που βασίζονται σε επιστημονικά στοιχεία και σύμφωνα με τις διεθνείς υποχρεώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι τόσο διαθέσιμες ή προσβάσιμες όσο πρέπει, και οι εθνικές κυβερνήσεις και η διεθνής κοινότητα πρέπει να εντείνουν τις παρεμβάσεις για να αντιμετωπίσουν αυτό το κενό.
Η πρόληψη των ναρκωτικών στην Ελλάδα εφαρμόζεται από το ΚΕΘΕΑ και από ένα εθνικό δίκτυο 75 Κέντρων Πρόληψης Εθισμού και Προώθησης Ψυχοκοινωνικής Υγείας, που ιδρύθηκε στο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ του Οργανισμού κατά των Ναρκωτικών ( ΟΚΑΝΑ ) και των τοπικών αρχών και των τοπικών φορέων. Οι δραστηριότητές τους περιλαμβάνουν την πρόληψη κάθε είδους εθισμού και την προώθηση της ψυχοκοινωνικής υγείας.
Τα Κέντρα Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας εφαρμόζουν προγράμματα πρόληψης, βασισμένα στη φιλοσοφία της αγωγής και της προαγωγής της υγείας, και επιδιώκουν την ευαισθητοποίηση των φορέων και των πολιτών.
Η φιλοσοφία των κέντρων πρόληψης αφορά συγκεκριμένα προγράμματα και διαχέεται στο οικογενειακό, στο σχολικό και στο εργασιακό περιβάλλον και στην κοινότητα. Η πρόληψη οφείλει να ξεκινάει από την οικογένεια και το σχολείο, εκεί που ο χαρακτήρας του ατόµου διαμορφώνεται ουσιαστικά και να φτάνει στο επίπεδο της επιστημονικής κοινότητας. Η εκπαίδευση των νέων και των γονέων, σχετικά µε την επικινδυνότητα της χρήσης ουσιών αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Η εκπαίδευση των γονέων σε στάσεις και συμπεριφορές που ευνοούν την πρόληψη, είναι απαραίτητη για την µελλοντική θωράκιση του παιδιού απέναντι στον κίνδυνο της ουσιοεξάρτησης ή όποιας άλλης μορφής εξάρτησης.
Τα 75 Κέντρα Πρόληψης σε όλη την Ελλάδα έχουν αποτελέσει τα τελευταία 22 χρόνια το σημαντικότερο όπλο της τοπικής κοινωνίας για την πρόληψη και την προαγωγή της ψυχικής υγείας κατά των εξαρτητικών συμπεριφορών είτε πρόκειται για το διαδίκτυο, είτε πρόκειται για ναρκωτικά, είτε για κάπνισμα, είτε για αλκοόλ. Τα προγράμματά τους κάθε χρόνο ωφελούν γύρω στα 300.000 άτομα εκ των οποίων 150.000 μαθητές Α και Β βάθμιας εκπαίδευσης, γονείς, εκπαιδευτικούς, επαγγελματίες των σωμάτων ασφαλείας και λοιπό πληθυσμό. Στον Νομό μας ωφελούνται κάθε χρόνο περίπου 3500 άτομα.
Όλα αυτά βέβαια επιτεύχθηκαν μέσα από την αγαστή συνεργασία διοικητικών συμβουλίων και εργαζομένων στα ΚΠ, με την ισότιμη συμμετοχή όλων των τοπικών κοινωνικών και επιστημονικών φορέων, με κύριο πρωταγωνιστή την Τοπική Αυτοδιοίκηση Α’ και Β’ βαθμού. Ιδιαίτερα σήμερα που η χώρα μας βρίσκεται σε οικονομική, υγειονομική και κοινωνική κρίση και η σημερινή πραγματικότητα έχει δημιουργήσει νέους όρους και νέες ανάγκες, η τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί και το έχει αποδείξει να παίξει καταλυτικό ρόλο στη λύση κοινωνικών προβλημάτων.. Εξάλλου η Τοπική Αυτοδιοίκηση και η κεντρική κυβέρνηση έχουν αναγνωρίσει το έργο των ΚΠ και αξιολογήθηκαν σε πολλά συνέδρια της ΚΕΔΕ ως ένα «πρότυπο μοντέλο άσκησης κοινωνικής πολιτικής και εκπόνησης δράσεων προαγωγής της υγείας».
Η συνεχής εθνική στήριξη των δομών πρόληψης στη χώρα μας μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να επιφέρει. Με την εκπαίδευση, τη συνεχή ενημέρωση και τη γνώση αντιμετώπισης ειδικών οικογενειακών και άλλων κοινωνικών περιστατικών, την οποία ειδικοί επιστήμονες προσφέρουν στους ενδιαφερόμενους , η χώρα θωρακίζει τους νέους της από τη θανατηφόρα μάστιγα των ναρκωτικών και δημιουργεί μια ομπρέλα προστασίας από τις εξαρτήσεις.
* Ο Ευθύμιος Ζιγγιρίδης BEng MSc AMIEE MILT είναι πρόεδρος του Κέντρου Πρόληψης Μαγνησίας «Πρόταση Ζωής» και μέλος του ΔΣ του Πανελλήνιου Δικτύου Κέντρων Πρόληψης (ΔΙΚΕΠΡΕ)