Η παρουσίαση της ομότιμης καθηγήτριας του ΕΚΠΑ Μαρίας Μενεγάκη και του έργου στον Βόλο σε εκδήλωση σήμερα Τετάρτη 20 Μαρτίου, στις 7 μ.μ., στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ελληνογαλλικού Σχολείου Βόλου στο πλαίσιο της Γαλλοφωνίας που τιμάται κάθε χρόνο αυτήν την εποχή, δίνουν την ευκαιρία τόσο στην ίδια, όσο και στη Δέσποινα Παπαγιώτη που θα παρουσιάσει το έργο της, να μιλήσουν για την ιδιαίτερη σχέση που προσδίδει η γλώσσα: Στην επικοινωνία, στη σκέψη, στην εξέλιξη τεχνών και γραμμάτων, στην επιστήμη…
Συνέντευξη
ΛΟΪΖΟΣ ΑΣΒΕΣΤΑΣ
Δέσποινα Παπαγιώτη
Τι σας ώθησε να προσκαλέσετε τη Μ. Μενεγάκη στον Βόλο, τι ήταν εκείνο που θεωρείτε ότι έπρεπε να γνωρίσουμε μέσα από το έργο, τη δράση και τη σκέψη της;
Η κ. Μ. Μενεγάκη είναι μία από τις σημαντικότερες ιστορικούς της Ελλάδας στον χώρο του γαλλικού πολιτισμού έχοντας εκπονήσει ένα πλούσιο και ευρέως αναγνωρισμένο συγγραφικό έργο. Στα συγγράμματά της καταδεικνύει τα ιδεολογικά ρεύματα που ξεκίνησαν από τη Γαλλία και εξαπλώθηκαν σε ολόκληρο τον κόσμο και αναδεικνύει τις βαθιές εκλεκτικές συγγένειες που συνδέουν τον γαλλικό και τον ελληνικό πολιτισμό.
Θαυμάζω την πρωτοπορία στον τρόπο της σκέψης της και την προσπάθεια που έχει καταβάλλει μέσα από τα βιβλία της να υπερασπιστεί τις ύψιστες αξίες της δικαιοσύνης, της ισότητας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Στην παρουσίαση του πρόσφατου βιβλίου της με τίτλο Ζωή Δραγούμη-Αρτύρ ντε Γκομπινώ: δύο πλειάδες στον ελληνικό ουρανό , στις 20 Μαρτίου, Παγκόσμια Ημέρα Γαλλοφωνίας, το κοινό της πόλης μας θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει και να ακούσει την πρωτότυπη και δημιουργική σκέψη της κ. Μενεγάκη.
Πιστεύετε ότι ο γαλλικός πολιτισμός παραμένει ενεργός και πρωτοπόρος για να εγείρει το ενδιαφέρον της προσέγγισής του μέσα από την εκμάθηση της γλώσσας του;
Το πιστεύω απόλυτα και θα πρόσθετα επιπλέον, τον διαπολιτισμικό χαρακτήρα της γαλλικής που καθιστά ιδιαίτερα συναρπαστική τη διδασκαλία και την εκμάθηση της στις μέρες μας. Ο ελληνικός πολιτισμός άσκησε ριζική επιρροή σε ολόκληρη την Ευρώπη και βέβαια στη Γαλλία. Αναγνωρισμένοι Γάλλοι φιλόσοφοι του Διαφωτισμού αναβίωσαν την ομορφιά και το πνεύμα της Αρχαίας Ελλάδας. Στην επαναστατημένη Γαλλία η λατρεία των κλασικών άλλαξε τις τέχνες, εισέβαλε στην κοινωνική ζωή και διαμόρφωσε πολιτική σκέψη. Τα γαλλικά είναι η γλώσσα που αδιαμφισβήτητα συμβάλλει στη διάσωση και της δικής μας πολιτιστικής κληρονομιάς. Μέσα από την εκμάθηση της γαλλικής ο μαθητής μαθαίνει να σέβεται το διαφορετικό και να προσαρμόζεται στη σύγχρονη πολυπολιτισμική κοινωνία. Αποκτά μια θεώρηση για τον κόσμο που τον περιβάλλει, τόσο ατομική, όσο και συλλογική, βασισμένη στην ανεκτικότητα και την αρμονική συνύπαρξη.
Τι σηματοδοτεί για εσάς η Γαλλοφωνία; Γιατί να προσεγγίσει, να μάθει κάποιος τη γαλλική γλώσσα;
Η Γαλλοφωνία προάγει την πολιτιστική ποικιλομορφία, την πολυγλωσσία, τη γλωσσική διαφορετικότητα και συντελεί στην εδραίωση της ειρήνης, της συνεργασίας και της αλληλεγγύης μεταξύ των λαών, στη διαρκή ανάπτυξη και βεβαίως στον απόλυτο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Γαλλοφωνία επίσης είναι η απάντηση στην παγκοσμιοποίηση διότι αντιπροσωπεύει, κατά τη γνώμη μου, τον απόλυτο εκφραστή της ελεύθερης διακίνησης ιδεών και νοοτροπιών και της διατήρησης της πολιτισμικής διαφορετικότητας στο πλαίσιο του αμοιβαίου σεβασμού.
O συνδετικός κρίκος, το μέσον που χρησιμοποιεί η Γαλλοφωνία είναι η γαλλική γλώσσα και αυτό διότι η Γαλλία αναδεικνύοντας διαχρονικά τον στενό δεσμό που υπάρχει ανάμεσα στον πολιτισμό, στην ιστορία και στην έννοια του πολίτη, έχει καταφέρει να δημιουργήσει μια σφαίρα γλωσσικής επιρροής σε όλο τον κόσμο επιδεικνύοντας εξωστρέφεια. Η γαλλική γλώσσα και η Γαλλοφωνία είναι έννοιες αλληλένδετες και αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Η δυναμική της γαλλικής γλώσσας ως οικουμενικής γλώσσας που ομιλείται και στις πέντε ηπείρους, γλώσσα εργασίας των διεθνών οργανισμών, κυρίαρχη στην καρδιά της Ευρώπης και στους οργανισμούς των ευρωπαϊκών θεσμών, αδιάρρηκτα συνδεδεμένης ιστορικά με αξίες, ιδανικά και ιδεώδη που υιοθετήθηκαν από την εποχή της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού, αποτελεί εδώ και αιώνες μαζί με τη Γαλλοφωνία γέφυρα μεταφοράς πολιτισμού, κουλτούρας και τέχνης μεταξύ των λαών.
Θα μπορούσατε να πορευτείτε, να ζήσετε χωρίς να διδάσκετε; Κι ακόμη πώς είναι να μαθαίνεις σε κάποιον να μιλά, να γράφει, να σκέφτεται, να αισθάνεται σε μια άλλη γλώσσα, στη γαλλική;
Πρόκειται για μια αμφίδρομη σχέση. Ζω για να διδάσκω, αλλά και για να διδάσκομαι από τους μαθητές μου. Το προνόμιό μου ως εκπαιδευτικός είναι ότι βλέπω μέσα από τον μάτια των μαθητών, όπου ο κόσμος φαντάζει διαφορετικός, καλύτερος και πιο αισιόδοξος. Όταν η διδασκαλία γίνεται με αγάπη, υπευθυνότητα και σεβασμό στον μαθητή τότε υπάρχει απόλυτη ικανοποίηση.
Μαρία Μενεγάκη
Καθηγήτρια ανώτατης βαθμίδας, συγγραφέας, ερευνήτρια… Ποιον τίτλο αποδέχεστε και ποιον θεωρείτε ότι σας αντιπροσωπεύει;
Καθηγήτρια και ακόμα καλύτερα δασκάλα. Από μικρή είχα αυτή την κλίση. Πάντα βοηθούσα τα πιο αδύνατα παιδιά της τάξης μου και της γειτονιάς μου να κατανοήσουν τα δύσκολα μαθήματα. Πριν ακόμη να πάρω το πτυχίο μου δίδαξα γαλλικά στο Παράρτημα του Γαλλικού Ινστιτούτου στον Κολωνό και παράλληλα λειτουργούσα ένα πρόχειρο καλοκαιρινό φροντιστήριο στο σπίτι μου για τα παιδιά που έμεναν μετεξεταστέα. Ερευνήτρια και συγγραφέας έγινα αργότερα και όλα είχαν το κίνητρο της διδασκαλίας: Ερευνώ για να κατανοήσω πρώτα εγώ τα ιστορικά και πολιτιστικά φαινόμενα που με ενδιαφέρουν και κατόπιν να μεταλαμπαδεύσω τις γνώσεις μου με όσο το δυνατόν πιο απλό τρόπο.
Ως Ελληνίδα γυναίκα καριέρας πιστεύετε ότι οι διαδικασίες ήταν πιο δύσκολες για εσάς που κατορθώσατε να δώσετε γένος θηλυκό στη γαλλική γλώσσα σε όρους ορόσημο επαγγελματικής δράσης;
Δεν θα μπορούσα να πω πως για μένα προσωπικά υπήρξαν ιδιαίτερες δυσκολίες και τούτο για δύο λόγους: Πρώτον, ο πατέρας μου με στήριξε στις επιλογές μου, δηλαδή να ακολουθήσω ανώτατες σπουδές, πράγμα που δεν ήταν καθόλου αυτονόητο στην εποχή μου. Τότε ο προορισμός των κοριτσιών ήταν αποκλειστικά ο γάμος, και πολύ περισσότερο που ανήκα σε μία όχι εύπορη οικογένεια. Θυμάμαι πόση εντύπωση μου έκανε όταν είδα μια συμμαθήτριά μου να εγκαταλείπει το σχολείο γιατί είχε βρει γαμπρό. Και αργότερα, στο Πανεπιστήμιο μια συμφοιτήτρια μου διέκοψε ξαφνικά τις σπουδές της γιατί προτίμησε να παντρευτεί. Ο γάμος μέχρι τότε εθεωρείτο καριέρα. Εγώ είχα την εξαιρετική τύχη να γεννηθώ σε μία οικογένεια που προπορευόταν από την εποχή κατά ένα τουλάχιστον αιώνα Η επιλογή της ζωής και του μέλλοντός μας μάς ανήκε, ανεξάρτητα αν είμαστε αγόρια ή κορίτσια. Δεύτερο και εξίσου σημαντικό, η αγάπη και η ενασχόλησή μου με τη γαλλική γλώσσα μου άνοιξε νέους ορίζοντες. Μυήθηκα στις αξίες αυτού του πολιτισμού, τον μελέτησα, τον θαύμασα, ενώ οι Γάλλοι καθηγητές μου στο Γαλλικό Ινστιτούτο και στο Πανεπιστήμιο με ενθάρρυναν με βραβεία και υποτροφίες και συνέβαλαν καθοριστικά στο να αποκτήσω εμπιστοσύνη στον εαυτό μου και στις δυνατότητές μου.
Τι ήταν και τι είναι εκείνο που κάνει έναν άνθρωπο να ξεπερνά όρια σκέψης, δυσκολίες και αντιξοότητες και να διευρύνει το πεδίο δράσης του;
Η αγάπη για την ενασχόληση με κάτι που σε εμπνέει, μια εσωτερική δύναμη που σε ωθεί να τραβάς μπροστά και να μην επηρεάζεσαι από τις καθιερωμένες αντιλήψεις, κυρίως όσον αφορά τις γυναίκες που η κοινωνία επί αιώνες ολόκληρους τις ήθελε περιορισμένες στις οικιακές ασχολίες και υποταγμένες σε έναν σύζυγο, όποιος και να ήταν αυτός, που της τον επέβαλαν μάλιστα κατά κανόνα οι γονείς. Δεν είναι μακριά η εποχή που η γυναίκα, όχι μόνο δεν ψήφιζε, όχι μόνο δεν είχε δικαίωμα να εργαστεί, εκτός από τα χωράφια και τα εργοστάσια, αλλά ούτε καν να ερωτευτεί. Έχω γράψει πολλές μελέτες γι αυτά τα θέματα συγκρίνοντας τις Ελληνίδες με τις άλλες Ευρωπαίες.
Θεωρείτε ότι υπάρχει πραγματική σχέση εκλεκτικής συγγένειας ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Γαλλία;
Απολύτως. Στο προηγούμενο βιβλίο μου με τίτλο Ιστορία του γαλλικού πολιτισμού από τη Γαλλική Επανάσταση ώς τις μέρες μας. Διαπολιτισμικές ωσμώσεις, ασχολούμαι ακριβώς με αυτό το θέμα. Αρκεί να αναφέρουμε το Σύνταγμα του Ρήγα Φεραίου εμπνευσμένο από το Σύνταγμα της Γαλλικής Επανάστασης. Αλλά και η Γαλλική Επανάσταση έχει εμπνευστεί από την ελληνική αρχαιότητα. Ένα παράδειγμα από τη νεότερη εποχή είναι η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων χάρη στον βαρόνο Πιερ ντε Κουμπερτέν (1863-1937). Το άθλημα του Μαραθωνίου, που δεν υπήρχε στην αρχαιότητα, συνέδεσε, σύμφωνα με τον εμπνευστή του Μισέλ Μπρεάλ (1832-1915), την αρχαία με τη σύγχρονη Ελλάδα. Η λέξη Μαραθών, μαραθώνιος υπάρχει σε όλες τις γλώσσες του κόσμου.
Σε ποια γλώσσα, την ελληνική ή τη γαλλική, ονειρεύεστε; Σε ποια γλώσσα από τις δύο εκφράζετε τον θυμό ή την αγάπη σας;
Και στις δύο, εξαρτάται βέβαια σε ποιον/ποιαν απευθύνομαι. Πάντως μου αρέσει να μαθαίνω στα παιδιά -γιατί ασχολούμαι πολύ με τα παιδιά- να εκδηλώνουν και την αγάπη τους και τον θυμό τους στη γαλλική γλώσσα. Τρελαίνονται π.χ. όταν τους μαθαίνω το Je m’en fous, Fous-moi la paix, Je suis foutu, κ.λπ. Και συχνά τα παιδάκια της οικογένεάας μου λένε στα γαλλικά Je t’aime για να μ’ ευχαριστήσουν περισσότερο.