Η άνετη προέλαση των Ταλιμπάν στην εξουσία, αποδεικνύει μεταξύ άλλων το δύσκολο εγχείρημα της εγκαθίδρυσης δημοκρατικών θεσμών στις αραβικές και ευρύτερα μουσουλμανικές κοινωνίες. Μετά 20 χρόνια παρουσίας των αμερικανικών, αλλά και άλλων νατοϊκών δυνάμεων στο Αφγανιστάν όλα κατέρρευσαν σαν χάρτινος πύργος.
Ο καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Νίκος Κυριαζής μιλώντας στη διαδικτυακή εκπομπή «Θεσσαλία Παντού» ανέφερε πως «οι Ταλιμπάν επιχειρούν να δείξουν ένα διαφορετικό πρόσωπο από αυτό που είχαν εμφανίσει την πρώτη περίοδο κυριαρχίας τους, το 1996-2001, αλλά είμαι εξαιρετικά επιφυλακτικός κατά πόσο μπορεί να γίνει αυτό. Μακάρι να έχουν πάρει ένα μάθημα και να έχουν γίνει πιο κοσμικοί».
Οι γυναίκες στη μάχη του Γιαρμούκ το 636
Ο ίδιος πρόσθεσε πως «παρότι οικονομολόγος ασχολούμαι με την Ιστορία, όπως του αραβικού κόσμου, και τέτοια πράγματα που εμφάνισαν οι Ταλιμπάν τα προηγούμενα χρόνια, δεν υπήρχαν στις αραβικές μουσουλμανικές κοινωνίες. Πριν αρκετούς αιώνες, στα χρόνια της κυριαρχίας τους οι Άραβες ήταν προοδευτικοί και συνέβαλαν στην εξέλιξη των επιστημών, όπως στα μαθηματικά, την ιατρική, τη φιλοσοφία. Επίσης και η θέση της γυναίκας ήταν αυτή που έπρεπε. Μάλιστα οι γυναίκες συμμετείχαν και στους πολέμους. Για παράδειγμα στη μάχη του ποταμού Γιαρμούκ, το 636, την πρώτη μάχη που έδωσαν οι Άραβες κατά των Βυζαντινών, οι γυναίκες πολέμησαν και εμψύχωναν τους στρατιώτες. Επίσης ο αραβικός κόσμος σε σχέση με τη Δύση στους 9-11ο αιώνες ήταν πολύ πιο εξελιγμένος και αυτό μπορούμε να το δούμε από τον πολιτισμό που άφησαν στην Ισπανία».
Ο κ. Κυριαζής αναφέρθηκε γενικότερα στις προσπάθειες των ΗΠΑ να στήσουν από την αρχή κράτη και κοινωνίες. «Το είχαν κάνει με επιτυχία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ιαπωνία, τη Νότιο Κορέα, και πήραν θάρρος από την εγκαθίδρυση των δημοκρατικών θεσμών και κράτους δικαίου σε άλλες κοινωνίες που είχαν μια παράδοση με αυτοκράτορες. Η Ιαπωνία μέχρι το 1945 δεν είχε εμπειρία από δημοκρατία.
Φαίνεται, όμως πως αυτό το εγχείρημα με τις αραβικές και γενικότερα μουσουλμανικές χώρες, δεν είναι εύκολο. Το είδαμε στο Ιράκ, τη Λιβύη. Προηγήθηκε η αραβική άνοιξη πριν δέκα χρόνια, αλλά δεν άφησε αποτελέσματα. Είναι διαφορετικά τα πολιτισμικά παραδείγματα. Σχεδόν σε όλα τα μουσουλμανικά κράτη, δύσκολα θα δούμε δημοκρατικά καθεστώτα. Στον αραβικό κόσμο δεν βλέπουμε να έχουν ριζώσει πραγματικές δημοκρατίες. Και δεν ξέρουμε, αν το πολιτιστικό μουσουλμανικό υπόβαθρο παίζει κάποιο ρόλο γι’ αυτό. Παράλληλα πέρα από το πολιτιστικό υπάρχει και το φυλετικό. Οι φυλετικές διαφορές καλύπτονταν συνήθως με έναν βασιλιά που βρισκόταν στην εξουσία.
Προσωπικά θα περίμενα στο Αφγανιστάν ότι μετά από 20 χρόνια παρουσίας των ΗΠΑ, θα υπήρχε από την κοινωνία και τον στρατό μεγαλύτερη αντίσταση κατά των Ταλιμπάν. Είχε δημιουργηθεί όντως μια καινούργια τάξη και κοινωνία στο Αφγανιστάν;».
Στον Ειρηνικό το ενδιαφέρον των ΗΠΑ
Ερμηνεύοντας την απόφαση των ΗΠΑ να αποχωρήσουν από το Αφγανιστάν εκτίμησε πως «το ενδιαφέρον τους είναι πλέον στον Ειρηνικό και στην αντιμετώπιση της Κίνας. Γι’ αυτό και θέλουν να κλείσουν μέτωπα που δεν τους ενδιαφέρον τόσο, όπως είναι το Αφγανιστάν. Άλλωστε με τους Ταλιμπάν που είναι αντίπαλοι, μπορεί σε λίγο καιρό να έρθουν κοντά. Μην ξεχνάμε πως στα χρόνια της εισβολής των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν, στις αρχές του 1980, οι Μουντζαχεντίν που τους πολεμούσαν, εξοπλίζονταν από τους Αμερικανούς. Άλλωστε, στη διεθνή σκηνή δεν υπάρχουν μόνιμες φιλίες, αλλά μόνιμα συμφέροντα.
Ακόμη και οι ΗΠΑ, όσο δυνατοί και αν είναι, δεν μπορούν να έχουν παντού ανοικτά μέτωπα με αιμορραγία σε ανθρώπινες ζωές και πόρους. Η υπερεπέκταση μιας υπερδύναμης κρύβει κινδύνους».
Οι προσφυγικές ροές
Παράλληλα αναφέρθηκε στις συνέπειες που θα υπάρξουν για την Ελλάδα από την επάνοδο των Ταλιμπάν στην εξουσία, λέγοντας πως αυτές θα φανούν κυρίως στις προσφυγικές ροές που θα υπάρξουν.
Το Αφγανιστάν με πληθυσμό 38.000.000 κατοίκους θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια νέα έκρηξη του προσφυγικού. Άλλωστε είδαμε την ένταση του προσφυγικού από τη Συρία με πολύ λιγότερο πληθυσμό.
«Τώρα, το βλέπουμε και από τις εικόνες στο αεροδρόμιο της Καμπούλ, φεύγουν άρον-άρον όσοι συνεργάστηκαν με τους Αμερικανούς. Στη συνέχεια όλα θα εξαρτηθούν από τη συμπεριφορά των Ταλιμπάν. Αν στραφούν πάλι στην καταπίεση του πληθυσμού, θα έχουμε πολλούς πρόσφυγες» σημείωσε ο κ. Κυριαζής.