Του Νεοκλή Μαντά,
διδάκτορα Πολεοδομίας-Ψυχογεωγραφίας,
Μετά τις νεωτερικές σπίθες ελπίδας που πυροδοτούσαν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα τις ορμητικές πορείες μας προς την πρόοδο, στρέφουμε το βλέμμα στις φυσαλίδες λάμψης, οι οποίες καταφέρνουν να ανεβαίνουν από το ναυάγιο του μοντερνισμού στην επιφάνεια μιας ρευστής μεταπολεμικής μετανεωτερικότητας. Σήμερα διαβάζουμε τον τρίτο νεοφιλελεύθερο τόμο με τις αχειροποίητες εικονικές περιγραφές της ελπιδοφόρου τοπολογίας.
Μπροστά στις μεταμοντέρνες – kitsch και γυαλιστερές – σελίδες του, η σκέψη μας μουδιάζει, μόνο και μόνο για να μπορέσουν τα άγρυπνα σώματά μας να ονειροπολήσουν για πρώτη φορά στην Ιστορία, χωρίς να τα γδάρουν ταυτόχρονα. Πολύχρωμα μοδάτα υφάσματα, εξωτικά μετα-αποικιοκρατικά αρώματα, διαπολιτισμικά κολάζ συσκευάζονται στον παγκόσμιο Νότο και ταξιδεύουν προς τα λιμάνια του Βορρά για να καταναλωθούν. Αυτή είναι η αίσθηση μιας εποχής, όπου οι άνθρωποι του δυτικού ημισφαιρίου είχαν την ψευδαίσθηση ότι έπαψαν να συνθλίβονται κάτω από τα γρανάζια της μεγάλης παραγωγικής μηχανής, νιώθοντας παράλληλα τυχεροί-επίλεκτοι που εκπαιδεύτηκαν από τις οικιακές τους συσκευές να ακούνε – για να παραβλέπουν – τις κραυγές των καταπιεσμένων και να αγοράζουν σαν υπνωτισμένοι τον πόνο τους. Με απονευρωμένη κάθε πολιτική ιδεολογία, τεράστιες ποσότητες ζαχαρούχων παραμυθικών εκδοχών ενός τερηδόνειου παρελθόντος καταναλώθηκαν. Να γιατί τα ανόητα χαμόγελα θετικής ενέργειας μπροστά στον σημερινό γκρεμό, κρίνονται τοξικά.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, εργαστήκαμε για να (εξ)αγοράζουμε ονειροπολήσεις. Συντάξαμε τα βιογραφικά μας σημειώματα και τα αποστείλαμε στη μεγάλη ευρωπαϊκή επιχείρηση που στήθηκε για τον εξωραϊσμό και τη λήθη του διαμπερούς μεταπολεμικού τραύματος. Τα μοντέλα ανάπτυξης πια αλλάξανε, τα Τείχη έπεσαν, ο κόσμος ενοποιήθηκε σε ένα τεράστιο trust. Νιώθουμε τα τέλη του 20ού αιώνα, βοηθάμε στη συγγραφή των απολιτίκ σεναρίων που κυλούν στις αρτηρίες των πόλεών μας και αποτελούν τις πολεοδομικές αρχές πάνω στις οποίες θεμελιώνεται η σκηνογραφία των παγκοσμιοποιημένων κοινωνιών μας. Το δέρμα των πόλεων αρχίζει να αναπλάθεται και οι ιστορικές αναφορές περιορίζονται σε ένα φαινομενικά ακίνδυνο και λαϊκά φωτογενές ντεκόρ από αναπαλαιωμένα σπαράγματα τόπων και χρόνων. Μόνη παρενέργεια: Όσο εμείς κοιτάμε αποσβολωμένοι και αλλοτριωμένοι το ρετρό ξαναζεσταμένο θέαμα που μας προσφέρεται, το Σύστημα συνεχίζει να δουλεύει και να γιγαντώνεται με τον πατροπαράδοτο τρόπο. Αλλά αυτό θα μας απασχολήσει στο νέο millennium.
Εμείς ας εισερχόμαστε στους ναούς της κατανάλωσης, αφήνοντας αντίτιμα και φιλοδοξώντας να μας απαθανατίσει τυχαία κάποια κάμερα. Μέσα από live καλωδιακές συνδέσεις ας προσπαθούμε να πιάσουμε το σήμα της ιδανικής μας συνθήκης, ξεχνώντας τις οικονομικές τάξεις, αναρριχώμενοι στην ιεραρχία του star-system. Τι κι αν πολλοί έχασαν την ανέμελη παιδικότητά τους προσπαθώντας να πετάξουν από τις ταράτσες σαν τον Superman ή χτύπησαν τα ενήλικα κεφάλια τους για να μετοικήσουν στο τηλεοπτικό γυαλί, μπροστά στην αδυναμία μιας αποτελεσματικής ενθήκευσης στις φαντασμαγορίες. Οι περισσότεροι πιστέψαμε ότι ζήσαμε στα αμερικανικά προάστια μιας σαπουνόπερας, ότι ταξιδέψαμε στα τροπικά δάση ενός ντοκιμαντέρ και πάνω απ’ όλα ότι η Ιστορία έφτασε στο τέλος της και πλέον μπορούμε να την παρακολουθούμε ασφαλείς σε κινηματογραφικές μεταφορές από τον αναπαυτικό καναπέ μας.
Κι όταν επανερχόμαστε από αυτή τη μεταμοντέρνα αναλαμπή ελπίδας, αφήνουμε τα μπολ, σηκωνόμαστε από τα καθίσματά μας, τρέχουμε στον καθρέπτη του μπάνιου και μας χαμογελάμε. Ψιθυρίζουμε κάποια λόγια που διαβάσαμε σε pop οδηγούς για ένα αποτελεσματικό management ζωής και αυτομάτως πιστεύουμε ακράδαντα ότι η βαλκανική χερσόνησος στην οποία λιμνάζουμε, κάποια στιγμή θα μοιάσει με τις φωτογενείς παραχαράξεις των γαλάζιων spot του ΕΟΤ και εμείς θα ζήσουμε τον Μύθο. Αμέσως πλένουμε τα δόντια μας με ηλεκτρικές οδοντόβουρτσες τελευταίας τεχνολογίας, αφού γνωρίζουμε καλά την αξία των κοντινών μας πλάνων στην πολύχρωμη κοινωνία του θεάματος. Κάποια στιγμή, ίσως βρούμε το θάρρος να αντιμετωπίσουμε την κατάμαυρη πραγματική ζωή. Μέχρι τότε, μασάμε με φειδώ ζαχαρώδεις υποσχέσεις, δεν βλέπουμε τις φωτογραφίες της κακόγουστα τσιμενταρισμένης Ακρόπολης και δεν περνάμε ποτέ έξω από το παλαιό LIDO που έγινε super-market.